10,567 matches
-
de aici putând fi derivate și consistentele sale implicații internaționale deoarece, deși parte a ontologiei pozitiviste care a ajuns la apogeu în secolul XIX și a rămas acolo și în cea mai mare parte a secolului XX, marxismul a oferit premisele intelectuale ale depășirii acesteia, fapt care a condus gradual la două curente de cercetare majore: postmodernismul, pe de o parte, respectiv socio-constructivismul, pe de cealaltă parte. Voi analiza mai jos, foarte pe scurt, dezvoltarea intelectuală a marxismului și aportul curentelor
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
producție. De aici rezultă că numai un sistem ideologic total reflectă pe plan rațional contradicția structurii și reprezintă existența condițiilor obiective pentru răsturnarea practicii. Dacă se formează un grup social omogen în proporție de 100%, aceasta înseamnă că există 100% premise pentru o asemenea răsturnare, adică "raționalul" e real în fapt și în act. Raționamentul se bazează pe reciprocitatea necesară dintre structură și suprastructuri (reciprocitate care e tocmai procesul dialectic real) (Gramsci: 1969, 58). Cu cât dogmatismul ideologic este mai "copt
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
principale ale leninismului revoluționar a fost faptul că s-a prezentat pe sine ca fiind singura alternativă viabilă la capitalism și la dominația sa economico-politică neîntreruptă, suprapusă peste epoca modernă (Lefort: 2002). Pe scurt, cele discutate mai sus au constituit premisele leninismului revoluționar, care, ironic, s-a dovedit a fi cea mai scurtă etapă a leninismului sovietic. 2.3. Leninism post-revoluționar Acest concept acoperă ceea ce în istoria sovietică este denumit de obicei stalinism. Stalinismul este abordat deseori ca o extremă birocratizare
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
confirmă existența unei planificări în vederea înregimentării sovietice a Europei de Est, așa cum sugerează Mircea Chirițoiu (Chirițoiu: 2005, 31). Stalin nu putea anticipa cu certitudine în câte state va ajunge Armata Roșie și în câte dintre ele va rămâne, oferind astfel premisele procesului de sovietizare. Finlanda, Austria sau Iranul de nord au experimentat, pentru diferite perioade, prezența Armatei Roșii, fără a fi confruntate cu impunerea unui regim comunist modelat după tiparele trasate de Moscova (Crampton: 2002, 241). Și, așa cum am amintit mai
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
realizează este diferit de ceea ce ei au intenționat" (Hoffman: 1999, 191). Nu putem anticipa cu exactitate gradul de frustrare a lui Churchill, dar percepțiile și limbajele diferite pe care le foloseau cei trei "mari" au reprezentat cu siguranță una din premisele fundamentale ale declanșării Războiului Rece. În acest sens, un factor principal care a alimentat emergența Războiului Rece a fost, în accepțiunea istoricului britanic Peter Calvocoressi, "teama". Conflictul, "o luptă pentru putere și o cosecință a unor calcule greșite", nu ar
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
a fost mai degrabă o consecință a Războiului Rece" decât a unor planuri prestabilite (Alter: 2004, 184). Planul Marshall, pe de o parte, și propaganda împreună cu acțiunile de subminare economică și de amplificare a tensiunilor sociale exercitate de Moscova ca premise ale unei potențiale transformări a Germaniei în "democrație populară, pe de altă parte au contribuit din plin la acest deznodământ. Pe măsură ce dezacordurile dintre occidentali și sovietici se amplifică, reunificarea Germaniei devine un obiectiv tot mai îndepărtat. Pe cale de consecință, Statele Unite
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
și chiar ar fi putut pune sub semnul întrebării influența sovietică în viitoarea Germanie de Est, dar nu trebuie uitat faptul că fusese inițiată tocmai pentru a pune capăt haosului economic pe care sovieticii îl amplificau pentru a putea crea premisele unei revoluții comuniste, chiar dacă "derivate". "Poporul german", susțineau în continuare sovieticii, "desfășoară o luptă neîmpăcată împotriva ațâțătorilor la un nou război, împotriva includerii Germaniei în blocurile militare agresive în Uniunea occidentală (Comunitatea Europeană, n.m.) și Pactul Atlanticului de Nord". Planurile
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
1998, 114). Pe cale de consecință, a fost din nou recuzat, deși pentru o perioadă relativ scurtă și cu o intensitate propagandistică redusă în raport cu divergența de la finalul anilor '40, atribuindui-se apelativul "revizionist". 3.5. Panoramarea principalelor dispute intestine din cadrul PCR-PMR (1945-1953). Premise interne și externe Încă de la înființarea sa în 1921, conducerea PCdR a făcut obiectul unor rivalități aprinse, fiind disputată între mai multe facțiuni competitoare. În perioada ilegalității (1924-1944), în special în timpul celui de al Doilea Război Mondial, când legătura cu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
existente între diferitele ramuri economice. Pe scurt, se cerea achiesarea părții române la principiile fundamentale ale noului curs. Bucureștiul a ascultat sfaturile Moscovei, dar nu le-a transpus în practică. Fidelă ortodoxiei post-revoluționar leniniste, unde industrializarea pe scară largă reprezenta premisa consolidării revoluției, conducerea română înțelegea pretențiile sovieticilor ca pe o încercare mai mult sau mai puțin explicită de a tempera cimentarea poziției sale politice. Are loc astfel, deși la un nivel minimal, nemanifest, o primă disonanță între ambițiile regimului Gheorghiu-Dej
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
imposibilă de altfel, de a surmonta spectrul ideologico-politic care îl articula. Infuzându-și o doză substanțială de pragmatism, se va deschide gradual spre resursele de proveniență occidentală, pe care le va subsuma însă scopului principal: dezvoltarea industriei grele, înțeleasă ca premisă al unui mai larg spațiu de manevră politică. Are loc, în această perioadă, o ameliorare a relațiilor politice și economice dintre Statele Unite și RPR. Așa cum scriu Joseph Harrington și Bruce Courtney, "Coincidența a făcut ca dorința liderului român de a
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
stabilirea unor relații tot mai strânse în schimbul de bunuri între oraș și sat, între industria socialistă și sistemul micilor gospodării producând pentru piață, facilitând tranziția înspre un sistem socialist de ferme agricole care să producă pe scară largă". În Ungaria, premisele implementării noului curs erau de departe inconsistente; cu toate acestea, necesitatea noului curs pentru finalitatea ideologică a regimului și pentru câștigarea încrederii populației în cadrul acestui proces era, cel puțin pentru Imre Nagy, evidentă. Cerințele de bază și trăsăturile specifice a
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
secretarului PCUS, Nikita Hrușciov" (Pop: 2002, 79-80). O asemenea ipoteză, oricât de atractivă și de plauzibilă ar părea la prima vedere, nu a fost validată până în acest moment de surse documentare verosimile. Pe cale de consecință, adoptarea ei ca una dintre premisele escaladării revoluției maghiare mi se pare a fi cel puțin improprie. Între timp, Nagy, care tocmai revenise dintr-un concediu de odihnă, se pusese integral la dispoziția partidului, în care fusese reprimit în urmă cu câteva zile (Méray: 2000, 114
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
PMR Timișoara, dosar 41, f. 1; vezi și Deletant, Pearton: 1998, 271). Cel mai mare neajuns al orientării internaționale a Iugoslaviei, considera conducerea de la București, rezida în echivalarea relațiilor existente între statele socialiste cu cele dintre statele capitaliste și în premisa conform căreia în fiecare "lagăr" se manifestă o tendință hegemonică a popoarelor mari și puternice de a le domina pe cele mici. Apoi, tabăra socialistă nu putea fi considerată, la fel ca și cea capitalistă, un simplu "bloc militar". Orientarea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
și București în privința oportunității supranaționalizării CAER. Chiar dacă, prin interpretarea în cheie naționalistă a revoluției maghiare și avansarea falsei supoziții potrivit căreia insurgenții urmăreau realipirea Transilvaniei la Ungaria și atentau astfel la integritatea teritorială a României au fost trasate unele dintre premisele național-comunismului, nu se poate afirma că disputa româno-sovietică și-ar fi avut originea în acel an. Mai mult, documente de arhivă demonstrează "atitudinea de prețuire" a PCUS față de PMR (Cătănuș: 2004a, 47), mai ales datorită rolului jucat de către "tovarășii" români
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
reprezintă, astfel, o concesie pe care Bucureștiul și Moscova au făcut-o oportunităților economice și stabilității politice, în ciuda disensiunilor ideologice care animau partidele comuniste aflate la conducerea acestor țări. 4.6. "Devierea de stânga" sau despre "unitatea monolitică" a PMR. Premise interne și externe Fostul ministru de Externe în perioada 1961-1972, Cornelui Mănescu, își amintea despre Gheorghiu-Dej faptul că acesta era pasionat în primul rând de probleme de politică externă; abia apoi urmau politica internă sau chestiunile economice. Judecând după abilitatea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Sovietice. Chiar dacă "generalissimul" nu a fost condamnat direct decât trei ani mai târziu, cu ocazia Congresului XX al PCUS, până atunci fiind culpabilizați exclusiv subalterni ai săi cu funcții de conducere în cadrul NKVD-ului, ca Lavrenti Beria sau Viktor Abakumov premisele destalinizării se configurează tot mai clar în perioada post-stalinistă sau a leninismului pre- europenizat, cu care totuși nu se confundă. Confruntată în 1954 cu perspectiva integrării Germaniei Federale în NATO, insecuritatea Moscovei se amplifică. Încă de la divizarea teritoriului german ca
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
piața globală, după cum nu puteau obliga celelalte "democrații populare" să le cumpere 10. "Din această cauză, începând cu 1959, cehii și est-germanii vor schimba tactica, mutând accentul de pe specializarea industrială pe specializarea în agricultură" (Cătănuș: 2005a, 72-73). Acest moment reprezintă premisa viitoarelor dispute dintre România și CAER. Nemulțumit de faptul că trebuia să livreze materii prime Cehoslovaciei și RDG-ului la un preț dezavantajos, Bucureștiul își vedea acum și planurile industriale amenințate, sugerându-i-se să se reorienteze înspre dezvoltarea agriculturii
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Relații Externe, dosar 2/1957, f. 2-28). Ori, tocmai acest ultim principiu era sistematic încălcat, în optica liderilor de la București, prin tentativele perseverente de supranaționalizare a CAER. Cei care acționau în acest sens uitau că, se argumentează în continuare, o premisă de bază a surmontării subdezvoltării economice și a avansării în mare măsură simultane a statelor socialiste înspre comunism o constituie uniformizarea "nivelurilor de dezvoltare economică". Specializarea producției în interiorul Consiliului nu contribuia deloc la acest deziderat; dimpotrivă, promotorii ei urmăreau să
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
comunistă în prima jumătate a anilor '60 a determinat PMR să-și clarifice poziția deținută în cadrul acesteia și maniera în care considera că membrii ei ar trebui să interacționeze. 5.4. Semnificația simbolică a momentului aprilie 1964 pentru comunismul românesc. Premise, dimensiuni, consecințe "Dragă tovarășe Gheorghiu-Dej! Suntem amândoi comuniști și amândoi provenim din rândurile muncitorilor. Amândoi reprezentăm interesele popoarelor noastre, ale statelor noastre. Aceste interese cer în mod insistent ca U.R.S.S. și R.P.R. să stea întotdeauna ca frați în aceleași
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
genul acesta de expresii, fapt care probează legătura ideologică indisolubilă dintre leninismul romantic și cel asianizat. Succesorul lui Gheorghiu-Dej nu a obosit niciodată să peroreze triumfalist despre condițiile "naționale" sau "specifice" de aplicare a marxismului, acestea constituindu-se în adevăratele premise ale unui internaționalism autentic, adică leninist, în care "dialectica național-internațional" ocupa un loc central (Politica externă...: 1972; Politica internaționalistă...: 1972; Șerbănescu: 1973). "Solidaritatea" internațională, chiar dacă putea oferi un loc temporar forțelor ne-leniniste, "burgheze", chiar și fasciste sau naziste, după cum
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
stă la baza dezvoltării viitoare a poporului nostru, în centrul politicii educative! Numai dacă vom ști să îmbinăm în mod armonios trecutul glorios cu prezentul vom reuși să trasăm căile făuririi cu succes a societății socialiste multilateral dezvoltate, să creăm premisele necesare făuririi comunismului în România" (P.C.R. Continuator...: 1972, 226-227). Trecutul este deci romantizat, după cum observă și Vladimir Tismăneanu (1989: 331), iar mitul eroului aflat în "fruntea" țării pentru a continua și duce la bun sfârșit, probabil, "trecutul de luptă" al
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
spune că, din păcate, viața a confirmat justețea celor arătate de partidul nostru. Partidul Comunist Român a hotărât să participe la cosfătuire animat de dorința de a-și aduce contribuția activă la buna desfășurare a lucrărilor, astfel încât aceasta să creeze premise pentru depășirea dificultăților existente în mișcarea comunistă și muncitorească, pentru normalizarea relațiilor dintre toate partidele frățești pe baza principiilor marxism-leninismului și internaționalismului proletar, pentru întărirea coeziunii forțelor antiimperialiste. Noi am pornit de la dorința ca, în ciuda divergențelor existente, bazîndu-ne pe ceea ce
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
raporturilor și forțelor dintre națiuni sau popoare: un comunism inter-național, cu alte cuvinte, care, se considera, ar fi reprezentat cel mai propice mediu pentru dezvoltarea leninismului romantic. Sigur, se poate argumenta aici că un astfel de mediu ar fi generat premisele prin care leninismul romantic ar fi încercat punerea în practică a propriei variante de revoluție mondială. Deși suntem pe un teren speculativ, teza poate fi plauzibilă, mai ales că, așa cum am constatat, atât leninismul cât și naționalismul sunt fenomene inerent
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
creat, în câteva generații, "oameni noi" autentici, avea nevoie de o revoluție globală. Numai când orice referință la realitatea "burgheză" dispărea sau putea fi deformată prin propriul său filtru propagandistic, devenit sursă unică de informare, numai atunci ar fi existat premise sigure pentru "avansarea spre comunism". Dar leninismul nu a reușit să declanșeze o revoluție globală. A pierdut din acel moment lupta pentru crearea unei "conștiințe socialiste" și nu i-au mai rămas, pe termen lung, decât două alternative: fie "îmburghezirea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
ca o parte a societății ideologic ostile decât ca vehicol administrativ și ideologic al leninismului romantic. Rolul partidului intră pe o pantă descendentă, în ciuda frazeologiei oficiale, concomitent cu exacerbarea progresivă a imaginii celui care îl conducea și care hașurează astfel premisele propriului cult al personalității. Leninismul romantic va cunoaște de acum înainte o progresivă fascizare (ne amintim că, în cadrul regimurilor fasciste, relația dintre lider și partid este inversă celei din regimurile leniniste: numai liderul contează, partidul nemaifiind decât o formă flexibilă
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]