2,944 matches
-
homo passivus, menținut în acțiune doar de dorința evitării pierderilor. Se vorbește astăzi, tot mai mult, despre moartea ideologiilor și despre trecerea de la gîndirea unică la "gîndirea zero". Globalizarea ar fi forța motrice a acestei "fatalități istorice". Guvernată de principiul raționalității, al eficienței, ea este peste tot și nu poate fi oprită nicăieri. A-socială, a-națională, a-religioasă, ea cuprinde țări, națiuni, continente, înfruntînd și integrînd mentalități, valori, frontiere, într-o luptă lipsită de ceea ce ne-am obișnuit a numi
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
Un demers științific trebuie să producă noi concepte, noi moduri de descriere, de clasificare sau de structurare, să le raporteze la alte concepte și să analizeze implicațiile. Aceasta e cu atît mai va-labil în economie, unde teoreticienii vorbesc despre "raționalitate perfectă", "informare per-fectă", "concurență perfectă" etc. Cînd toate sunt perfecte, e o problemă cu teoria respectivă. Econometricienii au elaborat modele, dar aplicarea lor și interpretarea rezultatelor revin tot economiștilor. Iar aceștia se dovedesc uneori metafizicieni lipsiți de sens. Asta și
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
rîndul său, inexplicabil. Instrumentalismul apare, deci, ca o atitudine de ușurință și conservatorism. 1.4.2..6. Istoria științelor și criteriilor de evaluare la Kuhn Se remarcă faptul că întreaga concepție a lui Kuhn nu constituie numai un atac contra raționalității în dezvoltarea cunoașterii; ea este, de asemenea, dirijată împotriva realismului științific. Căci, dacă schimbarea de paradigmă antrenează o schimbare a viziunii noastre des-pre lume, nu există numaidecît un progres spre adevăr, un drum spre o imagine adevărată a lumii, căci
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
avantajului, profitului etc.) sub constrîngere. Deja pentru Robbins, ca și pentru Alfred Marshall, urmărirea rațională a maximizării cîștigurilor devine un scop în sine, o normă de comportament. Pentru Marshall, "economia depinde de o evaluare ultimă" de unde ia naștere afirmația că raționalitatea și capacitatea de a alege în cunoștință de cauză sunt dezirabile. Dacă iraționalul, abandonul în favoarea forțelor oarbe ale stimulilor exteriori și, de fiecare dată a impulsurilor necoordonate este un bun de preferat tuturor celorlalte, atunci este adevărat că rațiunea de
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
atît concepția clasică (producție, repartiție și consum al bogățiilor), cît și concepția abstractă, care privilegiază un comportament sau principiu al non-risipei. 1.4.4.5. Principiul general al acțiunii raționale În privința acestui principiu există două abordări. 1) Prima consideră principiul raționalității ca pe un dat invariabil al naturii umane, ca o realitate cotidiană și banală, constatată prin experiență. Aceasta trimite la o presupoziție, la un apriorism nonistoric sau trans-istoric. Economiștii clasici, utilizînd această abordare, au produs remarcabila doctrină liberală. Începînd cu
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
întîlnesc aici concepte precum cel de "mînă invizibilă" și de "ordine naturală". Această mînă invizibilă a jocului intereselor private este cea care ghidează sistemul capitalist, conceput ca realizare a ordinii naturale a societății. Astfel, plecînd de la presupunerea unui principiu de raționalitate imanentă naturii umane, se ajunge foarte curînd la deducția logică a unui sistem economic particular, economia de piață capitalistă, prezentată drept sistemul economic ideal. Sunt lămuritoare cuvintele lui Adam Smith: "Îndepărtîndu-se în întregime toate aceste sisteme fie de preferințe, fie
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
industriei particularilor și de a o dirija spre întrebuințările cele mai adecvate interesului general al societății"22. În pofida preocupării sale de obiectivitate și refuzului său de a face judecăți de valoare, concepția abstractă a economiei fondate pe principiul general al raționalității, conceput ca "postulat al naturii umane", reprezintă un demers ideologic ce conduce la apărarea unui sistem economic particular. 2) O altă manieră de a introduce principiul raționalității în sistemul economic constă în conceperea acestui principiu ca produs al istoriei. În
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
face judecăți de valoare, concepția abstractă a economiei fondate pe principiul general al raționalității, conceput ca "postulat al naturii umane", reprezintă un demers ideologic ce conduce la apărarea unui sistem economic particular. 2) O altă manieră de a introduce principiul raționalității în sistemul economic constă în conceperea acestui principiu ca produs al istoriei. În acest sens, ne putem referi la interpretarea foarte des citată a lui Oskar Lange, potrivit căruia "în întreprinderea capitalistă, pen-tru prima dată în istoria dezvoltării activității economice
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
mare diversitate de țeluri ale activității econo-mice, cuantificate în grade diferite și incomensurabile între ele: nu există mai multă comensurabilitate. În aceste condiții, activitatea urmează cutuma și tradiția, realizează scopurile tradiționale, stabilite cu ajutorul mijloacelor tradiționale"23 . În alți termeni, principiul raționalității emerge și se impune la un moment istoric dat, cînd apar formele schimbului comercial și monetar. În societățile anterioare, cum arată O. Lange, activitatea economică își realizează scopurile cu ajutorul tradiției și al mijloacelor stabilite prin aceasta, fără a proceda la
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
analiză rezonabilă a unora sau a altora. Scopurile sunt stabilite cu ajutorul moralei, aprobate de către religie și uneori sancționate prin legislație. Astfel, domnia rațiunii ar începe odată cu apariția capitalismului. Se poate pune întrebarea: cum este in-terpretată această emergență istorică a prin-cipiului raționalității? Analiza lui Lange precizează următoarele elemente înlănțuite: a) dezvoltarea raționalității este legată de dezvoltarea producției comerciale capitaliste. Activitatea orientată spre cîștig devine una fondată pe raționament, altfel spus, o activitate rațională. Agenții esențiali ai economiei capitaliste, comercianți, bancheri, antreprenori etc.
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
cu ajutorul moralei, aprobate de către religie și uneori sancționate prin legislație. Astfel, domnia rațiunii ar începe odată cu apariția capitalismului. Se poate pune întrebarea: cum este in-terpretată această emergență istorică a prin-cipiului raționalității? Analiza lui Lange precizează următoarele elemente înlănțuite: a) dezvoltarea raționalității este legată de dezvoltarea producției comerciale capitaliste. Activitatea orientată spre cîștig devine una fondată pe raționament, altfel spus, o activitate rațională. Agenții esențiali ai economiei capitaliste, comercianți, bancheri, antreprenori etc., sunt primii agenți economici supuși prin-cipiului raționalității; b) originalitatea interpretării
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
înlănțuite: a) dezvoltarea raționalității este legată de dezvoltarea producției comerciale capitaliste. Activitatea orientată spre cîștig devine una fondată pe raționament, altfel spus, o activitate rațională. Agenții esențiali ai economiei capitaliste, comercianți, bancheri, antreprenori etc., sunt primii agenți economici supuși prin-cipiului raționalității; b) originalitatea interpretării lui Lange este de a-și fi propus să fie încă mai generală: principiul raționalității, care se impune mai întîi în condițiile particulare ale sistemului capitalist în curs de apariție, tinde să devină un principiu general de
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
pe raționament, altfel spus, o activitate rațională. Agenții esențiali ai economiei capitaliste, comercianți, bancheri, antreprenori etc., sunt primii agenți economici supuși prin-cipiului raționalității; b) originalitatea interpretării lui Lange este de a-și fi propus să fie încă mai generală: principiul raționalității, care se impune mai întîi în condițiile particulare ale sistemului capitalist în curs de apariție, tinde să devină un principiu general de comportament. El se răs-pîndește și se impune, în mod progresiv, în toate sectoarele de activitate socială: activitatea economică
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
sistemului capitalist în curs de apariție, tinde să devină un principiu general de comportament. El se răs-pîndește și se impune, în mod progresiv, în toate sectoarele de activitate socială: activitatea economică este domeniul cel mai vast de aplicare a principiului raționalității și, în egală măsură, cel în care acest principiu a apărut mai întîi, dar nu este singurul. Pe de altă parte, principiul economic și-a cucerit și continuă să-și cucerească noi domenii de aplicație (tehnica, strategia militară, cercetarea științifică
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
a cucerit și continuă să-și cucerească noi domenii de aplicație (tehnica, strategia militară, cercetarea științifică). În sfîrșit, se regăsește aici dificultatea de a sesiza specificitatea științei economice. Economia este pretutindeni. Practica economi-că pozează ca sursă, ca matrice a întregii raționalități. Raționalul cîștigă, în mod progresiv, toate celelalte aspecte ale practicii sociale. Fără a aprofunda aceste considerațiuni privind natura economiei, ne vom limita să propunem, în continuare, cîteva definiții ale unor economiști de largă formație științifică. Astfel, un econometrician ca E.
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
cetății și controlul acțiunilor umane revin oamenilor, ceea ce evident nu e lipsit de riscuri. Machiavelli era conștient de existența acestor riscuri, pentru că oamenii au capacități limitate. Totuși, sfidarea modernității se accelerează atunci cînd virtutea se extinde pînă la a deveni raționalitate. Odată cu raționalitatea omul accede la însuși fundamentul societății și nu doar la gestionarea acesteia. Acum apar teoriile moderne ale contractului social. Remarcabilă mi se pare mai ales cea a lui Hobbes, pentru că ea combină, într-o manieră specifică, aportul filosofic
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
controlul acțiunilor umane revin oamenilor, ceea ce evident nu e lipsit de riscuri. Machiavelli era conștient de existența acestor riscuri, pentru că oamenii au capacități limitate. Totuși, sfidarea modernității se accelerează atunci cînd virtutea se extinde pînă la a deveni raționalitate. Odată cu raționalitatea omul accede la însuși fundamentul societății și nu doar la gestionarea acesteia. Acum apar teoriile moderne ale contractului social. Remarcabilă mi se pare mai ales cea a lui Hobbes, pentru că ea combină, într-o manieră specifică, aportul filosofic al lui
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
ideii unei valori proprii, sau virtuți, a omului. Probabil cel mai important aport al economiei politice este de a traduce această caracteristică universală a omului în termeni economici. Conceptul de interes reprezintă transpunerea economică a virtuții lui Machiavelli sau a raționalității carteziene. Altfel spus, a te preocupa de propriul interes e consecința naturală și universală a unui comportament fondat pe rațiune. Apărut la sfîrșitul secolului al XVII-lea, fiind utilizat pentru prima dată într-o manieră științifică de către cardinalul Rohan în
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
Joseph Raz34, alt liberal virtuos, în vogă în SUA. Un alt tip de abordare aparține comuni-tarienilor americani (Michael Sandei, Alisdair Mac Intyre, Michael Walzer), care consideră virtuțile drept principii impersonale, izvorîte dintr-un anumit context moral, în care nu cri-teriul raționalității este determinant, ci mai curînd cel al tradiției și credinței. Mac Intyre acuză Iluminismul de a fi distrus viziunea teleologică, holistă, asupra naturii umane, instituind o falsă moralitate, bazată pe principiul hedonistic (Bentham, Mandeville) sau pe imperativul categoric (Kant), pe
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
un "încarcerat în Istoria unidimensională a evenimentelor empirice" (Henry Corbin). Așa-zisul iluminism este, de fapt, întunecime, pentru că omul își pierde Cerul. Rezultatul acestei tranziții de la o viziune teleologică ce postulează o ordine morală independentă de voința omului la o raționalitate practică imanentă este tocmai faptul că nu mai putem distinge, așa cum făcuseră Aristotel și discipolii săi, între ceea ce suntem (aici și acum) și ceea ce ar trebui să fim (dar nu suntem decît în virtualitate). Actul și putința se contopesc; diferențele
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
calculată nu indivizilor, ci genelor. Este posibil, deci, să situăm, să considerăm individul la intersecția mai multor sisteme de acțiune raționale, dar care nu se unifică, nu se sintetizează în mod rațional. Dincolo de individ, este posibil de atribuit o anumită raționalitate subiecților colectivi, cum sunt partidele politice sau statele. Din punctul nostru de vedere, atît ideologia individualistă, cît și cea holistă, nu sunt decît reprezentări parțiale. Fiecare declară drept primordiale anumite caracteristici ale vieții umane, cărora le subordonează altele. O viziune
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
sunt puse în mod serios la îndoială. O contribuție deloc neglijabilă la dezvoltarea noii analize a piețelor, comportamentelor și strategiilor actorilor implicați a adus-o teoria modernă a jocurilor. De asemenea, trebuie reținut aici conceptul de "analiză în termeni de raționalitate limitată", introdus de Simon în știința economică, ca și cel de "raționalitate procedurală". Aceasta înseamnă a ține seama de complexitatea situației în care fiecare actor individual sau organizație ia deciziile, de imperfecțiunile și costurile informației, de multitudinea constrîngerilor, de sistemul
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
dezvoltarea noii analize a piețelor, comportamentelor și strategiilor actorilor implicați a adus-o teoria modernă a jocurilor. De asemenea, trebuie reținut aici conceptul de "analiză în termeni de raționalitate limitată", introdus de Simon în știința economică, ca și cel de "raționalitate procedurală". Aceasta înseamnă a ține seama de complexitatea situației în care fiecare actor individual sau organizație ia deciziile, de imperfecțiunile și costurile informației, de multitudinea constrîngerilor, de sistemul criterial și analiza comparativă a avantajelor și dezavantajelor, condiții în care capacitatea
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
numeroși discipoli, cum ar fi: Cheung, Demsetz și Williamson 51. Alți autori, cum sunt Alchian și Marschak, au mers chiar mai departe, țînînd seama în analiză nu numai de situațiile de incertitudine, dar și de agenții nemotivați și lipsiți de raționalitate, de logica selecției naturale și de convergența intereselor. În analiza firmei, ei pun în prim-plan "eficacitatea producției de echipă", dar se interesează în egală măsură și de economia organizațiilor, a deciziilor și a informației. Lucrările autorilor amintiți au produs
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]
-
în fapt piețe implicite, relațiile interindividuale sistematizate constituind de facto si de jure adevăratele instituții importante, pe care organizațiile și instituțiile consacrate nu ar face decît să le colecționeze și să clădească pe baza lor o întreagă și inutilă suprastructură. Raționalitatea agenților economiei apare deci între determinantele de bază ale fenomenului econo-mic, entitățile colective suprastructurale putînd fi reduse la relațiile interindividualc care le structurează. Astfel, instituționalismul nu ne mai a-pare ca o doctrină de mare consistență și pro-funzime, ci ca
[Corola-publishinghouse/Science/1513_a_2811]