10,567 matches
-
adică prin știință; e drept, se pornește de la premise care au un anumit grad de generalitate și se ajunge la concluzii care au și ele un anumit grad de generalitate, fie acesta mai mic sau mai mare decât cel al premiselor; oricum procedând astfel, nu ajungem la individual. Filosoful însuși susține că nu există decât știință a generalului.74 Dar sunt primele principii de natura generalului? Știm, până acum, doar că intelectul intuitiv "prinde" primele principii; și mai știm că, potrivit lui
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
fiecare însușire din "structura" individualului este a sa și, totuși, ea poate aparține, într-un cu totul alt aranjament existențial, și altui (altor) individual (individuale). Odată ajuns aici, intelectul intuitiv poate oferi științei principiile de care ea are nevoie, adică premisele raționamentelor științifice, punând la un loc "individualul" și "universalul" și deschizând un câmp de cercetare științei (care este a generalului). Pe de o parte, ceea ce știința produce se află la nivelul generalului, nu la cel al universalului sau la cel
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
la principii, însă doar prin intervenția intelectului intuitiv. Inducția este calea de procurare a unui conținut pentru forma judicativă originară, formală ca atare. Prin ea și prin producerea principiilor de către intelectul intuitiv, știința își capătă propriile temeiuri. Principiile vor constitui premise ale raționamentelor științifice. Dar să fie vorba la propriu despre un conținut pentru acea formă? Și, daca avem un conținut, acesta schimbă ceva în privința formei? Trece aceasta din urmă în altceva, în așa fel încât condiționările pe care în mod
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
sensul ei autentic, acela de constituire a cunoștinței; dar a unei cunoștințe condiționante pentru alte cunoștințe, anume pentru cele propriu-zis științifice. Scenariul alcătuit din cele patru operații (percepția, amintirea, experiența și principiul) doar pune la dispoziția gândirii discursive (dianoia) principiile (premisele) de la care aceasta poate porni pentru a ajunge la noi adevăruri (cunoștințe veritabile). De aici încolo, principala problemă este aceea a corectitudinii gândirii. Dar nu în sensul unei verificări post factum a cunoștințelor, deși o asemenea sarcină trebuie asumată dinspre
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
S P și faptele vizate astfel (prin afirmație sau negație). Există, cum știm, reguli referitoare la operațiile cu noțiuni (definiție, clasificare), raporturile dintre acestea, distribuirea lor, reguli privind funcțiunile de subiect și de predicat în judecată, reguli de combinare a premiselor în silogismele valide, reguli privitoare la tipul de concluzie în funcție de tipurile premiselor etc. Dar una dintre probleme, cred, are importanța cea mai mare pentru sensul de corectitudine al raționamentelor și pentru constituirea acestora: cea referitoare la căutarea mediului. Desigur, punctul
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
știm, reguli referitoare la operațiile cu noțiuni (definiție, clasificare), raporturile dintre acestea, distribuirea lor, reguli privind funcțiunile de subiect și de predicat în judecată, reguli de combinare a premiselor în silogismele valide, reguli privitoare la tipul de concluzie în funcție de tipurile premiselor etc. Dar una dintre probleme, cred, are importanța cea mai mare pentru sensul de corectitudine al raționamentelor și pentru constituirea acestora: cea referitoare la căutarea mediului. Desigur, punctul de pornire într-o astfel de problemă este bine determinat: silogismul în
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
pot alcătui o judecată afirmativă sau una negativă (pot fi în relație de concordanță sau în relație de opoziție, la fiecare cu subdeterminările corespunzătoare); d) alcătuirea, cu ajutorul celor trei termeni (S și P din judecata finală și termenul intermediar), a premiselor unui raționament (potrivit unor reguli stricte); e) formularea ca atare a concluziei și semnalarea necesității sale. a) "Fixarea" logică a pozițiilor corespunzătoare lui S și lui P. "Trebuie să alegem premisele potrivite pentru fiecare problemă, în felul următor: înainte de toate
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
și P din judecata finală și termenul intermediar), a premiselor unui raționament (potrivit unor reguli stricte); e) formularea ca atare a concluziei și semnalarea necesității sale. a) "Fixarea" logică a pozițiilor corespunzătoare lui S și lui P. "Trebuie să alegem premisele potrivite pentru fiecare problemă, în felul următor: înainte de toate, trebuie să precizăm lucrul însuși cu definițiile și toate proprietățile lui; apoi trebuie să determinăm acele atribute, care urmează logic din lucrul dat, ca și acelea care nu-i pot aparține
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
în mod generic (construcția silogismului după reguli formale și generale), așa cum s-a precizat mai sus; dar Aristotel țintește și către o "formă" logică determinată ca "mod silogistic" (în structura logică proprie acestuia sunt precizate tipurile judecăților de predicație din premise și tipul concluziei). Între silogismul corect, constituit pur și simplu după legi formale și generale, și modul silogistic constituit și prin legi locale, particulare, dar dependente de cele generale, se află și "figura silogistică", în care sunt precizate doar pozițiile
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
un al treilea termen. Faptul că întâi avem "concluzia" este limpede, din felul în care Aristotel ordonează spațiul logic: mediul, singurul termen, dintre cei trei, care încă nu este dat, nici nu este găsit, nu se poate afla decât în premise, nicidecum în concluzie. Apoi, trebuie inițiate operații prin care să fie căutat acest termen, care poate susține relația dintre ceilalți doi majorul și minorul de la care pornește căutarea; de fapt, începe constituirea unui silogism. Aparent, avem de-a face aici
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
noi căutăm un temei pentru ceea ce am stabilit deja (relația dintre S și P în concluzie).86 În fond, nu este vorba despre așa ceva. Aristotel este un "constructivist". Silogismul este o construcție, care nu se reduce, structural, la așezarea judecăților (premise și concluzie) în relații determinate de reguli stricte; dacă ar fi fost vorba despre o inversiune a sensului operațiilor de constituire silogistică, atunci demersul său nu ar avut șansa de a fi cel "corect". Așadar, chiar această direcție "pe dos
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
reprezintă altceva decât însăși structura judicativă originară, S P, care trebuie să primească o anumită interpretare, în așa fel încât să fie determinat tipul de judecată de predicație pe care ea îl întruchipează într-un anumit silogism, pe baza tipurilor premiselor. Figura silogistică are, neîndoielnic, o preeminență la Aristotel. De aceea este firesc să vorbim despre întâietatea sensului formal al logicii-organon. Concluzia unui silogism este dată în însăși formatul structurii judicative originare, ca S P. Trebuie însă interpretată această relație, adică
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
dar, odată identificat cel de-al treilea termen, avem tot ce este necesar pentru structura "figurală" a silogismului; avem cei trei termeni, fiecare cu poziția proprie, determinată ca loc în judecata finală a silogismului pentru primii doi, încă nedeterminată în premise, nedeterminată complet în cazul celui de-al treilea; adică, în cazul acestuia din urmă, nu-i cunoaștem poziția logică în judecățile premise, deși i-o cunoaștem pe cea din silogism. Dată fiind această nedeterminare, căpătăm o rațiune foarte puternică pentru
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
fiecare cu poziția proprie, determinată ca loc în judecata finală a silogismului pentru primii doi, încă nedeterminată în premise, nedeterminată complet în cazul celui de-al treilea; adică, în cazul acestuia din urmă, nu-i cunoaștem poziția logică în judecățile premise, deși i-o cunoaștem pe cea din silogism. Dată fiind această nedeterminare, căpătăm o rațiune foarte puternică pentru diferența logică dintre judecată și raționament. Dar, pe de altă parte, în ambele cazuri este vorba despre aceeași structură judicativă originară S
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
cazuri este vorba despre aceeași structură judicativă originară S P. Prin urmare, cel de-al treilea termen, deși nu se va confunda nici cu S nici cu P (poziționați în structura silogismului), va prelua fie funcția de S în ambele premise, fie pe cea de P în ambele, fie în una pe cea de S, iar în cealaltă pe cea de P. Numărul pozițiilor logice rămâne, prin trecerea de la judecată la raționament, constant: este vorba despre două poziții, S și P.
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
a fost consemnat în demersul anterior este valabil și pentru raționament. Următoarea etapă operațională, în căutarea mediului, de fapt, în construcția silogismului, se va referi tot la judecata finală a acestuia. Dar de acum încolo, trebuie stabilită poziția mediului în premise, după tipul de judecată de predicație al concluziei (al judecății finale). c) Stabilirea tipului de relație dintre S și P (termeni ai judecății finale). Această relație poate fi, de exemplu, universală sau poate fi particulară; desigur, fiecare poate fi, la
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
predicatului ales. Dacă este particulară, atunci, spune Aristotel: "trebuie să căutăm antecedenții cărora le urmează amândoi termenii."87 Procedând astfel, asumând, desigur, și alte reguli, ajungem la fixarea tipului de judecată din concluzie și la limpezirea căii către poziționarea, în premise, a termenului mediu. Operațiile, în genere aceleași, de stabilire a antecedenței dintre diferiți termeni sau a aparteneței unora la alții, se diferențiază, în privința sensului lor, totuși, în funcție de "calitatea" judecății finale, după afirmativitatea sau negativitatea sa. În această etapă a căutării
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
temeiuri judicativ-constitutive -, întrucât raționamentul este o construcție logică posibilă prin multiplicarea structurii judicative originare S P, adevărul nu ar fi scos de sub regulile acesteia. d) Alcătuirea, cu ajutorul celor trei termeni (S și P din judecata finală și termenul intermediar), a premiselor unui raționament (potrivit unor reguli stricte). Odată stabilit și tipul de relație dintre S și P în judecata finală, avem toate condițiile pentru a stabili locurile acestor doi termeni, precum și pe cele ale termenului mediu, în premise. Acum, însă, libertatea
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
termenul intermediar), a premiselor unui raționament (potrivit unor reguli stricte). Odată stabilit și tipul de relație dintre S și P în judecata finală, avem toate condițiile pentru a stabili locurile acestor doi termeni, precum și pe cele ale termenului mediu, în premise. Acum, însă, libertatea de lucru a celui care construiește raționamentul nu mai are un spațiu prea larg. Regulile devin stricte, iar încălcarea uneia dintre ele conduce direct către greșeli logice. Astfel, pentru a construi un mod de figura I, trebuie
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
celui care construiește raționamentul nu mai are un spațiu prea larg. Regulile devin stricte, iar încălcarea uneia dintre ele conduce direct către greșeli logice. Astfel, pentru a construi un mod de figura I, trebuie ca mediul să fie predicat în premisa majoră și subiect în cea minoră; bineînțeles, majorul și minorul vor ocupa pozițiile rămase în fiecare premisă. Operatorul "trebuie" se aplică, acum, fiecărui pas în construcția modului silogistic, în scopul corectitudinii acestuia. În această etapă a construcției silogismului, prin căutarea
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
dintre ele conduce direct către greșeli logice. Astfel, pentru a construi un mod de figura I, trebuie ca mediul să fie predicat în premisa majoră și subiect în cea minoră; bineînțeles, majorul și minorul vor ocupa pozițiile rămase în fiecare premisă. Operatorul "trebuie" se aplică, acum, fiecărui pas în construcția modului silogistic, în scopul corectitudinii acestuia. În această etapă a construcției silogismului, prin căutarea mediului, devine clar rostul construcției ca atare: acela de a obține noi adevăruri, pe temeiul unor adevăruri
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
acum, fiecărui pas în construcția modului silogistic, în scopul corectitudinii acestuia. În această etapă a construcției silogismului, prin căutarea mediului, devine clar rostul construcției ca atare: acela de a obține noi adevăruri, pe temeiul unor adevăruri anterioare, anume acelea ale premiselor. Și prin scopul său, silogismul aparține judicativului constitutiv. El este un mijloc de trecere de la anumite adevăruri la altele. Scopul este adevărul, al cărui suport exclusiv este judecata. Raționamentul, în orice ipostază a sa, are statutul de mijlocitor al adevărului
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
lor și la alte tipuri de silogisme decât cele categorice, totuși, pe baza celor stabilite în legătură cu acestea din urmă: la raționamentele prin reducere la absurd, la cele ipotetice sau la cele modale.88 Silogismul are exclusiv trei termeni și două premise; termenul mediu trebuie să fie același în ambele premise; trebuie să existe măcar o premisă afirmativă; trebuie să existe măcar o premisă universală; trebuie ca S și P să apară în concluzie chiar cu partea cu care apar și în
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
categorice, totuși, pe baza celor stabilite în legătură cu acestea din urmă: la raționamentele prin reducere la absurd, la cele ipotetice sau la cele modale.88 Silogismul are exclusiv trei termeni și două premise; termenul mediu trebuie să fie același în ambele premise; trebuie să existe măcar o premisă afirmativă; trebuie să existe măcar o premisă universală; trebuie ca S și P să apară în concluzie chiar cu partea cu care apar și în premise. Acestea sunt, formulate cât mai schematic, câteva dintre
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
în legătură cu acestea din urmă: la raționamentele prin reducere la absurd, la cele ipotetice sau la cele modale.88 Silogismul are exclusiv trei termeni și două premise; termenul mediu trebuie să fie același în ambele premise; trebuie să existe măcar o premisă afirmativă; trebuie să existe măcar o premisă universală; trebuie ca S și P să apară în concluzie chiar cu partea cu care apar și în premise. Acestea sunt, formulate cât mai schematic, câteva dintre regulile de bază ale construcției silogismului
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]