11,108 matches
-
manifestărilor sacrului în mentalul social și individual. În teren, surprizele nu s-au lăsat așteptate: divinația este un fenomen mai întâlnit decât m-am așteptat. L-am regăsit în forme dintre cele mai diverse, de la banale credințe și superstiții, până la ritualuri destul de elaborate, ca practici populare, sub forma unui melanj sincretist sau, pur și simplu, ca kitsch. În esență, toate analizele mele au pendulat între dimensiunea umană și expresiile sociale (culturale și mentale) ale fenomenului divinatoriu. Nu am ezitat să mă
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
științifică a divinației, eu am încercat să o folosesc. Specifică antropologiei vizuale, tehnica filmică surprinde și evidențiază "pe viu" anumite secvențe sugestive pentru studiul de față. Sunt mulțumită că am reușit să surprind în imagini o practică divinatorie extrem de rară: ritualul turnării cositorului în comuna Rediu, județul Neamț. Ca element de originalitate în acest sens aș aminti analiza materialelor filmate. Schemele de analiză (secvențială și transversală) se regăsesc, într-o formulă sintetică, exprimate în unități de analiză și interpretare la finalul
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
de mult un secret pentru cercetările din domeniu. În cele ce urmează vom urmări fenomenul divinatoriu în diverse ipostaze istorico-sociale și culturale. Încercăm astfel să-i aproximăm cât mai corect dimensiunile sociale și simbolice. 2.1. Divinația în șamanism În ritualurile șamanice, practicarea divinației avea un rol consultativ și terapeutic. În timpul extazului, șamanul fie coboară în adâncurile infernului, fie urcă în sferele celeste pentru a intra în contact cu zeii sau spiritele. Contactul cu ele facilitează șamanului accesul la unele cunoștințe
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
anumitor cunoștințe prin contactul cu alte ființe (vezi persoana apărută din despicătura stâncii). Mai mult, toate informațiile sunt dezvăluite în vis sau în transă, fapt ce ne trimite cu gândul la oniromanție. În general, cunoștințele obținute de șaman în urma unui ritual specific organizau și ghidau viața întregii comunități tribale. În timpuri străvechi, șamanii apar drept înțelepți capabili să întrevadă direcția în care se va dezvolta viața tribală. Existau și în Evul Mediu sau în Renaștere astfel de bărbați sau femei; îi
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
la îndoială nici o clipă. Ei reprezentau o cunoaștere superioară revelată de spirite, zei sau ființe protectoare. Credințele arhaice și eficacitatea actului șamanic au marcat fără îndoială întreaga organizare a vieții primitivilor. Vânătoarea, pescuitul, nașterea, moartea, boala, inițierile etc. implică diverse ritualuri în care șamanul se transformă în mesager al Ființei Supreme. Înseși locul și "poziția socială" ale celui ce reușește aceste performanțe (șamanul, preotul, vraciul) sunt cu totul deosebite: devine un fel de lider al tribului. 2.2. Divinația în Antichitate
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
publicul mai mult sau mai puțin cultivat. Totuși, arareori ea apare aici ca o practică distinctă, separată de magie și vrăjitorie. De regulă, magii, vracii și vrăjitoarele erau și cunoscători ai artei divinatorii. De pildă, înainte de a purcede la un ritual magic anume, se consultau astrele. Din acest motiv vom încerca să nu tratăm fenomenul divinatoriu al Evului Mediu despărțit de contextul în care s-a dezvoltat și a funcționat. Într-un studiu dedicat magiei și vrăjitoriei în Europa medievală 39
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
au existat numeroase opinii privind magia, niciodată nu s-a pus sub semnul întrebării existența ei. Ea reprezenta un fapt real de a cărui putere ocultă nu se mai îndoia nimeni. În această perioadă întâlnim practici divinatorii asociate cu diverse ritualuri magice și vrăjitorești pe tot cuprinsul Europei. Ele au însă accente specifice spațiului socio-cultural din care provin, fiind tributare acelor mitologii și fantasme care definesc imaginarul colectiv al diferitelor spații sociale. Putem spune, parafrazându-l pe Francisco Bethencourt, că Europa
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
Aceste practici invocă nevoia de sacru a omului din toate epocile și timpurile; 2. Practicile divinatorii ale Evului Mediu sunt mărturia unor străvechi credințe ce au existat odinioară în diverse spații istorico-simbolice. De exemplu, la români sunt invocate în diverse ritualuri Ielele. În ținuturile nordice ale Europei apar spiriduși, gnomi și alte ființe fantastice ce intervin în actul magic, divinatoriu. 3. Divinația oferea modalități de rezolvare a problemelor într-o epocă în care serviciile medicale erau foarte greu de plătit. Pentru
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
al votării textului de lege, dar în primul rând discursul liberal aveau să prefigureze nașterea unei societăți noi, eliberată aparent de vechile clișee și stereotipii. Științele magice, oculte și anumite practici nu vor fi socotite neapărat ca diabolice, ci ca ritualuri sacre încărcate cu un incontestabil prestigiu. Practic, în lumea modernă fenomenul divinatoriu are o manifestare diferită în funcție de mediul în care se regăsește: rural sau urban. Diferențele de acest gen readuc în prim-plan problematica raportului dintre religia populară și religia
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
nașterii, "alături de moașă, în aceste rituri de început și practici magice augurale un rol aparte îl aveau femeile care veneau cu daruri și cu urări de noroc, sănătate, prosperitate la 2-3 zile după botezul copilului"70. Totuși, cel mai însemnat ritual din tradițiile românești care face trimitere directă la magia cuvântului, mai precis a numelui, rămâne schimbarea numelui și vânzarea simbolică. Obiceiul este răspândit în toate zonele țării. "Se cunoaște obiceiul ca atunci când copilul e bolnav tare să fie scos pe
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
Gheerbrant 83. Excursul lor începe de la doctrina hindusă și tradițiile celtice, ajungând până la semnificația sexuală a focului în triburile aborigene. Se are în atenție și simbolismul religios al focului și Dyonisie Areopagitul (Dumnezeu este foc, flacără care arde). Credințele și ritualurile pe care le întâlnim în spațiul românesc oferă un larg evantai de simboluri ce evidențiază natura duală a focului. De exemplu, focurile din ajunul Sfântului Gheorghe pot proteja peste an familia celui care le aprinde și le veghează. Nerespectarea unei
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
peste an familia celui care le aprinde și le veghează. Nerespectarea unei sărbători precum Foca poate abate asupra familiei, sau a comunității, o seamă de pericole: incendii, grindină, trăsnet etc. Regăsim focul ca element principal și într-o seamă de ritualuri magice, descântece, vrăji, la nivelul obiceiurilor și superstițiilor. Cert este că în jurul acestui element, atât de puternic, s-a construit un întreg păienjeniș de credințe și mituri menit să-i sublinieze puterea și misterul. Printre cele mai cunoscute rămâne, fără
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
fi originea tuturor formelor de foc ritualic. Vom observa că unele aspecte ce țin de simbolistica focului au supraviețuit timpului și se manifestă în cele mai neașteptate chipuri 85. O utilizare a focului care s-a păstrat până astăzi privește ritualurile de divinație, în general, și de aflare a ursitului, în special. La țară, oamenii încă mai fac previziuni meteorologice după para focului și după direcția în care se îndreptă fumul. Dacă flacăra se împrăștie, este semn că se va schimba
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
era culoarea, sfârâitul, schimbările formei, focul care refuză să ardă, scânteile, focul care se stinge brusc sau risipirea fumului, forma sa etc. Cele mai deosebite forme de divinație în foc sunt însă cele care propun numai folosirea flăcării. În urma unui ritual precis, persoana care face divinație în foc se concentrează asupra flăcării unei lumânări și apoi face previziunile. Întâlnind o astfel de persoană, aceasta ne-a destăinuit că pentru a cunoaște câte ceva din misterele focului a fost necesar să petreacă o
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
unei lumânări și apoi face previziunile. Întâlnind o astfel de persoană, aceasta ne-a destăinuit că pentru a cunoaște câte ceva din misterele focului a fost necesar să petreacă o perioadă de inițiere la șamanii siberieni. Prin concentrare și printr-un ritual extrem de precis, discipolul reușea să deslușească în flacăra unei lumânări evenimente, fapte, întâmplări, oameni și locuri care fuseseră sau aveau să fie legate de viața unei persoane. Din nefericire, nu am reușit să obținem foarte multe explicații din partea acelui tânăr
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
apele simbolizează substanța primordială din care toate formele se nasc și în care toate se întorc, prin regresiune sau prin cataclism"87. Posedând o asemenea zestre simbolică, apa primește suflul divin mai ales dacă afirmă subiecții investigați este supusă unui ritual de consacrare. În luciul apei se pot vedea evenimente și întâmplări, sunetul său poate să transmită un mesaj divin, după cum și culoarea sa poate da seama de aspectul benefic sau malefic al unor acțiuni. Multe practici divinatorii se desfășoară la
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
unor descântece, forme bizare ale acestei combinații. Aparent imposibile, ele vin să contrazică adevăruri deja cunoscute, de pildă că apa, fiind mai grea, se va lăsa întotdeauna la fund. Unii magicieni au demonstrat însă că este posibilă combinarea lor prin ritualuri speciale. Amestecul ciudat al celor două lichide, diferite ca densitate, formele pe care le sugerează acesta constituie un obiect de studiu serios pentru cei ce se îndeletnicesc cu arta prezicerii. La fel se întâmplă și în ceea ce privește vinul. Utilizarea unor lichide
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
altei lumi, că are în natura sa ceva sacru, neobișnuit. Așa cum scria Mircea Eliade în Tratatul de istorie a religiilor, piatra poate adăposti sufletul mortului sau al strămoșilor, poate fi fertilizatoare, redând fecunditatea chiar și femeilor sterile, în urma săvârșirii unor ritualuri 89. În practica divinatorie, pietrele, aceste recipiente ale spiritelor, dar și simboluri ale divinității, folosesc prin aspectul și prin însuși comportamentul lor la prezicerea unui eveniment. De pildă, se poate profeți după sunetul lor atunci când sunt aruncate într-un bazin
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
la sorți au evoluat. De pildă, se foloseau săgeți care urmau a fi trase într-o direcție anume. Amintim aici diferite legende și mituri fondatoare care evocă rolul săgeții în alegerea spațiului pe care urmează a se înălța o construcție. Ritualurile de construcție la români rețin suficiente exemple în acest sens90. Astăzi, la noi, cleromanția se practică sub forma ghicitului în bobi sau în cărți. Totuși, urmele ei se pot descifra în cele mai neașteptate situații. Putem spune că, mai degrabă
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
și un drum lung, o călătorie, un necaz mare etc., iar pietrele și metalele prețioase pot fi semn de bogăție, bun augur, dar și de necaz, lacrimi, piedici. Revenind la spațiul tradițional românesc, putem spune că oniromanția era inclusă în ritualul de aflare a ursitului. În noaptea de Anul Nou, tânăra trebuia să mănânce înainte de culcare o turtiță făcută pe plită, din părți egale: sare și făină. În timpul somnului, fiindu-i sete, ea va visa că cineva îi dă să bea
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
formele de divinație intuitivă cu ajutorul sufletelor celor morți. Din acest motiv, noi le-am situa pe un palier secund, superior ornitomanției. 3.2.2. Divinația necromantică Necromanția presupune divinarea cu ajutorul sufletelor celor morți. Inițial, această formă era inclusă într-un ritual magic mult mai complicat prin care erau invocate sufletele morților. Se credea că sufletele morților, cel puțin ale celor care au scăpat de închisoarea infernului, posedă o anume libertate. Ele cunoșteau hotărârile destinului și-i puteau preveni pe cei vii
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
erau folosite acele spirite care bântuiau "între lumea de aici și cea de dincolo". Este vorba despre morții necurați (larves, lemures), de cei care au murit în împrejurări ciudate, în mod violent, neașteptat și care nu au beneficiat de un ritual specific. Ei bine, satul românesc tradițional vedea în asemenea "întâlniri cu spiritele" o provocare și chiar tulburarea liniștii morților. Mai mult, posibilitatea de a "convoca" anumite spirite era un semnal clar că sufletul defunctului se află într-un spațiu intermundan
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
întâlniri cu spiritele" o provocare și chiar tulburarea liniștii morților. Mai mult, posibilitatea de a "convoca" anumite spirite era un semnal clar că sufletul defunctului se află într-un spațiu intermundan și are nevoie de ajutor pentru a se desprinde. Ritualurile de înmormântare, pomenile, ritualurile de destrigoizare etc. vin să restabilească ordinea și să asigure într-un fel liniștea mortului, scopul final fiind integrarea deplină a defunctului în lumea strămoșilor. În mentalitatea populară românească, nimic nu este mai dureros decât să
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
provocare și chiar tulburarea liniștii morților. Mai mult, posibilitatea de a "convoca" anumite spirite era un semnal clar că sufletul defunctului se află într-un spațiu intermundan și are nevoie de ajutor pentru a se desprinde. Ritualurile de înmormântare, pomenile, ritualurile de destrigoizare etc. vin să restabilească ordinea și să asigure într-un fel liniștea mortului, scopul final fiind integrarea deplină a defunctului în lumea strămoșilor. În mentalitatea populară românească, nimic nu este mai dureros decât să devii un suflet rătăcitor
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]
-
cercetării o parte extrem de redusă. Nici în bibliotecile franceze nu am găsit o lucrare mai amplă care să prezinte și să analizeze fenomenul divinatoriu din zilele noastre. În cele mai multe situații fenomenul era prezentat ca o secvență a unor credințe și ritualuri mai ample precum justiția tradițională, ritualurile de vindecare, superstițiile lumii moderne etc. Am avut însă în atenție o seamă de cercetări ale fenomenului sau ale unor fenomene care cuprind și elemente de divinație în Franța 112. Absența unor cercetări actuale
by Cristina Gavriluţă [Corola-publishinghouse/Science/1065_a_2573]