1,395 matches
-
apar ca ocazii de a dovedi unitatea Numelui lui Dumnezeu în martiriu. Chiar dacă nu se produce nimic comparabil cu episoadele din 1096, simbolul continua să călăuzească mințile. Atât literatura savantă, cât și cea populară preiau subiectul. Iar în context popular martirii din Antichitate și cei din timpurile mai recente dau naștere la numeroase povești miraculoase și legende care marchează profund cultura așkenază 18. Acestea alimentează, la rândul lor, o memorie a suferinței. * Deși cronicile Cruciadelor n-au circulat mult timp decât
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
sfințirea Numelui lui Dumnezeu. Sunt citate diferite versete scripturale, extrase în special din Deuteronom și din Psalmi, și cu aceeași ocazie Dumnezeu este rugat să-și amintească de martiri, să-i răzbune și să le salveze urmașii. Această liturgizare a martiriului, care creează o punte între trecutul biblic și prezent, între catastrofele de ieri și cele de azi, deschide calea spre viitor, transmițând totodată din generație în generație o istorie de suferință care, paradoxal, împiedică suferința să copleșească grupul. Astfel încadrată
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
religioase obișnuite, recomandând înainte de toate studiul Torei și respectarea poruncilor. Transgresiunea se vădește până și în dorința lor de a se identifica, sacrificându-și propria viață și pe cea a familiei lor, cu preoții Templului sau de a recrea prin martiriu Templul din Ierusalim la Mainz. Dar, în comportamentul oamenilor de rând care se alătură Cruciadelor, apare o transgresiune comparabilă în raport cu instituția religioasă. Faptele lor depășesc ceea ce este de fapt permis și recomandat. Iar în timpul persecuțiilor antievreiești care însoțesc Cruciadele, Biserica
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
Faptele lor depășesc ceea ce este de fapt permis și recomandat. Iar în timpul persecuțiilor antievreiești care însoțesc Cruciadele, Biserica nu ezită să intervină pentru a reprima, în numele valorilor umanitare și mai ales în numele ordinii, exploziile de ură populară. La evrei, liturgizarea martiriului permite, de asemenea, controlarea transgresiunilor pe care le-ar fi putut induce transformarea lui în simbol religios. Dacă martirul evreu se lipsește de intermediari în jertfirea vieții sale lui Dumnezeu, amintirea actului său este, în schimb, mediatizată prin rugăciune, în
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
general, eroismul lor este redus la un eroism religios care neutralizează în imaginar toate tentativele lor de autoapărare. Ei sunt fixați în posteritate ca victime care-și sacrifică viața pentru tradiție, pentru a perpetua iudaismul. Liturgizarea umilințelor suferite și a martiriului, care a ajuns să marcheze profund comportamentul comunităților așkenaze, accentuează autopercepția victimară a evreilor. Lipsa unei veritabile istorii scrise a jucat un rol primordial în acapararea de către memorie, de-a lungul secolelor, a istoriei de suferință din imaginarul evreiesc. De vreme ce
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
părți. Cititorii cronicilor nu erau interesați atât de relația istorică, cât de cea între masacre și martirologiu. Iar ceea ce reiese din lectură este anihilarea evreilor de către creștinii mârșavi. Toate victimele evreiești ale lui Hmelnițki sunt reduse la idealul așkenaz al martiriului. În cazul respectiv, nu este totuși atestat faptul că evreii ar fi avut de ales între convertire și moarte, chiar dacă unii, care credeau că pot scăpa astfel de torturi sau execuție, au apostaziat într-adevăr, sub efectul panicii. Unii au
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
O nouă și interesantă ilustrare a acestui fapt o găsim în acest decalaj dintre realitatea istorică și relatarea cronicarilor. Un decalaj care a făcut posibilă dominația pe termen lung a discursului de suferință asupra memoriei evreiești. Hannover își concepuse relatarea martiriului colectiv de la Tulczyn combinând relatări făcute de alții și motive martirologice evreiești. Puțini evrei din Polonia și din alte părți avuseseră ocazia să cunoască adevărata desfășurare a evenimentelor, dar toți reținuseră exemplul antic întăritor al rezistenței evreiești prin moarte la
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
conform unei hotărâri a Consiliului celor Patru Țărimmm, unei zile de post fixate în a douăzecea zi a lunii sivan. Erau atunci psalmodiate rugăciunile de penitență compuse pentru a povesti masacrele, precum și altele mai vechi, în special cele compuse după martiriul de la Blois din secolul al XII-lea. Acest post era încă ținut în Europa de Est înainte de al Doilea Război Mondial în amintirea întâmplărilor din 164830. Vom adăuga în încheiere că, în lumea așkenază, scrierile suferinței au știut să-și găsească noi
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
evenimente și încheiată în 1161, evocă, de asemenea, tribulațiile traversate sub jugul almohazilor. În aceeași epocă, familia celebrului filosof Maimonide fuge din Cordoba la Fes, apoi în țara Sfântă și Egipt. În scrierile lui nu găsim totuși nicio apologie a martiriului așa cum am văzut în zona așkenază, în timpul Cruciadelor și al revoltei cazace. Martirul nu este nicăieri erijat în model de pietate. Tatăl lui Maimonide, Maimon ben Iosif, a scris el însuși o Epistolă de consolare pentru a-i îmbărbăta pe
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
a scris el însuși o Epistolă de consolare pentru a-i îmbărbăta pe evreii care se convertiseră la islam și continuau să trăiască în exterior ca musulmani, practicând totuși iudaismul în secret 32. El se opune ideii de a accepta martiriul pentru a evita convertirea forțată. Desigur, atât în lumea așkenază, cât și în lumea sefardă, martiriul nu era a priori încurajat, dar în cea dintâi era totuși valorizat, în timp ce în cea de-a doua putea fi privit ca o soluție
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
convertiseră la islam și continuau să trăiască în exterior ca musulmani, practicând totuși iudaismul în secret 32. El se opune ideii de a accepta martiriul pentru a evita convertirea forțată. Desigur, atât în lumea așkenază, cât și în lumea sefardă, martiriul nu era a priori încurajat, dar în cea dintâi era totuși valorizat, în timp ce în cea de-a doua putea fi privit ca o soluție extremă, fără a îndeplini însă același rol simbolic. Maimonide nu contestă nici principiul, nici valoarea sfințirii
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
și s-a scris o istorie de suferință, a fost pentru a înscrie încercarea în modele răspânditoare de susținere și "stabilitate" religioasă într-un mediu propice abaterii de la credință. Speranța stătea în repetarea răspunsurilor la suferință, printre care se număra martiriul. Oricât de îndepărtate de noi ar putea părea aceste răspunsuri, ele contrabalansau cel puțin deznădejdea supraviețuitorilor. Fără îndoială, ele nu redau în toată intensitatea ei suferința trăită efectiv. Dar nici suferința, nici deznădejdea nu se măsoară. De aceea suntem întotdeauna
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
poporului evreu în Țara Sfântă, care marchează sfârșitul exilului. Când această efervescență se dovedește incontrolabilă, autoritățile otomane îi dau de ales, în 1666, între convertirea la islam și moarte. Alege convertirea. Și aici transpare o respingere tipică a eroismului prin martiriu, foarte îndepărtată de modelul așkenaz al fidelității față de iudaism. Această respingere, cum am văzut, era deja prezentă la Maimonide în Epistola despre persecuție, scrisă în exil pentru a-i consola pe cei convertiți la islam sub persecuțiile almohade din secolul
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
almohade din secolul al XII-lea. Într-adevăr, se întâlnesc puține martirologii evreiești în lumea musulmană 44. Specificitatea contextelor istorice și a experiențelor traversate nu este suficientă pentru a explica, de una singură, cvasi-absența, în lumea sefardă, a discursului despre martiriu sau a scrierilor despre martiriu. Pentru a înțelege mai bine această variabilitate a răspunsurilor evreiești la suferință, trebuie să luăm în considerare și diversitatea percepțiilor despre creștinism și islam în lumea evreiască. Și sefarzii au compus elegii și rugăciuni de
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
-lea. Într-adevăr, se întâlnesc puține martirologii evreiești în lumea musulmană 44. Specificitatea contextelor istorice și a experiențelor traversate nu este suficientă pentru a explica, de una singură, cvasi-absența, în lumea sefardă, a discursului despre martiriu sau a scrierilor despre martiriu. Pentru a înțelege mai bine această variabilitate a răspunsurilor evreiești la suferință, trebuie să luăm în considerare și diversitatea percepțiilor despre creștinism și islam în lumea evreiască. Și sefarzii au compus elegii și rugăciuni de penitență legate de episoade dureroase
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
locurilor și informația istorică. Într-o elegie datând din 1391, găsim și o binecuvântare care se aplică martirului, inspirată din elegiile și cronicile datând din vremea cruciadelor și preluată probabil din patrimoniul așkenaz, împreună cu alte idei și tradiții legate de martiriu, ceea ce demonstrează realitatea contactelor și influențelor reciproce, în ciuda specificităților afirmate. Toate aceste elegii erau inserate în liturghie, alături de rugăciuni. În ele se plânge moartea nevinovaților, se amintește că Dumnezeu nu s-a răzbunat încă pe dușmanii lui Israel, se invocă
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
Dumnezeu, în consonanță cu această perioadă de excluziune agravată, preludiu al expulzării 45. Dacă interferențele dintre discursurile sefard și așkenaz despre suferință nu lipsesc și dacă și unele, și celelalte au drept finalitate consolarea, aceste elegii oferă puține referiri la martiriu și nu trădează încă puternica așteptare mesianică exprimată mai târziu într-o "istoriografie" a suferinței produsă după expulzare. Istoria în slujba memoriei Potrivit lui Y.H. Yerushalmi, ruptura constituită de expulzarea din Spania în 1492 ar fi dat naștere unei forme
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
lasă nicio îndoială în ce privește perenitatea memoriei suferinței, transportată astfel în Lumea Nouă65. Prefațatorul ediției americane, George Alexander Kohut, scrie: "Zilele ciumei și ale Cruciadelor au venit iarăși peste noi, și, în marele Memorbuchhhhh al durerilor națiunii, trebuie să facem cronica martiriului fiilor și fiicelor lui Iuda de la Chișinău, Gomel, Odessa, Białistok și din nenumărate alte locuri din întinsul imperiu al țarului... Într-un oraș rus, la revoltele din 1904, suntem informați de un martor ocular că a avut loc un holocaust
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
sursa suferinței și că El o împarte cu poporul lui Israel suferința aceasta este atinsă de deznădejde. Aceste acte de acceptare a morții cu bucurie sunt legate și de noțiunea de sfințire a Numelui lui Dumnezeu, care se traduce prin martiriu și reapare în anii negri ai genocidului. Rezumatul clasic făcut de Moise Maimonide diferitelor moduri în care un evreu trebuia sau putea să împlinească această poruncă era adesea invocat în aceste cercuri. În ghetoul varșovian, conducătorii hasidici prelungeau această învățătură
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
pus în fața unei alegeri în ceea ce privește modul în care își accepta și pregătea moartea. Avea de ales acum între moartea în degradare și moartea în pace interioară, noblețe și respect de sine. Noua alternativă devine în această perioadă un atribut al martiriului. Dar, ca orice poruncă, acesta cere, pentru a fi practicat strict, nu doar o pregătire prealabilă, ci și concentrarea asupra sensului actului religios îndeplinit. Astfel, rebbe Grodzisker, Yisrael Shapira, le cerea evreilor să accepte martiriul cu bucurie înainte de a intra
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
această perioadă un atribut al martiriului. Dar, ca orice poruncă, acesta cere, pentru a fi practicat strict, nu doar o pregătire prealabilă, ci și concentrarea asupra sensului actului religios îndeplinit. Astfel, rebbe Grodzisker, Yisrael Shapira, le cerea evreilor să accepte martiriul cu bucurie înainte de a intra în camerele de gazare. Și îi conducea cântând "Cred"ssss. Sfințirea Numelui lui Dumnezeu se manifestă în "sfințirea vieții"tttt: rezistență fizică, fie și modestă, rezistență spirituală și pasivă, sacrificiu personal pentru a-i ajuta
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
prin viața lor". Sacrificiul lor a fost imortalizat de poetul ebraic Hillel Bavli într-un poem care face parte în zilele noastre din liturghia de Kippur, solemnitate de penitență, într-un spirit apropiat de obiceiul medieval al liturgizării catastrofelor și martiriilor pentru întărirea generațiilor viitoare 7. A muri pentru a sfinți Numele lui Dumnezeu este considerat un act altruist: mori pentru Dumnezeu, din iubire de Dumnezeu, nu pentru a primi o răsplată. Iar dacă ești dispus să consimți la acest sacrificiu
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
la mult timp după eveniment, în 1990, un conducător hasidic precum Schneerson încă declara că orice evreu mort în genocid trebuia considerat sfânt martir. Dacă rebbe Halberstam, cum am văzut, era într-adevăr capabil să transforme moartea familiei sale în martiriu, ba chiar să tragă din ea o inestimabilă întărire a credinței sale, puțini laici aveau această capacitate. Iar mulți credincioși nu se mulțumeau cu asta. După Holocaust, în paralel cu răspunsurile ultraortodoxe, considerate de unii nesatisfăcătoare, se elaborează o nouă
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
să dea o semnificație creștină genocidului, conceput asemenea tainelor creștine ale răstignirii și învierii. Evreul răstignit nu este un simbol nou, dar, după Holocaust, Iisus este privit ca o metaforă a genocidului prin identificarea lui ca evreu. La sfârșitul războiului, martiriul deținuților din lagăre este frecvent comparat cu Patimile lui Hristos, iar când lagărul de la Dachau este eliberat, drumul soldaților SS din acest lagăr este numit "drumul crucii". Nu a calificat Ioan Paul al II-lea, în 1979, Auschwitz-ul drept "Golgotă
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]
-
culturală, dar ea introduce totodată victimele în sfera de înțelegere a ne-evreilor, furnizând un conținut suferinței și morții lor și reintroducând pe nesimțite elementul religios, căci ești martir în primul rând pentru credința ta. Insistența pe această dimensiune a martiriului se impune treptat, iar utilizarea în ebraică a unui alt termen, kedoshim "sfinții" sau "sanctificații" -, pentru a desemna victimele este un alt semn al constituirii treptate a noii religii a Holocaustului. Și totuși, dacă examinăm primii ani de după război, conotația
Suferinţa ca identitate by Esther Benbassa [Corola-publishinghouse/Science/1430_a_2672]