10,567 matches
-
conștiința limitată a omului este valabilă. Această idee, cu mare putere de ordonare în personalismul energetic, este una dintre premisele sale. Premisele unei filosofii sunt gânduri lucrătoare în "sistemul" ei. Așadar, ele se regăsesc în toate momentele acestuia. Unele dintre premisele personalismului energetic sunt propriu-zis filosofice, altele extrafilosofice: culturale, politice, psihologice etc. (Premisele formulate aici au semnificație îndeosebi în ordinea interpretării personalismului energetic ca reconstrucție a umanului. De altminteri, nu mi-am propus prezentarea pe larg a surselor și premiselor într-
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
ordonare în personalismul energetic, este una dintre premisele sale. Premisele unei filosofii sunt gânduri lucrătoare în "sistemul" ei. Așadar, ele se regăsesc în toate momentele acestuia. Unele dintre premisele personalismului energetic sunt propriu-zis filosofice, altele extrafilosofice: culturale, politice, psihologice etc. (Premisele formulate aici au semnificație îndeosebi în ordinea interpretării personalismului energetic ca reconstrucție a umanului. De altminteri, nu mi-am propus prezentarea pe larg a surselor și premiselor într-o secțiune anume a lucrării, dar vor fi evocate și, uneori, prezentate
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
dintre premisele personalismului energetic sunt propriu-zis filosofice, altele extrafilosofice: culturale, politice, psihologice etc. (Premisele formulate aici au semnificație îndeosebi în ordinea interpretării personalismului energetic ca reconstrucție a umanului. De altminteri, nu mi-am propus prezentarea pe larg a surselor și premiselor într-o secțiune anume a lucrării, dar vor fi evocate și, uneori, prezentate pe larg cele care au legătură cu tema prezentului discurs.) Cele extrafilosofice, precum și cele filosofice sunt legate, desigur, de influențe și mai ales de surse, dar și
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
cu rol de principiu de construcție în sistem, după care realitatea este alcătuită din unități energetice, personalitatea fiind unitatea energetică "finală"; c) ideea evoluției culturii, în acord cu "energiile pământului", către personalitatea energetică; d) ideea rostului cultural al vocației. Aceste premise sunt în acord cu ideile care au rol de postulat în sistemul personalismului energetic, idei introduse prin următoarele concepte: realitatea originară (ca energie); evoluția; finalitatea și personalitatea. 2. Tipuri de interpretări ale personalismului energetic Simpla sumă a premiselor creează doar
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
vocației. Aceste premise sunt în acord cu ideile care au rol de postulat în sistemul personalismului energetic, idei introduse prin următoarele concepte: realitatea originară (ca energie); evoluția; finalitatea și personalitatea. 2. Tipuri de interpretări ale personalismului energetic Simpla sumă a premiselor creează doar un spațiu aporetic. Re-construcția filosofică le cuprinde și le desfășoară, le tăinuiește și le revelează prin formula sa metafizică și prin conținutul său. C. Rădulescu-Motru evaluează în fiecare lucrare a sa atât influența tradiției asupra problemelor pe care
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
filosofiei ca atare, filosofia fiind, după cum spunea Hegel, însuși sistemul ei, adică istoria sa desfășurată în nenumărate forme, având ca unic scop "descoperirea gândurilor privind Absolutul"21. Geneza și existența unei filosofii sunt imposibile în sine, iar căutarea surselor, influențelor, premiselor ei constituie o întreprindere firească în vederea încadrării sale în istoria și sistematica filosofiei. Continuitatea gândului filosofic nu poate fi negată, cel puțin din punct de vedere formal, căci există o formulă epistemică proprie filosofiei, apoi chiar o formulă atitudinal-noetică specifică
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
ocupă problema omului în filosofia kantiană și care este modalitatea de tematizare a problemei în cauză? Trece aceasta într-un model de reconstrucție a umanului, iar dacă trece, care este acest model? Pornind de la "proiectul critic" kantian, ne asumăm câteva premise ale interpretării ce va prinde chip aici. Unele dintre ele au un caracter general, dar oferă o anumită orientare în proiectul critic, altele sunt observații asupra unor aspecte "locale", "speciale", care pot conduce către sensuri antropologice, altfel acoperite de alte
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
unității umane; ea este expresia "materială" a unității raționale de existență a omului. Enunțurile: Omul este ființă cunoscătoare și Omul este ființă liberă, deși exprimă atribute discernabile ale ființei umane, au așadar, în modul în care pot fi gândite ca premise ale unei reconstrucții a umanului, un reper comun: finalitatea, care este, potrivit celei de-a treia Critici 57, principiu al facultății de judecare reflexive. Finalitatea mediază între conceptele naturii și cel al libertății (și, mai departe, cel al sufletului nemuritor
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
a omului nu se află însă în pericol, în orizontul demersului kantian, pentru că ideea corespunzătoare are, acolo, o bună întemeiere: nu însă ca o "teoremă" oarecare, urmând unei demonstrații din anumite propoziții originare, ci în sensul că ea funcționează ca premisă implicită a întregului proiect filosofic kantian. În aceeași poziție vom găsi această idee și la alți filosofi, care, într-un fel sau altul, și-au gândit propriile construcții și sub inspirație kantiană; de exemplu, la Rădulescu-Motru, pentru care personalitatea concept
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
concepte formează o sinteză în Binele Suveran care este a priori, o legătură ce trebuie concepută ca necesară. Numai că experiența fericirii sau a virtuții nu scoate la iveală nimic în sensul unei sinteze a acestora, fie că acceptăm drept premisă fericirea, fie virtutea. Pe de altă parte, dată fiind această imposibilitate, trebuie să vedem aici un paradox, o "antinomie"; Kant o numește "antinomia rațiunii practice". Pentru a rezolva antinomia, omul trebuie reconsiderat totodată ca ființă sensibilă și suprasensibilă; altfel spus
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
obiect al acestui concept (sau Idei). În prima Critică, el argumentase "imposibilitatea dovezii fizico-teologice" a existenței lui Dumnezeu, dovadă ce viza însăși imposibilitatea existenței divine ca Arhitect Suprem.83 Trebuie să refacem acum structura formală a conceptului kantian al finalității. Premisa necesară a acestui demers este ideea că, în genere, structura formală a unui concept reprezintă: a) schema logică alcătuită din forme și operații logice în care îi este așezat (turnat) înțelesul; b) condiția necesară sub care poate fi dat, pentru
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
ca specie, conservă trăsăturile pe care viața le-a probat, le-a încercat în fel de fel de împrejurări, iar caracteristica sa fundamentală constă în faptul de a fixa "aparatul" aptitudinal necesar anumitor tipuri de muncă. Momentul trecerii la acumularea premiselor personalității este el însuși anticipat prin mai multe achiziții de o factură predominant biologică, dintre care mai cu seamă susținerea staturii verticale a avut efecte în sensul specificării existențiale a omului în mediul său natural. Dar transformarea mâinii într-un
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
sens într-o ordine de finalitate. De altminteri, finalitatea personalității este condiționată regulativ, nu constitutiv, spune C. Rădulescu-Motru, sub inspirație kantiană de finalitatea eului. b. Poziția specială a eului, ca început al personalizării, îi conferă anumite funcții. Astfel, el devine premisa "naturală" a personalității deși constă în anticipație și constituie primul act propriu-zis liber și nucleul ei, căci celelalte componente se adună în jurul său pentru a forma unitatea acesteia; el concentrează în sine întreaga evoluție a energiei, dar îl specifică pe
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
a energiei. Avem de-a face cu un determinism prin finalitate secund, conceptualizat în urmarea unui determinism prin finalitate în plan istoric. În al doilea plan, cel propriu-zis istoric, personalitatea reprezintă împlinirea "vocațiilor" eului, structura sa desăvârșită, eul integrat ca premisă psihologică în activitatea proprie omului: munca. Aptitudinile care însoțesc reacția afectivă în alcătuirea personalității reprezintă tocmai sensul de finalitate pe care îl aduce eul în evoluția omului. Acest al doilea plan (istoric) are un sens strict antropologic. Omul dobândește prin
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
științifice ca necesară și universală. C. Rădulescu-Motru contestă tocmai inadecvarea timpului, în înțeles kantian, la rezultatele științelor, îndeosebi ale psihologiei, din perioada postkantiană. "Filosoful român credea că progresele pe care le-ar fi făcut psihologia de la Kant încoace ar crea premisele rezolvării problemei sale (problema posibilității unei cunoașteri cu valoare necesară și universală n. C.) pe baza datelor cunoașterii pozitive. Sistemul său de metafizică inductivă este construit în intenția declarată de a oferi o nouă explicație identității conștiinței și, prin aceasta
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
de personalitate este posibilă doar în prezența eului (ca nucleu ce structurează dispozițiile sufletești) și a conștiinței (în mediul căreia dispozițiile sufletești se transformă în aptitudini). Eul este sâmburele subiectiv în jurul căruia se constituie personalitatea. Dar eul însuși are ca premisă conștiința. Conștiința este elementul de continuitate în evoluția spre personalizare a energiei. Ea este prezentă și la animale: "Ea (conștiința n. C.) licărește puțin în viața animalelor superioare"176. Iar eul fixează prima formă umană, fiind astfel elementul de discontinuitate
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
propriei existențe; tocmai eul, atitudinea sufletească ce trece variația în anticipație, de-venit el însuși anticipație, îl distanțează pe om de natură. Totodată, personalitatea mistică semnifică și deschiderea nucleului sau, anume eul, către ceea ce, în evoluție, o anticipează, fiindu-i premisă însuși eului: energia nepersonalizată. Omul mistic își are "legea" lui. Prin ea capătă el contur existențial. Această lege, care consistă în anticipație ca atitudine a eului emoțional și care conferă statutul specific omului, nu vorbește, inițial, decât prin glasul omului
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
armonică ideală; pe când individul cuprinde în fondul său numai anumite aptitudini, și de aceea personalitatea sa apare ca o realizare specială sau concretă a acestor aptitudini"196. Argumentele lui C. Rădulescu-Motru pentru ideea culturii ca pesona-litate (în genere) pornesc de la premisa că, asemenea personalității, cultura este echilibru sufletesc. Totuși, ea este tip, nefiind "personalitate în corp concret"; "Cultura are o structură ideală: este mai mult o realitate potențială. Ea este ceva mai mult decât media statistică a personalităților concrete din sânul
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
capătă dispoziții sufletești de la poporul în mijlocul căruia trăiește. "...un spirit oricât de extraordinar ar fi înzestrat nu poate crea fără să continue lanțul operelor de dinaintea lui"213, comentează Nicolae Bagdasar ideile lui C. Rădulescu-Motru privind relația individ-cultură. Forțele psihofizice sunt premise ale personalității energetice, dar aceasta se produce numai acolo unde există compatibilitate între dispozițiile individuale și cele ale poporului, prin mijlocirea idealului. Profesionistul ca și omul de vocație este "instrumentul" îndeplinirii scopurilor "naturale" ale societății. Idealul este mijlocul care leagă
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
a personalității, proprii personalismului energetic și prezentate în cap. I al acestei lucrări (I.3.a.): 1) în cel al "științei personalității", unde ea apare ca o previziune a unei corelații persistente, a unei realități pentru care s-au acumulat premisele naturale și culturale necesare desăvârșirii sale; astfel, ca unitate sufletească a anumitor deprinderi de muncă, ea este forma de personalitate pe care o va realiza perioada contemporană; acest plan vizează omul ca realitate "fizică" și formele sale de existență din ce în ce mai
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
dimpreună cu aceasta, care dă conștiinței omenești absolutul de care ea are nevoie pentru a avea încredere în sine"217. C. Rădulescu-Motru prezintă sistematic primul plan, în care putem distinge: a) o previziune generală, potrivit căreia personalitatea energetică a acumulat premisele necesare edificării sale: eul s-a raționalizat suficient, "tipul" și-a dovedit limitarea, tehnica actuală a muncii s-a clădit pe o diferențiere mai accentuată a dispozițiilor sufletești; unitatea sufletească, structura aptitudinală au ca ax central conștiința morală; conștiinciozitatea este
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
că vocația se constituie numai prin participarea a două rânduri de fapte, naturale și culturale, adică natural-dispoziționale și ideal-culturale, nimic nu garantează geneza și funcțiunea vocațiilor la români în afara interesului însuși pentru vocație, manifestat sistematic chiar de către români. Pot exista premise pentru constituirea unei vocații, dar dacă acestea nu sunt activate corespunzător pentru a se realiza unitatea dintre cele două categorii de fapte, vocația nu se constituie. De aici întregul program educațional gândit de Rădulescu-Motru pentru a pune în funcție un
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
contemporane III.1. Explicarea omului în energetism și în personalismul energetic III.1.a. Sensuri energetiste în Știință și energie Are forță reconstructiv-filosofică ipoteza personalismului energetic, dacă o judecăm și prin raportare la alte ipoteze formulate în orizontul filosofiei actuale? Premisele unui răspuns sunt deja active dacă ținem cont de interpretarea ipotezei în cauză ca o "realizare" a structurii formale a conceptului kantian al finalității; dar răspunsul ca atare trebuie construit de aici încolo, ținând seama și de anumite modele de
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
se îndepărta de condiționatul natural. De fapt, el pare, uneori, a concentra în sine aceste repere ale propriei sale evoluții, iar alteori pare a le dizolva în sinele său. De aceea, locul omului în ordinea existenței scapă conceptualizării, deși, dacă premisele demersului ar fi fost kantiene, tocmai la o imagine "cosmologică" a omului ar fi trebuit să se ajungă; altfel spus, ar fi trebuit precizate pozițiile omului față de cele două instanțe care mărginesc orice topos uman: condiționatul natural și Necondiționatul (Absolutul
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
comicului dramatic la Caragiale (1924), teza sa de doctorat. Asemenea celorlalte scrieri, cartea e un studiu de factură didactică, redactat într-un stil de tratat științific, prevăzut cu Introducere și Încheiere, orânduit în „părți” și capitole numerotate. Partea introductivă stabilește premisele teoretice, precizând două atitudini fundamentale față de obiectul reflectării artistice: „ridiculizarea și compătimirea”, apoi definește comicul și tragicul, umorul, ironia și „spiritualul”. Discipolul dragomirescian, urmând spiritul de sistem al maestrului, reliefează, într-o primă secțiune, trăsături caracteristice ale comicului la I. L
Dicționarul General al Literaturii Române () [Corola-publishinghouse/Science/289987_a_291316]