7,215 matches
-
uman, pe care o doreau marii critici din trecut, e oferită în zilele noastre tocmai de psihanaliză. Și mai exact încă, dacă potrivit analizei noastre precedente, opera literară este operă de imaginație, psihanaliza nu este oare, prin definiție, descifrare a imaginarului ? Dacă opera își capătă coerența de la o anumită temă afectivă, psihanaliza nu este oare, înainte de orice, înțelegere a afectivității? Și dacă tema, așa cum am definit-o, este un mod de a trăi relația fundamentală cu lumea și cu ceilalți, relație
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
scriitor pentru ca, în final, să redescoperim opera. Întotdeauna, susține criticul, vor exista opere fără autor, dar scriitori fără operă sunt de neconceput. În fine, nu pot fi ignorate subtilele nuanțări pe care el le face trasând distincții de necontestat între imaginar și fictiv. Preluând o idee freudiană, el consideră visul ca un cifru al unei stări existențiale dominate de sentimentul plenitudinii: Sensul acestei vieți umane are deci, întocmai, existența unui imaginar. Numai în planul acesta îl poate descoperi o biografie inteligentă
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
pe care el le face trasând distincții de necontestat între imaginar și fictiv. Preluând o idee freudiană, el consideră visul ca un cifru al unei stări existențiale dominate de sentimentul plenitudinii: Sensul acestei vieți umane are deci, întocmai, existența unui imaginar. Numai în planul acesta îl poate descoperi o biografie inteligentă, sau pur și simplu, inteligibilă, și niciodată în planul realității obiective. Ar trebui să ne ferim să comitem aici greșeala grosolană de a confunda imaginarul cu fictivul sau iluzoriu. În
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
are deci, întocmai, existența unui imaginar. Numai în planul acesta îl poate descoperi o biografie inteligentă, sau pur și simplu, inteligibilă, și niciodată în planul realității obiective. Ar trebui să ne ferim să comitem aici greșeala grosolană de a confunda imaginarul cu fictivul sau iluzoriu. În această privință, iluzia este legată de un anumit raționalism: ca și sentimentul, imaginația este un mod de a dezvălui realul, nu de a-l ascunde. Și aceasta deoarece imaginarul nu se opune realului precum falsul
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
aici greșeala grosolană de a confunda imaginarul cu fictivul sau iluzoriu. În această privință, iluzia este legată de un anumit raționalism: ca și sentimentul, imaginația este un mod de a dezvălui realul, nu de a-l ascunde. Și aceasta deoarece imaginarul nu se opune realului precum falsul adevărului, ci așa cum se opune virtualul actualului. Or, la nici un nivel existența nu este pentru om actualitate: nu este o înlănțuire de clipe, pline, și izolate, legate cauzal precum fenomenele și, ca atare, aparținând
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
realitate care ține de explicația științifică. În măsura în care existența concretă este totdeauna deschisă, totdeauna la viitor, totdeauna de împlinit, ea se proiectează într-o existență imaginară în care își oferă simbolic ceea ce-i lipsește, ca tematizare implicită a sensului acestei existențe. Imaginarul nefiind decât modul prin care conștiința face prezente, prin anticipare sau amintire, obiectele care îi lipsesc pentru a-și împlini dorința, atunci sensul unei vieți, la rândul său, nu este nimic altceva decât semnificația acestei plenitudini a lui a fi
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
o încercare de racordare a ficțiunii sale în real. De foarte multe ori, comparația include elementul acvatic și, contrar intenției, efectul narativ este invers: în loc de o conversie a "lumii ficționale" la realitatea concretă se resimte o glisare a povestirii către imaginar. Am precizat deja avertismentul dat de Doubrovsky, de a nu se comite imprudența de a confunda fictivul cu imaginarul. Pentru C.G. Jung, conceptul de imaginar stă în strânsă legătură cu imaginea și conștiința, aceasta la rândul său, fiind un conținând
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
intenției, efectul narativ este invers: în loc de o conversie a "lumii ficționale" la realitatea concretă se resimte o glisare a povestirii către imaginar. Am precizat deja avertismentul dat de Doubrovsky, de a nu se comite imprudența de a confunda fictivul cu imaginarul. Pentru C.G. Jung, conceptul de imaginar stă în strânsă legătură cu imaginea și conștiința, aceasta la rândul său, fiind un conținând care cuprinde și inconștientul: Când vorbesc în această lucrare de imagine, am în vedere nu copia psihică a obiectului
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
o conversie a "lumii ficționale" la realitatea concretă se resimte o glisare a povestirii către imaginar. Am precizat deja avertismentul dat de Doubrovsky, de a nu se comite imprudența de a confunda fictivul cu imaginarul. Pentru C.G. Jung, conceptul de imaginar stă în strânsă legătură cu imaginea și conștiința, aceasta la rândul său, fiind un conținând care cuprinde și inconștientul: Când vorbesc în această lucrare de imagine, am în vedere nu copia psihică a obiectului exterior, ci mai degrabă o reprezentare
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
să apară cumva din afară."41 Imaginea interioară ar traduce tocmai acei "...ochi halucinați și mistuiți lăuntric", din poezia Ideea, epitetul "halucinați"" neavând nimic în comun cu o metarealitate, ci cu rezultanta cunoașterii în absolut ("căci am văzut idei"). Inadecvarea imaginarului la un spațiu bine definit se poate demonstra în următoarea secvență: "Altădată mă adânceam în cercetarea motivelor, cum ai căuta izvorul apei neregulat subterane într-o grotă."42 Spațiu-boltă, spațializator nespațializat și topos arhaic securizant, grota (care închide izvorul) devine
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
o grotă."42 Spațiu-boltă, spațializator nespațializat și topos arhaic securizant, grota (care închide izvorul) devine proiecție a unei Geneze în stare latentă, macrocosm care tinde a se transforma în microcosmos. Prin vetustul imanent grotei, se pune din nou în evidență imaginarul camilpetrescian, acesta cu inflexiuni mitice (să-i spunem mitul Facerii în desfacere). Tot lui Jung îi revine meritul de a fi stabilit o condiționare între arhaic, fantezie inconștientă și deschiderea mitologică: "În chip evident, arhaicul este în primul rând inerent
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
și aplicarea unor termeni fundamentali ai psihanalizei jungiene în corpusul de texte al autorului. Sinele (în care, repetăm, inconștientul coexistă cu conștiința) se închide către subconștientul creator (inconștient obiectivat prin situarea sub tutela aceleiași conștiințe) și, fără a ignora irizările imaginarului, se ajunge la individuație, deci ființă devenită sine însăși (sineificare), dacă opresiuni sociale sau carențe psihice nu acționează ca factori frenatori. Considerăm că aceasta este schema creativității lui Camil Petrescu (și, parțial, a personalității sale!). Spre individuația scriitorului nu se
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
mai convingătoare, dacă am introduce noțiunile de anima și persona. Acestea vor fi speculate la momentul oportun, când vom discuta statutul personajelor din Patul lui Procust. Să constatăm, deocamdată, existența unei remitologizări involuntare, rezultat al deschiderii inconștientului creator către lumea imaginarului. Așa explică Gilbert Durand "efigiile" mistice și poetice ale genialității lui Rembrandt: "În geniul lui Rembrandt există o "remitologizare" spontană care e semnul efuziunii mistice sau cel puțin poetice: obiectele și făpturile cele mai cotidiene se încarcă de sens."49
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
dialogând între alții cu Ladima pe tema poeziei de avangardă. În Ultima noapte... împrumută jurnalul de campanie lui Ștefan Gheorghidiu. Toate aceste stratageme narative sunt folosite într-o interpretare simplistă, în numele autenticului. Numai că autenticul nu intră în contradicție cu imaginarul ci dimpotrivă, autenticul, ca formă de manifestare a unei existențe concrete, este substituibil imaginarului, în măsura în care acesta din urmă evidențiază sentimentul plenitudinii scriitorului, al dorințelor sale prezente prin anticipare sau amintire. Comparația, singura figură de stil pe care Autorul i-o
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
jurnalul de campanie lui Ștefan Gheorghidiu. Toate aceste stratageme narative sunt folosite într-o interpretare simplistă, în numele autenticului. Numai că autenticul nu intră în contradicție cu imaginarul ci dimpotrivă, autenticul, ca formă de manifestare a unei existențe concrete, este substituibil imaginarului, în măsura în care acesta din urmă evidențiază sentimentul plenitudinii scriitorului, al dorințelor sale prezente prin anticipare sau amintire. Comparația, singura figură de stil pe care Autorul i-o recomandă lui Fred, cuprinde, după cum am mai remarcat, imagini diverse ale acvaticului. Același procedeu
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
care află în pământul frământat cu apă pretextul său realist. Pământul frământat cu apă este atunci schema fundamentală a materialității. Însăși noțiunea de materie este, credem noi, întru totul solidară cu noțiunea de pământ frământat cu apă."68 În contextul imaginarului poetic, viermele (izomorf șarpelui) devine el însuși coextensiv cu materialitatea htonică: "Bineînțeles, pentru imaginație, orice ființă care se târăște se înrudește cu șarpele. Viermele, care ar putea face obiectul unei monografii literare, este adeseori schița unei reptile."69 Coroborând informațiile
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
rațiunii instinctele se cheamă și înțeleg acum că și amintirile altora și ale tale își răspund din inconștient, cum își răspund paznicii sau câinii din noapte."91 Stilistic, îngemănarea sufletească este marcată prin metonimia "altoi de suferință", iar, în regimul imaginarului, identitatea destinului celor doi se face nu doar prin lacrimi, ci și prin elementul acvatic care anticipă și chiar substituie fluctuațiile memoriei. În repetate rânduri, Fred îl consideră pe Ladima când prieten devotat, când "frate bun" și multitudinea ipostazelor acvatice
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
jurnalul eroului (afluent, fluviu, ape stătute, curent fluid) construiește o rețea simbolică a placentei comune materne: "Viața omului acesta mă târăște în vremea care s-a scurs, cu propria mea viață, cum trage un fluviu apele râului afluent."92 În imaginarul naratorului, apa reflectă ca o oglindă trecutul eroilor, prefigurându-le, în același timp, și sfârșitul tragic. Tocmai în acest spirit demonstrează Gaston Bachelard atracția pe care apa o exercită asupra psihicului: Dacă de apă sunt atât de puternic legate toate
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
de apă sunt atât de puternic legate toate interminabilele reverii ale destinului funest, ale morții, ale sinuciderii, nu trebuie să ne mirăm că apa este pentru atâtea suflete elementul melancolic prin excelență."93 (s. n.) Consacrarea elementului acvatic, pe lângă implicațiile asupra imaginarului operei, este și un argument în plus care pledează pentru deschiderea spre inovație, spre modernitate a lui Camil Petrescu. El se situează într-o deplină sincronie cu spiritul epocii (Zeitgeist). Deja, în anii '30 ai secolului, fizica intuiește existența plasmei
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
ale lui Camil Petrescu, dar aici (în demonstrarea, de către romancier, a carențelor pluriperspectivismului, n.n.) ea este folosită, beneficiind de puține "semne", ceea ce o face mai subtilă și mai pregnantă, deși greu de identificat la prima vedere."98 Am anticipat că imaginarul scriitorului oferă oportunități constatative ale unei taxinomii antinomice de tipul "aerian" vs. "pământean". Succint, G. Bachelard îi descrie pe aerieni ca înălțându-se cu ușurință datorită puterii lor deosebite, pământenii dovedind o mai mare inerție în intenția de a se
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
nici o logică arhitectonică, consolidate cu scări de lemn strâmbe. Vestibulul, din care apare Emilia, chiar dacă este întunecos, e și acesta prevăzut cu o scară. Atâtea imagini ce țin de verticalitate în doar câteva fraze aleatorii! Perceperea ascensionalului deconspiră, conform uzanțelor imaginarului aerian, o anumită disciplină a formelor, dublată de cultul pentru verticalitatea morală și sublimarea valorilor. Fiul ignobilului Tănase Vasilescu-Lumânăraru lasă impresia că vine dintr-o altă descendență și, fără a-și renega familia, constată grav că o iubire tulburătoare este
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
cei treji printre colacii celor adormiți. Gropile acestea se întindeau într-un orizont ceva mai mare decât al vederii normale, dar sub un cer de plumb."103 Secvențele povestite cu lux de amănunte din cele două vise demonstrează clar că imaginarul la Camil Petrescu se racordează și regimului oniric, elementele acvaticului și ofidianului fiind cel mai bine reprezentate nu numai în roman, ci și în ansamblul operei beletristice. Primul vis se regăsește, aproape în totalitate, în strofa a doua a poeziei
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
imposibil de împlinit a înălțimii.114. Omul este lăsat pradă lui însuși, asumându-și toate riscurile existenței și toate consecințele actelor sale. Simbolizează responsabilitatea umană. O altă perspectivă, însoțită de o întrebare, se impune: judecând din punctul de vedere al imaginarului creator al autorului, care este adevărata identitate a celui ce se prăbușește cu avionul la sfârșitul romanului? Sub nici o formă nu îl putem suspecta pe Fred Vasilescu de o asemenea boală a imaginației urcușului, fiindcă în nenumăratele sale ore de
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
rivalului său, el caută tot felul de pretexte pentru a-și deconspira adevărata dragoste, însă timiditatea și statutul său social, inferior d-nei T., sunt obstacole insurmontabile. Firesc, și prin intermediul celei de a doua persone a sa, creatorul își conturează în imaginar aceeași Anima. Poeziile, pe care le trimite Emiliei (demonstrat fiind caracterul lor ermetic), sunt, în realitate, destinate d-nei T: " Nu m-ați înțeles cu adevărat? Toate aceste strigăte mute, disperate, să nu fi fost într-adevăr auzite, înțelese de d-
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]
-
e frapant că exegetul uită de scrisoarea pe care poetul i-o adresează d-nei T. Întreaga noastră fundamentare teoretică aplicată pe texte, cu referire la rolul și raporturile dintre persona și Anima, confirmă amorul-vanitate al autorului și, abia în planul imaginarului, al eroilor săi. Opera lui Camil Petrescu stă sub toposul cartezian al lui larvatus prodeo (înaintez mascat) în ideea de a nu-și trăda emotivitatea în fața spectatorilor, actorii își ascund fața după o mască; la fel procedez și eu (filozof
[Corola-publishinghouse/Science/1457_a_2755]