10,805 matches
-
de cauzele morale și psihologice ale căderilor ori transcenderilor, Sofocle pune sub lupă personajul : acesta își arată imperfecțiunile care creează dezechilibrul și incongruența funciară dintre el și lume și îl poartă spre catastrofă (p. 49). Dramaturgul reinterpretează în lumina vinovăției tragice soarta eroului care pretinde armele lui Ahile, cuvenite celui mai viteaz războinic (p. 51). Decizia Atrizilor în favoarea lui Odiseu determină tentativa lui Aiax de a-și ucide rivalii. Atena îi ia temporar mințile, astfel că el spintecă o cireadă de
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
de lucruri decât acelea cunoscute de el, eroul lipsit de paideia și nesupus la kalokagathia moare când pricepe că sunt mai multe în pământ și cer decât poate cuprinde mintea noastră (p. 58). Și în Filoctet este înfățișat un destin tragic de luptător înzestrat cu o voință îndârjită de a-și păstra calitatea legată de arcul moștenit de la Heracle (p. 58). El îi detestă pe aheii care l-au abandonat în drum spre Troia după ce a fost mușcat de un șarpe
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
p. 77). Opoziția dintre cei doi fiind ireconciliabilă, doar intervenția lui Heracle îl face pe Filoctet să iasă din obstinație. Din condiția sa de erou luptător, acesta suferă fără să-și dea seama de cauzele măcar posibile ale suferinței. Cusurul tragic îi determină totodată păcatul și pedeapsa, nemăsura lui fiind contemplată de omul măsurii, Odiseu, spre a fi remediată de zeu (p. 77). Pe o treaptă superioară de evoluție se află eroinele din Electra și Antigona. Cu ele se intră în
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
ei suplinind limitele unei condiții vădite de inferioritate a femeii, și răspunde presiunilor cu o consecvență care ar putea fi taxată de monomanie dacă n-ar ascunde o luciditate salvatoare (p. 88). Deși suferă o inevitabilă deformare a caracterului, figura tragică a fetei crește în întunecată măreție față cu gravele, totalele scăderi ale mamei : Clitemnestra constituie elementul negativ de care se detașează antitetic eroina, păstrătoarea tradițiilor și virtuților, apărătoarea unei idei clare de dreptate (p. 89). Refuzul fetei de a se
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
fata care își împlinește datoria de familie presupune ciocnirea între două voințe tari, întemeiată pe două planuri de gândire și de valori ireductibile, fiecare rămânând cu orice preț consecvent cu sine (p. 112). Situată foarte sus pe scara evoluției eroului tragic, Antigona optează pentru cele eterne și se rupe fără regret de lume : în deplină libertate, ea alege moartea (p. 113). Dăruirea de sine a fetei semnifică o putere nouă a voinței omenești, o depășire certă a condiției feminine și umane
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
regret de lume : în deplină libertate, ea alege moartea (p. 113). Dăruirea de sine a fetei semnifică o putere nouă a voinței omenești, o depășire certă a condiției feminine și umane și marchează totodată o nouă etapă în viziunea poeților tragici : dacă la Eschil se jertfea doar titanul Prometeu, ca un știutor ce era, cu Antigona se intră într-o etapă postprometeică, în care oamenii învață să se jertfească ei înșiși pentru niște valori superioare, așa încât echilibrul răsturnat de nebunia și
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
echilibrul răsturnat de nebunia și neștiința altora să se restabilească prin moartea lor (p. 122). Ca și tatăl ei, Antigona găsește în sine resurse pentru a trece dincolo de moarte, printr-un fel de transfigurare (p. 122). Oedip rege constituie modelul tragic prin excelență, căci personajul oferă cea mai cumplită paradigmă pentru căderile și înălțările ființei omenești (p. 122). După ce s-a ridicat prin strălucite virtuți de suflet și intelect până la cunoașterea și acțiunea superioară, el se prăbușește încălcând raporturi sacre când
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
variabile, după retragerea din lume a zeilor (p. 180). În solilocviile sale, eroul își arată bogăția de gândire și adâncimea, dramaturgul refăcând o imagine complexă a făpturii umane. Exegeta consideră că Sofocle este cel mai interesant analist al omului dintre tragicii elini : el își exercită puterea de analiză pe numeroasele planuri ale ființei, în caracterele lui pline de adevăr umanul se înfățișează întreg, fiind investigate toate zonele temperamentului, ale afectului, ale voinței, ale sensibilității, ale răspunderilor morale (p. 181). Explorarea atinge
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
epocii postprometeice pentru oamenii de atunci și de astăzi, susține autoarea studiului (p. 184). Cele două exegete au opinii diferite cu privire la tragedia lui Eschil. Cum am arătat deja, Alice Voinescu crede că în creațiile acestuia omul se impune ca erou tragic în luptă cu destinul. În schimb, Zoe Dumitrescu-Bușulenga consideră că primul reprezentant de seamă al tragediei eline ținea de o epocă legată de tradiții arhaice, căci în opera lui făptura umană nu se desfăcuse încă dintr-un univers global, ca
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
ca la Eschil, iar răul încetează, întrucâtva, de a mai fi irațional (p. 21). În plus, personajele lui Sofocle depășesc cadrul unic de evoluție conferit eroilor de Eschil căci dramaturgul nu creează tipologii stricte, aducând tot atâtea soluții câți eroi tragici sunt (p. 39). Tragediile eschilene sunt interpretate diferit de cele două cercetătoare. Pentru Zoe Dumitrescu-Bușulenga, Eteocle nu se sacrifică pentru binele colectiv prin asumarea destinului, cum credea Alice Voinescu : cei doi frați sunt purtați spre încăierare și moarte de niște
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
unui destin irațional (p. 121). Abia la Sofocle oamenii se sacrifică de dragul unor valori superioare. Tot astfel, Zoe Dumitrescu Bușulenga afirmă limpede superioritatea lui Sofocle, ca analist al omului, asupra lui Eschil care făcea adesea din lirism instrumentul unei tensiuni tragice înalte suplinind un profil uman slab, ilustrat de paloarea, lipsa de consistență a lui Oreste și a Electrei, de caracterul monocord al lui Xerxes, de nedefinirea lui Eteocle (p. 181). Deși se despart adesea în aprecierile asupra lui Eschil, cele
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
o deviere ; aci tragicul se identifică iar cu suferința, puterea lui creatoare se pierde în porniri orbești, în sentimente paroxiste, în senzații, îndepărtându-se tot mai mult de omul nou crescut în actul eroic al spiritului (p. 24). Paradoxal, spiritul tragic se refugiază, parcă, în comedia lui Aristofan, căci libertatea duhului născută în lupta tragică se manifestă mai degrabă în râsul slobod al marelui comic decât în patetismul acut al lui Euripide (p. 25). Cel din urmă dramaturg imprimă tragicului pecetea
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
în porniri orbești, în sentimente paroxiste, în senzații, îndepărtându-se tot mai mult de omul nou crescut în actul eroic al spiritului (p. 24). Paradoxal, spiritul tragic se refugiază, parcă, în comedia lui Aristofan, căci libertatea duhului născută în lupta tragică se manifestă mai degrabă în râsul slobod al marelui comic decât în patetismul acut al lui Euripide (p. 25). Cel din urmă dramaturg imprimă tragicului pecetea unui pesimism filosofic, în timp ce la Eschil tragicul este mai ales suferința fecundă a celui
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
când ființa omenească, transcendând natura ei telurică, afirmă, în fapta liberă a conștiinței, esența ei spirituală. Concepția lui Euripide imprimă tragismului caracterul pur patetic, pe când tragicul eschilian este activ, eroic, creator (p. 337). Tot astfel, Zoe Dumitrescu-Bușulenga consideră că viziunea tragică a lui Sofocle nu are labilitatea celei a lui Euripide care, mai puțin pios, s-a lăsat înrâurit când de o doctrină filosofică sau de alta, când de propriile sale îndoieli (p. 36). Euripide rămâne analistul pasiunilor în chip exclusiv
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
sale îndoieli (p. 36). Euripide rămâne analistul pasiunilor în chip exclusiv, pe când la Sofocle umanul se înfățișează întreg, în mărime naturală, deși respiră și ascunde inexplicabile complexități (p. 181). Ambele exegete par să treacă cu vederea calitățile ultimului mare autor tragic elin. Interesantă este confruntarea acestor opinii cu cele ale lui Aram Frenkian, profesor de limbi clasice la Universitatea din București. În Înțelesul suferinței umane la Eschil, Sofocle și Euripide (1969) , în centrul investigației se află problema raporturilor omului cu divinitatea
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
Credința dramaturgului nu cunoaște șovăirea, încât justificarea suferinței umane dată de el are ceva masiv și simplu (p. 52). În opera lui, omul trăiește ca prelungire a strămoșilor, cărora le moștenește caracterul și păcatele (p. 89). Violența îi determină destinul tragic, el fiind pedepsit de zei pentru actele sale criminale. Dreptatea se mută mereu din tabăra care săvârșește nelegiuirea în cea care o suferă, perpetuând vina din generație în generație până la stingerea familiei asupra căreia planează blestemul violenței (p. 89). Individul
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
aduc nenorocirea unor eroi de treabă și generoși (p. 90). Fără a nega dreptatea celor de sus, Sofocle vede în faptul că nevinovații sunt loviți de zei o dovadă a atotputerniciei nemuritorilor și a nimicniciei omenești. O comparație între arta tragicilor și a sculptorilor elini i se pare relevantă lui Frenkian. Ca și Fidias, Eschil depinde de templu, viața omenească desfășurân du-se sub oblăduirea zeităților ce împart răsplata pe măsura faptelor, căci acțiunea umană își pierde sensul dacă se rupe
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
Sofocle, ei inspiră o milă profundă, o dată ce greșeala lor nu le poate justifica, omenește vorbind, suferințele : fără a-i trage la răspundere pe nemuritori, autorul îl scoate pe om de sub dependența zeilor și elimină sentimentul păcatului pedepsit, ceea ce eliberează acțiunea tragică de dominația divină (p. 95). Ca și Alice Voinescu și Zoe Dumitrescu-Bușulenga, Frenkian analizează metodic fiecare tragedie a dramaturgilor investigați. Viziunea coerentă a clasicistului reiese din examinările sale individuale, teza despre vinovăția absolută a eroilor eschilieni fiind susținută prin evidențierea
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
sentimentele cele mai alese față de cetățeni, ajuns, fără vrerea lui și fără nicio vină din parte-i, cea mai nenorocită ființă (p. 73). Neglijând orice nuanță în prezentarea sa schematică, autorul accentuează aspectele care îi pot sprijini teoriile cu privire la primii tragici elini. Frenkian crede că problema sensului tragediei omenești poate fi tratată global la Eschil și Sofocle datorită caracterului unitar și compact al teodiceei lor, care justifică expunerea succintă și fără contradicții a relațiilor dintre om și zei (p. 245-246). Mai
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
unitar și compact al teodiceei lor, care justifică expunerea succintă și fără contradicții a relațiilor dintre om și zei (p. 245-246). Mai complexă este analiza tragediilor lui Euripide. Cunoscător al filosofiei presocratice și al concepțiilor relativiste ale sofiștilor, ultimul mare tragic manifestă mai multe desfășurări ale credințelor religioase ale căror faze interferează adesea (p. 250). Cercetătorul identifică diferite forme de credință vechi sau mai evoluate : pandemonia ancestrală implicând asimilarea cu forțele profunde ale naturii a divinităților primordiale, difuze în întreaga fire
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
se preocupă mai cu seamă de definirea condiției umane la autorii în cauză. Studiile lor situându-se la un nivel incontestabil elevat și aducând puncte de vedere proprii, putem considera fără emfază că există o contribuție românească notabilă la exegeza tragicilor greci. Postfață Dramaturgii români și Antichitatea Fără ca vreun curent literar din secolele al XIX- lea și al XX-lea să-și fi înscris în program cultivarea temelor și valorilor antice, cum s-a întâmplat în Renaștere și în clasicismul francez
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
și instalarea republicii romane. Scriind despre același subiect, Ștefan Augustin Doinaș se inspiră mai ales din lucrarea biografică a lui Plutarh Viețile paralele. Desigur, mai frecvent, autorii de teatru români care optează pentru subiecte mitice intră în dialog cu operele tragicilor greci, modelele consacrate ale genului. Nesa tisfăcut de simplitatea monocordă a intrigii originale, Victor Eftimiu o îmbogățește prin contaminare, procedeu folosit și de scriitorii latini când împrumutau de la precursorii greci. Prin împletirea firelor narative provenite din surse multiple, el complică
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
rivalei. Pe de altă parte, interdicțiile clasice nu mai funcționează. De pildă, omorurile pot fi acum reprezentate pe scenă : Eteocle și Polinice se sfâșie reciproc sub ochii spectatorilor lui Victor Eftimiu. Schimbările majore nu vizează cadrul exterior, ci chiar substanța tragică. În piesele moderne, fatalitatea nu se abate asupra oamenilor în același mod ca odinioară. Mecanismul tragic nu mai este declanșat de voința divină și de blestemul care apasă asupra generațiilor succesive dintr-o familie, impunând perpetua ispășire a păcatului primordial
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
reprezentate pe scenă : Eteocle și Polinice se sfâșie reciproc sub ochii spectatorilor lui Victor Eftimiu. Schimbările majore nu vizează cadrul exterior, ci chiar substanța tragică. În piesele moderne, fatalitatea nu se abate asupra oamenilor în același mod ca odinioară. Mecanismul tragic nu mai este declanșat de voința divină și de blestemul care apasă asupra generațiilor succesive dintr-o familie, impunând perpetua ispășire a păcatului primordial și împlinirea justiției prin crimă. La Victor Eftimiu, iubirea înșelată, gelozia, invidia, setea de putere și
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]
-
informațiilor acumulate, el se vede silit în cele din urmă să fugă din sanctuarul unde s-a refugiat vremelnic și să se îndrepte spre răspântia fatală unde îl întâlnește pe bătrânul sortit să-i fie victimă. Cel mai adesea, sfârșitul tragic al eroilor poate fi amânat, însă nu și abolit. Chiar dacă intriga nu e schimbată, accentele pot fi puse diferit față de operele luate ca model. Uneori, se subliniază trăsături abia sugerate în original. De pildă, la Nicolae Ionel, trufia lui Oedip
În dialog cu anticii by Alexandra Ciocârlie () [Corola-publishinghouse/Journalistic/836_a_1585]