13,563 matches
-
a împletit mărturia asupra omului cu perspectiva asupra operei, cele două dimensiuni susținânduse, în majoritatea cazurilor, una pe cealaltă. Spre sfârșitul deceniului trei al secolului XX, când Jean Boutière se interesa insistent, în vederea elaborării tezei sale de doctorat despre Ion Creangă, corespondenții din țară aveau să-și dea seama de puținătatea datelor demne de a putea fi puse la dispoziția cercetătorului francez, de inexistența unei ediții critice a operei, demne de acest autor, și de faptul că referințele critice asupra sa
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
autor, și de faptul că referințele critice asupra sa erau inconsistente. De-abia după 1930 vor apărea contribuțiile de substanță ale lui G. Călinescu sau Vladimir Streinu și ediția cu adevărat serioasă, riguroasă, în a restitui autenticitatea stilistică a lui Creangă, datorată cărturarului G. T. Kirileanu 1. Așadar, identificăm trei etape importante în formarea și consolidarea imaginii lui Ion Creangă, în epocă și după aceea, dacă ținem seama de datarea textelor de comentariu și memorialistice care îl privesc: prima, deloc bogată
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
substanță ale lui G. Călinescu sau Vladimir Streinu și ediția cu adevărat serioasă, riguroasă, în a restitui autenticitatea stilistică a lui Creangă, datorată cărturarului G. T. Kirileanu 1. Așadar, identificăm trei etape importante în formarea și consolidarea imaginii lui Ion Creangă, în epocă și după aceea, dacă ținem seama de datarea textelor de comentariu și memorialistice care îl privesc: prima, deloc bogată, consumată în timpul vieții scriitorului; o a doua, datorată celor care au scris la moartea sa (1889) și în anii
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
țăranul din Moldova” (1876) și pentru „ținutașii din Neamț” (1877); TITU MAIORESCU l-a inclus parcimonios doar în câteva enumerări ce se referă la „românismul” direcției junimiste (1881), la proza bună, de calitate, publicată în „Convorbiri literare”, vorbind de „neprețuitul Creangă” (1882), precum și la „mișcarea intelectuală sănătoasă în literatura noastră” (1885); în schimb, I. N|DEJDE îi consacră un medalion mai amplu în Istoria limbei și literaturei române, 1886, unde îl consideră drept „cel mai înzestrat cu talent artistic” de la revista
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
adevărate, așa de artistice”; la rândul său, EDUARD GRUBER, în volumul Stil și gândire. Încercare de psihologie literară, 1888, e cel mai generos în aprecieri - îl situează între „stiliștii mari”, „un foarte puternic talent și cu totul original”, văzând în Creangă „adevăratul tip al românului, cu calitățile lui mari și cu defectele lui de rasă”; la calități, trece: „inteligență aleasă, prezență de spirit, umor, ironie fină, sarcasmul cel mai mușcător, mai presus de toate caracter sentimental și entuziast, având totdeauna la
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
mai presus de toate caracter sentimental și entuziast, având totdeauna la îndemână un fond nesecat din înțeleapta filozofie a poporului român”, iar la defecte: „ca și țăranul nostru, guraliu, adesea se pierde în amărunțimele descripției, slăbind firul logic”. Mai mult, „Creangă e o vastă sinteză etnică a poporului român”, iar în privința expresiei, „e mina cea mai curată, mai sigură și mai inteligentă pentru sintaxa românească”, deoarece „reproduce cu cea mai mare îmbelșugare geniul limbei noastre, adică modul de a gândi și
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
deoarece „reproduce cu cea mai mare îmbelșugare geniul limbei noastre, adică modul de a gândi și românismele sau expresiunile proprii limbei române”; intră de aceea în serie cu cronicarul Ioan Neculce. Gruber sugerează cel dintâi sintaxa complexă, elaborată, a lui Creangă. Toate aceste trăsături abia schițate vor alimenta panoplia de truisme de mai târziu. În cuvântul rostit cu prilejul înmormântării (publicat în „Lupta” din 10 ian. 1890), el vine cu câteva linii în plus: un Creangă „hazliu, mucalit și având un
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
sintaxa complexă, elaborată, a lui Creangă. Toate aceste trăsături abia schițate vor alimenta panoplia de truisme de mai târziu. În cuvântul rostit cu prilejul înmormântării (publicat în „Lupta” din 10 ian. 1890), el vine cu câteva linii în plus: un Creangă „hazliu, mucalit și având un spirit foarte fin și sarcastic”, „veselia societății... cu povestirile, glumele și prujiturile lui” (adică anecdotele); ereditatea l-a ajutat să „adune... impresiile copilăriei și vieții de la țară”2. Imaginea scriitorului sporește considerabil în intensitate după
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
sale la primarul Pogor teatrul de păpuși a lui Hanganu a primit permisiunea să distreze publicul de Crăciun, și că mai murise o dată, vădind o criză la catedră, în timpul orelor, când gazetele i-au consemnat decesul. Vorbește primul de un Creangă arhaic, de „stilul admirabil... în neglijența și naivitatea rustică și primitivă a omului de la țară”. Conchide: „Un valoros și demn cetățean, un institutor conștiincios și un bun pedagog, un om de talent original...” Tot Bogdan revine și informează cititorii ziarului
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
și primitivă a omului de la țară”. Conchide: „Un valoros și demn cetățean, un institutor conștiincios și un bun pedagog, un om de talent original...” Tot Bogdan revine și informează cititorii ziarului „Lupta” despre manuscrisele găsite și despre inițiativa fiului, Constantin Creangă, de a finanța editarea scrierilor tatălui său. IACOB NEGRUZZI, în necrologul din „Convorbiri literare”, 1 febr. 1890, observă un Creangă „original în apucături și iubitor de inovații”, cu referire la „răspopirea” sa, de fapt eliminarea disciplinară din diaconie, pentru că purta
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
om de talent original...” Tot Bogdan revine și informează cititorii ziarului „Lupta” despre manuscrisele găsite și despre inițiativa fiului, Constantin Creangă, de a finanța editarea scrierilor tatălui său. IACOB NEGRUZZI, în necrologul din „Convorbiri literare”, 1 febr. 1890, observă un Creangă „original în apucături și iubitor de inovații”, cu referire la „răspopirea” sa, de fapt eliminarea disciplinară din diaconie, pentru că purta pălărie în loc de potcap, dar datorită acestei întâmplări va ajunge curând „unul din cei mai buni institutori din țară”. Utilizează primul
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
din diaconie, pentru că purta pălărie în loc de potcap, dar datorită acestei întâmplări va ajunge curând „unul din cei mai buni institutori din țară”. Utilizează primul formula de scriitor popular, care va avea o carieră foarte lungă, într-o măsură defavorabilă lui Creangă, pentru că îi va limita mereu percepția: „Spiritul său viu, frumoasa sa limbă populară, stilul său naiv și natural, humorul ce însuflețește scrierile sale au un farmec așa de deosebit, încât pun pe Creangă printre cei întâi scriitori populari ce au
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
foarte lungă, într-o măsură defavorabilă lui Creangă, pentru că îi va limita mereu percepția: „Spiritul său viu, frumoasa sa limbă populară, stilul său naiv și natural, humorul ce însuflețește scrierile sale au un farmec așa de deosebit, încât pun pe Creangă printre cei întâi scriitori populari ce au avut românii vreodată.” Formula de scriitor popular derivă, așadar, dintr-o rețetă destul de simplu de închegat: spirit viu plus frumoasa limbă populară plus stilul naiv și natural plus humorul, componente care vor urmări
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
plus stilul naiv și natural plus humorul, componente care vor urmări până la refuz, cu simplitatea lor comodă, comentariile viitoare. Va reveni cu alte amintiri. A. D. XENOPOL vine cu puține elemente noi în Prefața la ediția din 1890 a Scrierilor lui Creangă, pusă la cale de fiul său, dar are meritul de a institui chiar din primul paragraf o formulă care iarăși va face epocă în manuale - „genialul povestitor”. În schimb, GRIG. I. ALEXANDRESCU, prietenul și primul biograf, în aceeași ediție a
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
în stare a face o nelegiuire într-un minut de mânie” și că era xenofob („Toată viața lui a urât pe jidani, greci, nemți... era împotriva tuturor străinilor”). Bojdeuca din Țicău tot aici apare întâi menționată, ca și silueta lui Creangă în „halatul cu dungi albastre”, alintându-și mâțele și primindu-și generos oaspeții. De asemenea, e menționată cauza suferinței, „epilepsie, boală pe care o avusese și mama lui timp de vreo zece ani, dar de care se vindecase”. Conchide: „Născut
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
o avusese și mama lui timp de vreo zece ani, dar de care se vindecase”. Conchide: „Născut din popor, trăitor la țară, deprins cu obiceiurile și datinele țăranului, din fire isteț și mucalit...” Cel care îi dedică primul studiu lui Creangă este N. IORGA, în „Convorbiri literare”, 1 iunie 1890, unde remarcă „însemnătatea capitală” a scrierilor sale, în care „firea unui popor întreg se răsfrângea”, apreciate pentru „caracterul așa de original și de puțin împrumutat al unui scriitor despărțit prin zidul
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
și lămurirea de contururi”; totodată, el rezumă „chipul de a fi al țeranului român”, cu un umor natural, cu „o imaginație uriaș de umoristică”, comparându- l cu Swift, Jean-Paul Richter, Dickens, Armand Silvestre. Iorga nu l-a cunoscut direct pe Creangă, ci l-a văzut odată - va relata în 1934 - „la o adunare de dascăli, gras, gros, roșu, stângaci și șiret, spunând atâta cât să îndreptățească un vot de pentru contra” (nimic nou comparativ cu alți memorialiști), iar mai târziu la
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
a văzut odată - va relata în 1934 - „la o adunare de dascăli, gras, gros, roșu, stângaci și șiret, spunând atâta cât să îndreptățească un vot de pentru contra” (nimic nou comparativ cu alți memorialiști), iar mai târziu la înmormântare, unde Creangă mort arăta „ca viu, rumăn la față, liniștit, cu trăsăturile înnobilate, în sicriul înconjurat de câțiva prieteni”.3 Creangă a avut puțini denigratori: un I. P. Florantin, care îi atacase pe nedrept abecedarul, în 1887, spunând că e un plagiat - sub
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
atâta cât să îndreptățească un vot de pentru contra” (nimic nou comparativ cu alți memorialiști), iar mai târziu la înmormântare, unde Creangă mort arăta „ca viu, rumăn la față, liniștit, cu trăsăturile înnobilate, în sicriul înconjurat de câțiva prieteni”.3 Creangă a avut puțini denigratori: un I. P. Florantin, care îi atacase pe nedrept abecedarul, în 1887, spunând că e un plagiat - sub raportul metodei, dar și al conținutului - după Cursul de scriere și citire de M. Schwartz, pentru școlile evreiești, ceea ce
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
voind a-l anula prin acuzații imunde, cum că nu e mare lucru de capul lui: ar fi preluat un caiet-manuscris cu povești de la un bătrân, de unde s-ar fi inspirat, plus deșteptăciunea fără pereche a femeii cu care trăia Creangă, Tinca Vartic, care „știa povești și anecdote și câte și mai câte. Așa încât, când venea să-mi citească câte ceva, eu îi ziceam: măi, asta ai auzito de la Tinca; el răspundea: ei, n-am mai auzit-o de la Tinca, dar i-
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
locul lor, deoarece nu doar că divulgă invidie și patimă pe succesul scriitorului, dar dezvăluie norul ficțional în care începe să-i fie învăluită imaginea, efortul de fabulație care să explice izbânda. Cam din aceste amănunte se închega imaginea lui Creangă în anul care a urmat imediat morții sale, o imagine care se impune atât ca mărturie umană, cât și ca obiect de cunoaștere și analiză, câtă vreme autorul nu a beneficiat de o atenție sau o prezentare mai largă în timpul
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
repetarea unor detalii, care nu fac decât să confirme impregnația unui adevăr sau altul în percepția contemporanilor. Nu puține dintre aceste păreri și formulări aparținând inventarului inițial vor fi luate de-a gata de cei care se vor ocupa de Creangă într-un al treilea val memorialistic, astfel încât se poate spune că, în privința influenței exercitate, valul al doilea va „manipula” - ca orientare tendențioasă - opiniile ulterioare. Imaginea unui scriitor, ca de altfel a oricui, indiferent de sferă de activitate, de la cea politică
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
opiniile ulterioare. Imaginea unui scriitor, ca de altfel a oricui, indiferent de sferă de activitate, de la cea politică la cea sportivă, să spunem, lucrează cu asemenea stereotipii și abateri de noutate. În cel de-al treilea val memorialistic privitor la Creangă se află: George Panu, Ioan Slavici, Artur Stavri, Ioan Popescu, Ioan S. Ionescu, Mihai Lupescu, Th. D. Speranția, Artur Gorovei, majoritatea dintre aceștia publicându-și contribuțiile după anul 1900 până spre 1924 (Slavici) și 1927 (Speranția). Veneau la rând cu
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
1924 (Slavici) și 1927 (Speranția). Veneau la rând cu amintiri (uneori desuete) cei ce i-au fost elevi în clasele primare, dar și cei care colectaseră ceva anecdote sau întâmplări hazlii și care, după 1930, găseau un interes crescând față de Creangă, deschis de Jean Boutière și de D. Caracostea (cu ancheta sa de la Revista Fundațiilor Regale, pe seama vieții scriitorilor), iar aici se încadrează A. C. Cuza, Constantin Meissner, Gh. D. Scraba, Jean Bart, Ana Conta Kernbach, Izabela Sadoveanu, Constantin Săteanu. Teoria imaginii
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]
-
unui scriitor, e vorba de momentul studiilor monografice, al biografiilor, care presupun interpretări și exegeze, intruziuni în firea omului și a operei, închegând astfel o imagine ce poate fi contrazisă de o alta, pe seama consultării aceluiași material documentar. Revenind la Creangă, pe seama căruia se poate experimenta cu succes teoria pe care o schițam despre ontologia imaginii, vom spune că, fascinat la Iași de lumea teatrului, din cauza frecventării căruia a și fost eliminat din rândul clerului ortodox, humuleșteanul a fost interesat să
Ion Creangă, de la imagine la mit by Cristian LIVESCU () [Corola-journal/Journalistic/3713_a_5038]