2,052 matches
-
1954 fabricile de ulei manuale, concentrându-se către interior și îndepărtându-se din ce în ce mai mult de punctele de îmbarcare de pe râuri. Menținerea producției până în 1957 nu a fost realizată decât printr-o sporire a numărului satelor atinse de exploatarea culturilor de palmieri naturali, cu toate că la nivelul satului însuși producția n-a făcut decât să scadă. Arborele de cafea va apărea în ochii anumitor responsabili administrativi (serviciul agriculturii) ca un mijloc de a înlocui inevitabila abandonare a exploatării palmierului sălbatic. Satul-palmier trebuie căutat
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
de exploatarea culturilor de palmieri naturali, cu toate că la nivelul satului însuși producția n-a făcut decât să scadă. Arborele de cafea va apărea în ochii anumitor responsabili administrativi (serviciul agriculturii) ca un mijloc de a înlocui inevitabila abandonare a exploatării palmierului sălbatic. Satul-palmier trebuie căutat mai înainte în timp, în anii 1930-1939. În această perioadă, care a marcat momentul de apogeu al companiei, organizarea producției sătești de nuci și ulei a atins un grad de "perfecțiune". Este vorba de o perioadă
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
nord-congolez în ansamblul lui cu o atmosferă de anacronism învechit care ne trimite cu zece ani înapoi. Vom încerca să redăm tabloul schematic al acestei situații, încă existente la ora actuală. Care sunt deci condițiile acestei exploatări a culturilor de palmieri naturali? Două aspecte descriptive: natura acestei activități la nivelul satului și organizarea generală a producției. Această activitate constă într-o succesiune de momente: • Culesul propriu-zis, efectuat de către om. El este precedat de căutarea prin pădure a ciorchinelui matur. Importanța acestei
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
la nivelul satului și organizarea generală a producției. Această activitate constă într-o succesiune de momente: • Culesul propriu-zis, efectuat de către om. El este precedat de căutarea prin pădure a ciorchinelui matur. Importanța acestei căutări depinde de gradul de concentrare a palmierilor și variază considerabil de la o zonă la alta. Creșterea producției înseamnă, pe de o parte, lărgirea zonei de prospectare, pe de alta, sporirea rolului hazardului, a "căutării oarbe", palmierii "recunoscuți" fiind relativ rari, și zona lor, limitată la vecinătatea satului
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
ciorchinelui matur. Importanța acestei căutări depinde de gradul de concentrare a palmierilor și variază considerabil de la o zonă la alta. Creșterea producției înseamnă, pe de o parte, lărgirea zonei de prospectare, pe de alta, sporirea rolului hazardului, a "căutării oarbe", palmierii "recunoscuți" fiind relativ rari, și zona lor, limitată la vecinătatea satului. Nu există nicio îngrijire a arborelui; în cazurile cele mai defavorabile, această căutare a ciorchinilor maturi necesită mai multe zile, determinând amplasarea de tabere provizorii în interiorul pădurii. Multă vreme
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
cazurile cele mai defavorabile, această căutare a ciorchinilor maturi necesită mai multe zile, determinând amplasarea de tabere provizorii în interiorul pădurii. Multă vreme a existat o contradicție între obligația ca satul să fie reconstruit de-a lungul șoselei și popularea cu palmieri în interiorul pădurii, contradicție care se traducea printr-o creștere a distanțelor și a timpului de repartizare. Urcușul de-a lungul trunchiului (care poate atinge între 20 și 30 metri în înălțime) cu ajutorul unei "singa", o liană care înconjoară bustul și
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
ciorchinelui prin instalarea în mijlocul coroanei copacului țin de o tehnică deosebit de acrobatică și de periculoasă. Dacă liana se rupe, recoltatorul, aruncat înapoi, are parte de o cădere deseori mortală; nicio statistică nu ne va oferi vreodată numărul victimelor anonime ale palmierului. ▪ Ciorchinele rupt e transportat în sat. Acest prim transport este efectuat fără deosebire de bărbați și femei, care își protejează cu o pernă de ramuri sau de haine vechi capul de spinii ascuțiți: ciorchinele este foarte dificil de manipulat, este
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
posibil după cules. Deși standardele calitative impuse pentru uleiul exportabil în timpul acestei perioade erau departe de a fi draconice, numai satele învecinate cu postul CFHBC puteau vinde direct nucile, sâmburii fiind trimiși producătorului. Satele mai îndepărtate se mulțumeau cu vânzarea palmierilor. Diferența de raport este considerabilă: pentru 100 kg de fructe, un sat apropiat de postul CFHBC obținea 10 franci; un sat îndepărtat nu primea, pentru producția lui, decât 3 franci. ▪ Ultima operație sătească de prelucrare: sfărâmarea palmierilor, efectuată exclusiv de
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
mulțumeau cu vânzarea palmierilor. Diferența de raport este considerabilă: pentru 100 kg de fructe, un sat apropiat de postul CFHBC obținea 10 franci; un sat îndepărtat nu primea, pentru producția lui, decât 3 franci. ▪ Ultima operație sătească de prelucrare: sfărâmarea palmierilor, efectuată exclusiv de femei. Este un spectacol clasic în Congo de Nord să privești aceste grupuri de femei spărgând cu pietre sâmburii tari uscați pentru a scoate semințele; grație acestei ciocăniri nesfârșite, o femeie expertă va putea obține între 600
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
spectacol clasic în Congo de Nord să privești aceste grupuri de femei spărgând cu pietre sâmburii tari uscați pentru a scoate semințele; grație acestei ciocăniri nesfârșite, o femeie expertă va putea obține între 600 și 700 grame de semințe de palmier într-o oră (operația se împarte în: uscarea masei fibroase, separarea nucilor de fibre, spargerea sâmburilor, trierea semințelor). În sfârșit, ultimul moment din acest lung proces: transportul spre postul de cumpărare. Desfacerea palmierilor are loc o dată pe lună sau o dată
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
600 și 700 grame de semințe de palmier într-o oră (operația se împarte în: uscarea masei fibroase, separarea nucilor de fibre, spargerea sâmburilor, trierea semințelor). În sfârșit, ultimul moment din acest lung proces: transportul spre postul de cumpărare. Desfacerea palmierilor are loc o dată pe lună sau o dată la două săptămâni; distanțele pot atinge între 30 și 50 km; căratul, realizat de femei pe trasee de multe ori dificile, adevărate mocirle în anotimpul ploilor, necesită uneori mai multe zile de mers
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
necrezut. Fiind răsfirată, această populație era condamnată să-și consacre cea mai mare parte a activității căratului: zile întregi de mers pentru a duce câteva kilograme de nuci sau sâmburi la postul de cumpărare. Organizarea generală a exploatării culturilor de palmieri naturali este construită pe constrângere (este de altfel dificil de imaginat o asemenea constrângere în afara unui raport de putere). E vorba de un sistem cu două fețe, care va funcționa fără prea multe conflicte: compania comercializează, administrația asigură producția. Așadar
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
populației o suveranitate absolută; cea mai neînsemnată ființă era proprietatea ei, agentul comercial era stăpânul incontestabil. Administratorului îi revenea sarcina de a pătrunde în zonele interne, de a pacifica regiunile nesupuse. Suprimarea prelucrării fildeșului și a cauciucului, exploatarea culturii de palmieri naturali aruncă în aer această suveranitate comercială, în interiorul căreia, prin natura însăși a unei organizații comerciale a cărei structură are la bază profitul maxim, nu există nicio speranță de evoluție. De ce sau cum s-au efectuat această acaparare administrativă și
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
fi scăzut foarte mult (ceea ce se va întâmpla destul de frecvent în cursul anilor treizeci). În general, există o presiune indirectă exercitată prin intermediul impozitului, săteanul neputând obține numerarul necesar care este cerut pentru taxarea sa decât prin vânzarea nucilor și a palmierilor către companie. Dacă impozitul nu e plătit, sistemul represiv acționează cu toată rigoarea: amenzi, zile de arest (în virtutea codului de indigenat), pedepse corporale de asemenea, deși dezaprobate oficial. Aceste pedepse iau o formă individuală sau colectivă, tot satul fiind de
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
mai are practic nimic de a face cu producția forțată, fiind o simplă contribuție în cadrul unei producții voluntare. Aplicarea unui astfel de sistem la satele prinse încă într-o economie a culesului se dovedește imposibilă, absurdă. Pe când exploatarea culturii de palmieri naturali nu este în niciun fel o ruptură în raport cu prelucrarea fildeșului sau culesul cauciucului (perioadă în care numerarul nu joacă niciun rol, compania mergând până la a pune în circulație propria sa monedă), sistemul pus în practică nu este decât reacția
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
cafea, cacao, bumbac). Este vorba de o neadaptare născută dintr-o politică unică pentru regiuni extrem de diferite precum Coasta de Fildeș sau Congo, neadaptare pe care o vom regăsi de multe ori pe parcursul expunerii noastre. Această exploatare indirect forțată a palmierului natural este înlocuită într-un cadru mai vast de o activitate obligatorie care, în ce o privește, nu mai are nevoie de impozit ca intermediar: este vorba de munca forțată în adevăratul sens al cuvântului ei (deschiderea și întreținerea de
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
satul insular). Schimburile dintre sat și lumea exterioară sunt, în majoritatea cazurilor, inexistente; dacă există, ele sunt prea puțin importante pentru a avea o influență oarecare asupra structurii sătești. Fenomen cu aspect paradoxal, această perioadă de exploatare a culturilor de palmieri naturali va marca exacerbarea acestei tendințe sătești autarhice. Cum am arătat, ea este favorizată de acțiunea administrativă. Satul este izolat, solitar în acest sistem care îi exploatează forța de muncă. Există o suprastructură europeană centralizatoare și coerentă în raport direct
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
sunt adinamice: nicio depășire a cotidianului, nicio mișcare în plus. Dihotomia rămâne identică cu ea însăși, dualitatea ei nu este niciodată depășită. Paralizie internă, stagnare: acestea sunt imaginile care redau cel mai bine această societate construită pe exploatarea culturii de palmieri naturali. Producția însăși, șefia, colectivismul servil nu scapă raportului de forță care le constituie; datorită acestuia există și vor dispărea odată cu el. Autosubzistența și organizarea rudeniei fac din sat o realitate absolut străină aspectului precedent; în raport cu acesta, ele nu reprezintă
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
scapă raportului de forță care le constituie; datorită acestuia există și vor dispărea odată cu el. Autosubzistența și organizarea rudeniei fac din sat o realitate absolut străină aspectului precedent; în raport cu acesta, ele nu reprezintă decât un joc gratuit, folcloric. În contextul palmierului natural, această dihotomie nu poate fi depășită. Aceste două realități străine una de cealaltă se sclerozează în această indiferență reciprocă; ele nu se structurează într-o realitate nouă. Nici vorbă aici de revoluție, de oameni noi inserați într-o societate
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
Eboue se traduc în această regiune în imaginile derizorii, caricaturale, ale unui fals dialog între reprezentanții artificiali ai unei populații încă total alienate și o administrație de stăpâni, și unii, și ceilalți prinși în contradicțiile insurmontabile ale exploatării culturii de palmieri naturali. Producția forțată condiționează ansamblul elementelor situaționale. Iată o primă întrebare care se pune: de ce această producție forțată de ulei de palmier nu s-a putut transforma de la sine în producție voluntară? Să fie oare vorba de natura coercitivă a
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
alienate și o administrație de stăpâni, și unii, și ceilalți prinși în contradicțiile insurmontabile ale exploatării culturii de palmieri naturali. Producția forțată condiționează ansamblul elementelor situaționale. Iată o primă întrebare care se pune: de ce această producție forțată de ulei de palmier nu s-a putut transforma de la sine în producție voluntară? Să fie oare vorba de natura coercitivă a sistemului colonial al vremii? E absurd: în 1906-1908, arborele de cafea a fost introdus cu forța în țările Agni (Coasta de Fildeș
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
târziu, această activitate forțată a fost transformată în activitate voluntară, iar plantatorul l-a înlocuit pe lucrătorul servil. O a doua întrebare, mai vastă decât cea dintâi, deși identică în fond: de ce nu a supraviețuit această exploatare a uleiului de palmier procesului de decolonizare din ultimii ani? (Producția voluntară este, evident, una din condițiile de bază ale acestei evoluții "politice"). Cele două întrebări se pot rezuma în una singură: de ce exploatarea culturii de palmieri naturali nu poate depăși raportul de forță
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
a supraviețuit această exploatare a uleiului de palmier procesului de decolonizare din ultimii ani? (Producția voluntară este, evident, una din condițiile de bază ale acestei evoluții "politice"). Cele două întrebări se pot rezuma în una singură: de ce exploatarea culturii de palmieri naturali nu poate depăși raportul de forță? Două elemente complementare, greu de izolat de altfel, ne vor permite să răspundem pe scurt: insuficiența venitului monetar și natura însăși a exploatării palmierului natural. În general, se stabilește o corelație între coerciție
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
pot rezuma în una singură: de ce exploatarea culturii de palmieri naturali nu poate depăși raportul de forță? Două elemente complementare, greu de izolat de altfel, ne vor permite să răspundem pe scurt: insuficiența venitului monetar și natura însăși a exploatării palmierului natural. În general, se stabilește o corelație între coerciție și lipsa de venit monetar: raportul de forță va fi depășit dacă venitul susceptibil a fi obținut din activitatea producătoare atinge un anumit volum. Totuși, dacă consumul monetar ia amploare, raportul
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]
-
consumul care îi corespunde. În anii treizeci, venitul monetar avea să rămână extrem de scăzut, inexistent uneori, deoarece impozitul îl devora în totalitate. Iată un caz mediu, cel al subdiviziunii Ewo pentru anul 1938: Raport monetar (în franci CFA) Nuci de palmier 103 237 Palmieri 126 047 Ulei de palmier 128 991 Arahide 1 472 Manioc 7 664 Rafie 300 Piei 1 665 Tutun 1 125 Total 370 501 Suma globală a contribuțiilor a atins în acel an 215 203 franci. Rămân
by LAURENT BAZIN, MONIQUE SELIM [Corola-publishinghouse/Science/1015_a_2523]