2,722 matches
-
ani țările menționate mai sus: procesele de democratizare, extinderea UE și integrarea europeană. Studiul acestor trei fenomene a produs diferitele filoane de cercetare care se refac prin paradigmele politicii comparate sau ale relațiilor internaționale; ne focalizăm așadar pe studiile asupra democratizării în țările zonei post-comuniste și asupra sectorului studiilor europene, asupra specificității și abordării procesului de europenizare 43. În ceea ce privește primul filon, îi regăsim originile în studiile "clasice" asupra tradițiilor democratice care s-au concentrat inițial mai ales asupra țărilor din America Latină
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
europenizare 43. În ceea ce privește primul filon, îi regăsim originile în studiile "clasice" asupra tradițiilor democratice care s-au concentrat inițial mai ales asupra țărilor din America Latină și din Europa de sud. Ca urmare a evenimentelor de la sfârșitul anilor '80, cercetările asupra democratizării au început să se concentreze asupra tranzițiilor post-comuniste, dând loc unei serii de studii și anchete deosebit de importante pentru definirea acestui domeniu (Pridham 1997, 2000; Linz și Stepan 1996; Schmitter 1996; Whitehead 1996). Abordarea europenizării, în schimb, se dezvoltă începând
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
procesul decizional și filtrează impactul presiunii internaționale (Pisciotta 2002). În rândurile care urmează vom încerca să punem în evidență aspectele ambelor filoane de studiu, care ne oferă o utilă contribuție scopurilor noastre de cercetare. Să reținem că atât studiile asupra democratizării, cât și cele asupra europenizării oferă instrumente și concepte utile pentru înțelegerea efectelor activității UE în cele trei studii de caz. Utilizarea conjunctă a analizelor de caz și a conceptelor care derivă din cele două filoane de studiu ne permite
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
cele trei țări. După cum am ilustrat până acum, țările examinate sunt implicate în trei politici externe diferite ale UE. Acest lucru înseamnă că în toate cele trei au loc două procese paralele, care aparțin unor nuclee tematice diferite: procesul de democratizare internă (deci adevărata consolidare a sistemului democratic) și procesul de integrare/apropiere față de UE (deci adaptarea țărilor la cadrul normativ-instituțional european). Recursul la instrumentele oferite de studiile asupra democratizării ne permite să analizăm dinamicile referitoare la primul proces, în timp ce instrumentele
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
două procese paralele, care aparțin unor nuclee tematice diferite: procesul de democratizare internă (deci adevărata consolidare a sistemului democratic) și procesul de integrare/apropiere față de UE (deci adaptarea țărilor la cadrul normativ-instituțional european). Recursul la instrumentele oferite de studiile asupra democratizării ne permite să analizăm dinamicile referitoare la primul proces, în timp ce instrumentele oferite de studiile europene și specifice abordării procesului de europenizare ne îngăduie să ne concentrăm asupra rezultatelor politicilor UE44 în context național; aceste instrumente ne permit, în special, să
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
rezultatelor politicilor UE44 în context național; aceste instrumente ne permit, în special, să analizăm procesul de adoptare a normelor induse de UE în cele două arii de policy pe care le-am luat în considerare. 2.2. Contribuția studiilor asupra democratizării Până în 1989, mulți dintre cercetătorii care s-au ocupat de procesele de tranziție a țărilor din America Latină și din Europa de Sud s-au concentrat mai ales asupra forțelor și asupra opțiunilor naționale ca mecanism crucial de explicare a instaurării
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
care politica comparată a încercat să-l umple curând, transferând modelele și instrumentele dezvoltate în studiul țărilor din Europa de Sud în noua zonă geografică. Whitehead, într-un studiu din 1994, confirmă această tendință, afirmând: cunoștințele disponibile oferite de teoria democratizării au putut prevedea desfășurarea evenimentelor care într-un an au transformat țările non-sovietice ale Pactului de la Varșovia din regimuri comuniste în sisteme politice în care există sisteme electorale mai mult sau mai puțin competitive. În lumina acestor considerații ar putea
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
Pactului de la Varșovia din regimuri comuniste în sisteme politice în care există sisteme electorale mai mult sau mai puțin competitive. În lumina acestor considerații ar putea fi foarte util să încercăm să aplicăm categoriile și ipotezele derivate din experiențele de democratizare precedente evenimentelor din 1989. Dar, în același timp, aceste categorii și aceste ipoteze ar putea să fie revăzute tocmai în virtutea experiențelor din Europa central-orientală. (Whitehead 1994, 32) Trebuie să precizăm însă că studiile realizate în această fază nu neagă rezultatele
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
elite naționale și al maturității opoziției interne a dus la reliefarea aspectelor cruciale în definirea intensității schimbării. Ne vom întoarce la acest aspect, pentru a face unele considerații. Odată evidențiată relevanța variabilei internaționale de la originea tranzițiilor din Europa de Est, studiile asupra democratizării s-au focalizat pe modalitățile prin care se explică influența factorilor externi. Pentru acest aspect, refacem aici în termeni foarte schematici explicarea mecanismelor, de acum foarte cunoscute, care ne lămuresc de ce factorii internaționali au putut influența procesele de democratizare. În
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
asupra democratizării s-au focalizat pe modalitățile prin care se explică influența factorilor externi. Pentru acest aspect, refacem aici în termeni foarte schematici explicarea mecanismelor, de acum foarte cunoscute, care ne lămuresc de ce factorii internaționali au putut influența procesele de democratizare. În anii '90, mecanismele cele mai acreditate de literatura de specialitate se opresc la noțiunile de contagiune, control, consens (Whitehead 1996) și condiționalitate (Schimtter 1996)47. Ipoteza contagiunii trimite la un proces de transmisie neutră, în baza căruia un stat
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
47. Ipoteza contagiunii trimite la un proces de transmisie neutră, în baza căruia un stat care trece de la un regim autoritar la unul democratic poate să fie contagios pentru statele cu care se învecinează, accelerând sau producând un proces de democratizare. Controlul ne trimite la o intervenție militară sau umanitară a unui actor extern, cu scopul de a răsturna regimurile autoritare. Modalitatea consensului prevede dezvoltarea unei serii de activități în interiorul unei anumite țări, lucru care va fi denumit "asistență pentru democrație
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
concretiza în asistență electorală, dezvoltare instituțională, dezvoltarea societății civile etc. Evident, aceste activități prevăd o formă de consens din partea clasei politice a țării. Condiționalitatea implică, în schimb, impunerea de criterii politice și economice din partea organismelor internaționale țărilor în curs de democratizare, iar îndeplinirea criteriilor mai sus-menționate48 condiționează acordarea de recompense, cum ar fi: ajutoarele economice, asistența tehnică sau admiterea în aceste organisme internaționale. Dintre toate organizațiile internaționale, UE este aceea care a utilizat cel mai mult condiționalitatea, în special în privința țărilor
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
a favoriza convergența candidaților în diferite arii de politică (policy), în adaptarea instituțională și în promovarea drepturilor. În cazul celei de-a cincea extinderi, condiționalitatea s-a dovedit a fi, în cursul negocierilor de pre-aderare, un instrument de susținere a democratizării (2004, 27). Am spus că UE a folosit condiționalitatea pentru a favoriza convergența. Este necesar să specificăm că acest aspect va fi reluat în paginile următoare. Convergența poate fi definită, citându-l pe Mattina, drept: procesul de apropiere, întreprins de
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
spre obiectivele împărtășite ale reformării anumitor politici și a instituțiilor, prin pătrunderea valorilor, a normelor generale și a directivelor specifice provenite din Uniune. (2004a, 25) Acest proces este alimentat de perspectiva de obținere a statutului de membru și influențează progresul democratizării țărilor care s-au angajat la adaptarea la standardele UE. Din acest motiv, unii autori (Whitehead 1996; Schmitter 1996) au definit în mod explicit acest proces drept democratizare prin convergență. Convergența, după cum explică Mattina (2004a), devine o calificare a procesului
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
alimentat de perspectiva de obținere a statutului de membru și influențează progresul democratizării țărilor care s-au angajat la adaptarea la standardele UE. Din acest motiv, unii autori (Whitehead 1996; Schmitter 1996) au definit în mod explicit acest proces drept democratizare prin convergență. Convergența, după cum explică Mattina (2004a), devine o calificare a procesului de democratizare numai atunci când politicile adoptate și instituțiile reformate concură la responsabilizarea guvernelor în privința cetățenilor, permițându-le acestora să se bucure pe deplin de drepturile cetățeniei. Astfel descrisă
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
care s-au angajat la adaptarea la standardele UE. Din acest motiv, unii autori (Whitehead 1996; Schmitter 1996) au definit în mod explicit acest proces drept democratizare prin convergență. Convergența, după cum explică Mattina (2004a), devine o calificare a procesului de democratizare numai atunci când politicile adoptate și instituțiile reformate concură la responsabilizarea guvernelor în privința cetățenilor, permițându-le acestora să se bucure pe deplin de drepturile cetățeniei. Astfel descrisă, convergența se configurează atât ca proces, cât și ca rezultat, ca un "tot de
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
precedent și pe baza problemelor de "statalitate" (Linz și Stepan 2000, 49) referitoare la relațiile dintre stat, națiune și democrație. Și Morlino (2003a) identifică în durata și tipul de experiență autoritară o variabilă care intervine și influențează succesul procesului de democratizare. În fapt, făcând deosebirea între tranziție și instaurare 51, specifică dimensiunile relevante ale celor două faze și dimensiunile în care se manifestă influența moștenirilor regimurilor anterioare. Cele două faze sunt conexe și de neseparat, dar ele cuprind unele aspecte specifice
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
actorii protagoniști ai fazei de tranziție și aceia ai instaurării, dat fiind că aceste două faze pot fi conduse de actori diferiți 52. Ágh (1998) a făcut în mod corect distincția între cele două abordări de studii asupra proceselor de democratizare: o abordare structuralistă (structural approach), care subliniază condițiile socio-economice și factorii de democratizare, și o abordare centrată pe actori (elite or actor approach), care vede în alegerile și deciziile luate de elite factorul crucial pentru democratizare. Autorul subliniază maniera în
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
aceste două faze pot fi conduse de actori diferiți 52. Ágh (1998) a făcut în mod corect distincția între cele două abordări de studii asupra proceselor de democratizare: o abordare structuralistă (structural approach), care subliniază condițiile socio-economice și factorii de democratizare, și o abordare centrată pe actori (elite or actor approach), care vede în alegerile și deciziile luate de elite factorul crucial pentru democratizare. Autorul subliniază maniera în care abordarea structuralistă permite observarea aspectelor relevante în faza de pre-tranziție, în vreme ce abordarea
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
studii asupra proceselor de democratizare: o abordare structuralistă (structural approach), care subliniază condițiile socio-economice și factorii de democratizare, și o abordare centrată pe actori (elite or actor approach), care vede în alegerile și deciziile luate de elite factorul crucial pentru democratizare. Autorul subliniază maniera în care abordarea structuralistă permite observarea aspectelor relevante în faza de pre-tranziție, în vreme ce abordarea centrată pe actori apare mai utilă pentru studierea tranziției și instaurarea democrației. Actorii interni ai regimului reprezintă, așadar, o dimensiune crucială pentru explicarea
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
unui astfel de context contribuie la modificarea calității și integrității europenizării sau a impactului factorului extern asupra celui intern. Să ne întoarcem, așadar, la modelul de interacțiune între factorii externi și cei interni prezentați deja în relație cu studiile asupra democratizării. Dacă dorim să ne focalizăm pe impactul instituțiilor și politicilor UE în interiorul contextelor naționale, trebuie să acordăm atenție efectului de transformare sau de adaptare pe care instituțiile și politicile europene îl au direct sau indirect asupra instituțiilor guvernului, asupra modalităților
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
aplicată și în statele nemembre, dar care sunt, totuși, implicate, în politicile externe ale UE. Am descris deja în primele pagini cum, ca urmare a evenimentelor din 1989, apare în Europa de Est și în Balcani un proces de occidentalizare și de democratizare întemeiat, în mod fundamental, pe sloganul "Back to Europe" ("Înapoi în Europa") (Ágh 1998), înțeles în termeni esențial normativi. Acest slogan s-a tradus apoi prin conceptul de "europenizare", referindu-se la faptul că acțiunea Uniunii Europene, fie asupra țărilor
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
discuție atât de Mattina (2004b), cât și de Schimmelfennig și Sedelmeier (2005), este faptul că studiul asupra efectelor strategiilor UE în statele nemembre constituie un potențial teren de întâlnire între diversele filoane de cercetare politologică, în special între studiile asupra democratizării și studiile asupra europenizării 56. Schimmelfennig și Sedelmeier (2005), prin contribuția lor, evidențiază că studiul asupra europenizării în Europa de Est contribuie la gruparea diverselor filoane ale literaturii de specialitate apărute mai ales în ultimii douăzeci de ani: studiile asupra extinderii 57
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
ține seama, în mod complex, atât de caracteristicile factorilor externi, cât și de cei interni și, mai ales, de varietatea de relații cauzale care se produc printr-o astfel de interacțiune. Deși, după cum s-a afirmat deja, în literatura asupra democratizării a existat un proces de evoluție, așa încât democratizarea nu mai este considerată exclusiv ca un succes al interacțiunii dintre factorii pur interni, cu toate acestea, nu s-a acordat încă prea multă atenție mecanismelor prin care se explică o atare
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]
-
factorilor externi, cât și de cei interni și, mai ales, de varietatea de relații cauzale care se produc printr-o astfel de interacțiune. Deși, după cum s-a afirmat deja, în literatura asupra democratizării a existat un proces de evoluție, așa încât democratizarea nu mai este considerată exclusiv ca un succes al interacțiunii dintre factorii pur interni, cu toate acestea, nu s-a acordat încă prea multă atenție mecanismelor prin care se explică o atare interacțiune (Schmitter 1996; Whitehead 1996). Dimpotrivă, am subliniat
by Cristina Dallara [Corola-publishinghouse/Science/1090_a_2598]