9,734 matches
-
echinocțiul de primăvară, Maica precista la cel de toamnă). Ion Ghinoiu consacră un capitol ursitoarelor (Ursitoarele, zeițe ale destinului pentru existență), arătând că nașterea se realizează sub semnul dependenței noului-născut de numeroase credințe care exprimă ideea de destin (rămase în mentalitatea populară prin expresiile: "așa mi-a fost ursita", "așa mi-a cântat ursita la naștere", "așa mi-e soarta", "așa mi-a fost dat" și altele). Ursita, cu sinonimul său, soarta, ar fi, astfel, un dat, un înscris sacru de la
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
Mazilu scrie un studiu intitulat O istorie a blestemului, în care face mai întâi o incursiune printre mitologii (Omul a fost apăsat de blestem încă de la facere), apoi arată că și Creștinii anatemizează. Dar și blestemă, ajungând la Blestemul și mentalitatea românească. Între magie și credință, pentru a încheia cu alcătuirea unei retorici și a unui imaginar al blestemului. Ce legătură are blestemul cu destinul? Lexiconul și argumentele din introducerea lucrării sale ne explică. Autorul arată că, în povești și mai
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
și cea în care merge mortul fiind întotdeauna conotate negativ în raport cu lumea noastră, lumea "albă" și lumea "cu dor”. Nașterea fiecărui om reeditează în parte, la un moment dat și într-un anume loc determinat, nașterea omului în sine. În mentalitatea arhaic-tradițională, fiecare nouă naștere circumscrie temporar trecerea ciclică din preexistență, în ființare și prin ființare, în moarte. La romani, copilul era așezat la picioarele părintelui său; iar acesta, ridicându-l în brațe, arăta că noul născut a fost primit printre
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
se transformă într-un copil care plânge "în copaie" [Tei-Legănat, Bârlea, I. Cuplul bătrân din Ionică, ram de tei [Oprișan, III] obține un copil în urma însuflețirii unui ram de tei de către Dumnezeu. Credințele despre puterile magice ale teiului abundă în mentalitatea arhaică românească. Din lemn de tei meșterii populari confecționează linguri, vase, obiecte de uz casnic sau obiecte cu funcții ceremonial-cultice. "În mitologia și în simbolistica populară în care pomii au semnificații masculine sau feminine, teiul, în opoziție cu stejarul, este
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
vocabulele latine Fatae sau Fatum. Importanța acțiunii pe care o împlineau a creat un tabu lingvistic, fapt ce se vede în evitarea unor denumiri care desemnau ființe sau puteri supranaturale, potențial nocive. Simpla lor pronunțare implica, în acord cu logica mentalității arhaice, posibile consecințe nefaste. Denumirile de Ursitoare, Ursitori și Fete Ursitoare, fiecare luate în parte, exprimau indirect starea lor, printr-un apelativ neutru, mai puțin angajant, ferit de acel rău posibil revărsat de stihiile dezlănțuite. În cultura tradițională românească, Ursitoarele
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
aceeași "raționalizare a iraționalului". Oamenii au constatat dintotdeauna, în mod tacit și repetat, absurdul existenței, lipsa de logică dintre faptele unui om și destinul real al acestuia. Pentru a găsi o explicație care să nu contrazică prea violent bunul simț, mentalitatea arhaică tradițională a creat instanța ursitoarelor. Evident, în era creștină, soarta omului a început să fie judecată, teoretic cel puțin, în funcție exclusiv de voința divină. Dar elementele precreștine au rămas puternice și ele au fost personificate mai clar decât
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
concret, în disprețul oricăror norme etice. Ursitoarele la rândul lor, "raționalizează" în imaginarul popular, existența individuală. Ele exprimă predestinarea, fiind vocile destinului. Narațiunile populare pe care le-am analizat, reprezintă, de cele mal multe ori, exemple evidente de amestec între mentalitatea precreștină, "primitivă în sens larg, și influențele bisericești care s-au suprapus, fără a putea modifica însă în mod esențial fondul precreștin al mentalității populare. 3. Destine deviate Există și câteva elemente colaterale, care se atașează celor două categorii examinate
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
pe care le-am analizat, reprezintă, de cele mal multe ori, exemple evidente de amestec între mentalitatea precreștină, "primitivă în sens larg, și influențele bisericești care s-au suprapus, fără a putea modifica însă în mod esențial fondul precreștin al mentalității populare. 3. Destine deviate Există și câteva elemente colaterale, care se atașează celor două categorii examinate: nașterea miraculoasă și instanța ursitoarelor. Tendința de distrugere a nou-născutului apare manifestată în actele unor duhuri necurate. Judecând după studiile lui Van Gennep, toate
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
forțe s-a reflectat în tradiția menținerii în secret a numelui adevărat al divinității (la evrei) și înlocuirea sa prin atribute și eufemisme." Numele eroilor din narațiuni reprezintă de cele mai multe ori și titlul narațiunii, exprimând anumite trăsături ale protagoniștilor. În mentalitatea arhaică tradițională, se considera că omul care poartă numele unui sfânt devine și protejatul acestuia; de aici, dorința părinților ca nașterea copilului să se petreacă în apropierea sărbătorilor. Pentru conservarea onomastică a spiței de neam patern, se obișnuia să i
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
și cu proza cultă, cu ficțiunea romanescă. Asta mi-e ursita! ", iată o sintagmă adesea întâlnită în narațiunile populare românești și a cărei semnificație se dezvăluie treptat, pe măsura prezentării acțiunilor narate. Alegerea potrivită a partenerului de viață reprezenta, în mentalitatea arhaică, un deziderat major. "Prin ursită se înțelege soția fiecăruia. Se crede că un om are trei ursite. Adică are dreptul la trei femei în viață. Dacă, la căsătorie o nimeresc pe cea de-a treia, atunci trăiesc cu ea
?ACCEP?IILE VIE?II by Br?ndu?a ? Georgiana Popa () [Corola-publishinghouse/Science/83168_a_84493]
-
un fel care poate ajuta și studiile fenomenelor paralele din alte religii. Supraviețuirea până în prezent a tehnicilor de divinație în mediul rural, ca și în cel urban constituie o demonstrație a tezei lui Eliade despre România ca o regiune unde mentalități și credințe religioase arhaice sunt încă păstrate într-un teritoriu est-european. Cred că partea cea mai originală și mai bogată în reflecții profunde, fascinante, se află la sfârșitul cărții, în discuția despre imaginarul colectiv. Aici, implicațiile studiului detaliat sunt interogate
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
să influențeze foarte mult scriitorii Evului Mediu. Isidor construiește aici o întreagă listă a diferitelor tipuri de magie care, după părerea autorului, ar presupune conlucrarea cu diavolul. În fapt, această clasificare cuprinde în principal diferite forme de divinație, care în mentalitatea medievală (cel puțin pentru început) nu figurau pe lista delictelor sau a păcatelor grave. Această listă cuprindea: geomanția, hidromanția, aeromanția, piromanția, incantațiile, haruspiciile și auguratul. În secolul al XII-lea, preluând scrierile lui Isidor, Hugues de Saint-Victor face o clasificare
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
demersuri de pe poziții științifice prefigurau apariția științei moderne, bazată pe raționament, logică și experiment 42. Abordările teoretice și religioase, indiferent de natura lor, aveau și un scop clar, pragmatic, cerut de noua ordine socială ce se prefigura. Se dorea schimbarea mentalității colective privind reprezentările și așteptările față de ceea ce am putea numi securitatea magică 43. Încetul cu încetul, accentul se mută de pe această securitate magică specifică societăților tradiționale, premoderne pe o securitate laică bazată pe devoțiune și specifică statului modern. Or, statul
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
cu alte scopuri"44. Tot astăzi se constată modificarea percepției asupra subiecților ce au fost acuzați ca fiind vinovați de vrăjitorie și magie. Ei devin victime ale Inchiziției, ale consumului de plante narcotice și halucinogene, ale ignoranței sau ale unei mentalități magice. În societatea modernă se constată un anume conflict și o tensiune între o serie de profesii și magie. Disputa clasică dintre preot și magician este dublată de cea dintre vraci și medic, vraci și farmacist, magician și judecător. Dacă
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
sau interpret al viselor" Deși articolul a fost votat cu 37 voturi pentru și 22 contra, el este mai interesant prin discuțiile pe care le-a suscitat în plen. Acestea exprimă întru câtva un anumit curent de opinie și o mentalitate existente în secolul al XIX-lea. Atitudinea liberală, profund reformatoare, se opune atitudinii moralizatoare și protectoare de sorginte creștină: "Reglementarea și prigonirea divinației ar constitui o atingere a libertății profesiunilor, și dacă ar fi să pedepsim pe toți cei care
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
care-și fac o meserie din exploatarea credulității publice, unde ar trebui să ne oprim? Se exploatează la Bursă, în adunările politice și chiar în biserici"46 susține liberalul Hymans. Această secvență ni se pare ilustrativă pentru schimbarea radicală de mentalitate ce se va produce în anii următori. Justiția este destul de blândă în instrumentarea cazurilor de divinație în comparație cu ceea ce fusese în a doua jumătate a Evului Mediu. Scorul strâns al votării textului de lege, dar în primul rând discursul liberal aveau
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
ajutat pe țăran să-și construiască o filosofie proprie de viață, un mod magico-religios de a trăi și de a se raporta la lume. Firește, faptul acesta nu se mai regăsește astăzi decât cu totul izolat. Totuși, fragmente din această mentalitate magică românească se manifestă din când în când, în zilele de sărbătoare (vezi Sânzienele, Sfântul Andrei, Anul Nou) în variate forme și practici. Amintim aici practicile de divinație maritală din noaptea de Sfântul Andrei, care vizează aflarea chipului celui ursit
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
familiei. "Acest băiat/ Ce l-am rădicat/ Să fie norocos/ Și mintos/ Și voios/ Și bogat/ Om de treabă/ Și luat în seamă"69 Chiar dacă de această dată rostirea nu mai este una umană și aparține unor ființe misterioase, în mentalitatea populară ea are același rol divinatoriu. Probabil, credința românilor în ursitoare a generat și diferite practici augurale cu scop magic și divinatoriu. Astfel, auguratul este destul de des întâlnit la naștere, la nuntă sau cu ocazia altor sărbători. În cazul nașterii
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
sau profanat, rezistând doar o serie de semnificații, utilizate în virtutea unor tradiții și obiceiuri. 3.1.2.2. Empiromanția sau piromanția Focul este socotit și el un simbol al divinității. Prezent în mai toate cosmogoniile, focul rămâne, cel puțin în mentalitatea tradițională, un element extrem de important. Așa cum spuneau vechii greci, el este, alături de apă, aer, și pământ, unul dintre cele patru principii primordiale. Din această pricină, simbolistica legată de foc este una extrem de bogată și complexă. El este pe rând simbol
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
și are nevoie de ajutor pentru a se desprinde. Ritualurile de înmormântare, pomenile, ritualurile de destrigoizare etc. vin să restabilească ordinea și să asigure într-un fel liniștea mortului, scopul final fiind integrarea deplină a defunctului în lumea strămoșilor. În mentalitatea populară românească, nimic nu este mai dureros decât să devii un suflet rătăcitor. Faptul că se pot imagina punți de "comunicare" între lumea de aici și lumea de dincolo este cât se poate de provocator. Rezultatul unei astfel de forme
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
pare că educația religioasă din spațiul românesc, pe de o parte, și modelul științific promovat azi, pe de alta, inhibă subiecții în a da răspunsuri sincere, sută la sută în acord cu credințele și convingerile lor. Această duplicitate între o mentalitate de tip modern, bazată pe explicații științifice, raționale și o mentalitate tradițională care acceptă și alte modalități de explicare a realității afectează, fără îndoială, obiectivitatea oricărui demers de acest tip. În fapt, există unii autori extrem de critici față de modelele și
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
și modelul științific promovat azi, pe de alta, inhibă subiecții în a da răspunsuri sincere, sută la sută în acord cu credințele și convingerile lor. Această duplicitate între o mentalitate de tip modern, bazată pe explicații științifice, raționale și o mentalitate tradițională care acceptă și alte modalități de explicare a realității afectează, fără îndoială, obiectivitatea oricărui demers de acest tip. În fapt, există unii autori extrem de critici față de modelele și exigențele științifice actuale. Ei enunță în teoriile lor ideea unei utopii
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
anul respectiv. În caz contrar, ea lovea ușa din nou și spunea: "Huidé la anu!" Și tot așa, până ce perspectiva de măritiș i se întrevedea (Corni Huși)"158. Adesea aceste aspecte de ordin magico-religios sunt interpretate făcându-se apel la mentalități și la felul cum funcționează ele în context social. Plecând de la definiția dată de Durkheim, întemeietorul școlii franceze de sociologie, Lucien Lévy-Bruhl159 dezvoltă teoria cu privire la legea participației pentru a explica cum funcționează mentalitatea primitivă. Ea spune că "orice individ poate
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
magico-religios sunt interpretate făcându-se apel la mentalități și la felul cum funcționează ele în context social. Plecând de la definiția dată de Durkheim, întemeietorul școlii franceze de sociologie, Lucien Lévy-Bruhl159 dezvoltă teoria cu privire la legea participației pentru a explica cum funcționează mentalitatea primitivă. Ea spune că "orice individ poate fi el însuși, dar într-un fel și altceva decât el însuși"160. Gândirea magico-religioasă a primitivului și nu numai a sa oferă alte soluții (prelogice) rezolvării unor fenomene. Cercetările făcute ne îndreptățesc
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
o haină de suprafață a unor motive arhetipale străvechi. Cercetările noastre de teren ne conduc la concluzia că cei care se ocupă astăzi de preziceri sunt persoane cu un nivel scăzut de pregătire, în sens formal, instituțional. Ei au o mentalitate este profund marcată de o înțelegere tradițională, arhaică, a lumii. În această privință lucrurile ar trebui puțin nuanțate. Cercetarea de teren ne oferă o serie de date și argumente în acest sens. Trebuie spus că această categorie a prezicătorilor cuprinde
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]