13,563 matches
-
de vin și nouă barde” - tipică dotare pentru o călătorie în „lumea de dincolo”. Pe măsură ce urcă pe trunchiul copacului, eroul înfige cele nouă barde, realizând astfel un fel de scară cu nouă trepte (niveluri). Vezi arborele cosmic care susține cu crengile sale cele șapte sau nouă ceruri. în alte variante, arborele (planta) crește la cer „ca o scară”. Vezi celebrul basm popular englez Jack și vrejul de fasole : „Erau atât de dese și de încolăcite, încât vrejurile formau o înlănțuire care
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
a mortului” : copacul cosmic din mijlocul apelor, scara, fântâna cu apă lină. Evident, substitutele dendromorfe funerare ale arborelui cosmic nu numai că nu sunt „cu vârful în cer”, dar sunt chiar miniaturale. Mai ales arborele de pomană, de regulă o creangă desfrunzită. Pentru a simboliza totuși ascensiunea infinită, pomii funerari erau însoțiți de simboluri ascensionale : scara sau pasărea-suflet (și ea frecvent reprezentată pe pomul de pomană sau pe stâlpul funerar). Dacă am întâlnit motivul paltin cosmic + scară către cer în cânte
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
Să se pomenească ! Sfinții îndeplinesc și această a doua poruncă : Apoi o plângea, în făși c-o-nfășea, Cu har mi-o stropea Și se pregătea Să-i facă mormânt Mai sus de pământ. Pentru aceasta, urmează să fie găsit copacul în crengile căruia va fi agățat (fixat) „leagănul” mortuar. Copacul este ales cu grijă : Prin păduri umbla, Paltin c-alegea, Mătase scotea, [...] Leagăn se-ntindea Leagăn de mătase Tot cu vița-n șase, Legat cu alamă De nu-i bagi în seamă
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
factură creștină. Dimpotrivă, colinda pare că descrie (destul de amănunțit) etapele unui ritual de înmormântare sui-generis : „înfășarea” trupului, stropirea cu „har”, expunerea „mai sus de pământ”, într-un „leagăn” în paltin (probabil pe o platformă de scânduri fixată sau atârnată în crengile copacului) (116). O imagine sumbră se regăsește într-o baladă populară (Constantin Brâncoveanul) culeasă de Vasile Alecsandri. Corpul împăiat al eroului este atârnat într-un paltin : Trupu-i de pele jupea, Pelea cu paie-o împlea, Prin noroi o tăvălea, Și
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
din Rhodos (secolul al III-lea î.e.n.), referitor la rituri funerare practicate de populațiile caucaziene de pe țărmul estic al Mării Negre : Creșteau acolo în șiraguri Mulți pomi cu mlădioase ramuri și deopotrivă sălcii mari în care atârnau toți morții legați de crengile din vârf Cu funii. Și azi în Colchida e o nelegiuire mare Să arzi pe ruguri răposații ; nici în pământ nu se cuvine Să-ngropi bărbații și de-asupra să-nalți o piatră funerară. În schimb în crude piei de
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
-lea încep să apară mențiuni mai substanțiale (credințe și legende) referitoare la solomonari din zone românești din afara Ardealului, datorate în special folcloriștilor bucovineni Sim. Fl. Marian și Ion G. Sbiera (170). Despre relația dintre solomonari și balauri vorbește și Ion Creangă în cunoscuta sa nuvelă Moș Nichifor Coțcariul (1877). Evreica Malca, fiica jupânului Strul din Tg. Neamț, nu este înspăimântată doar de lupi (licofobia este percepută de români ca fiind o „maladie evreiască” ; cf. 205), ci și de balauri. Noroc cu
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
oportună, pentru că ea ar fi limitat în mod nejustificat subiectul înfierării. „[Iz]gonitori de nori” nu erau numai „solomonarii”, ci și actanții nespecializați, care operau magic, „de pe pământ”, asupra feno- menelor atmosferice. Este, de exemplu, cazul Smarandei - mama lui Ion Creangă - care, așa cum își aduce aminte povestitorul, „alunga nourii cei negri de pe deasupra satului și abătea grindina în alte părți, înfigând toporul în pământ afară, dinaintea ușii”. Astfel de practici magice sunt din abundență atestate în toate regiunile țării până în zilele
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
inutilă. Fiara este lipsită de vlagă, fiind „legată” pe cale magică : Cum ajunsei, cum atinsei Ținta ce mi-am hotărât-o Nu mi-a folosit vreo lance, Nici să trag n-a fost nevoie ; Din copac căzu el singur, Poticnitu-s-a-ntr-o bârnă, Crengile-i bortiră coasta, L-au străpuns în pântec ramuri (32, p. 750). Astfel „legat”, Väinämöinen aduce ursul în sat, unde îl sacrifică (abia acum sunt folosite armele tranșante), carnea animalului fiind apoi mâncată, în mod ritual, de întreaga colectivitate (32
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
printre care trebuie întot- deauna numite Balcanii și România) revelează straturi de cultură mai arhaice decât cele reprezentate, de exemplu, de mitologiile «clasice» greacă și romană” (5, p. 191). O informație aparent minoră, dar plină de semnificații, ne oferă Ion Creangă în ale sale Amintiri din copilărie (deci eveni- mente petrecute în nordul Moldovei pe la jumătatea secolului al XIX-lea) : Și mama... Îmi zicea... când începea a se ivi soarele dintre nouri după o ploaie îndelungată : „Ieși, copile cu părul bălan
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
fi cel al unui „împuternicit”. El ademenește Soarele sau amenință norii, dar nu atât cu autoritatea sa, cât cu cea a mamei (vrăjitoarei). Adevărata forță magică este un apanaj al acesteia : Și vremea se îndrepta după râsul meu - continuă Ion Creangă. Știa, vezi bine, Soarele cu cine are de-a face, căci eram feciorul mamei, care... știa a face multe și mari minunății, alunga nourii cei negri de pe deasupra satului nostru și abătea grindina în alte părți, înfigând toporul în pământ
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
țin că focul de trăznet numai cu lapte se poate stânge” (62, p. 167). De asemenea, conform tradiției populare, „balaurul norilor” - ca să prindă puteri - trebuie să bea anume „lapte de vacă neagră” (63, pp. 45-46). Protagonistul unei nuvele de Ion Creangă (Moș Nichifor Coțcariul, 1877) susținea că un balaur fioros care a căzut din nori s-ar fi ridicat la cer pentru că ar fi fost hrănit de oameni cu „lapte de vacă neagră” (72). O altă imagine stranie, și anume aceea
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
cultura, dar și de agricultura secolului al XIX-lea. Vasile Alecsandri știa câte ceva despre efectele nevrotice provocate de consumul de neghină. Doar odată distrusă „iarba rea”, „omenia” poate să ia locul „dușmăniei” (Hora unirii, 1856). Vorba populară, citată și de Creangă : „Vrajba dintre noi să piară, și neghina din ogoare” (Amintiri din copilărie, 1881). Conform Evangheliilor, în „Pilda cu neghina din țarină”, neghina este „planta Diavolului” : „Dușmanul care seamănă neghina este Diavolul” (Matei, XIII, 39). Planta parazită trebuie plivită și distrusă
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
o plantă din familia Papaveraceae, numită și fumăriță (Fumaria officinalis). Unele dintre aceste plante „de afumat” se găseau la spițeri sau la băcani, profesii care, mai ales în Moldova, erau practicate în bună măsură de către evrei. Perso- najul lui Ion Creangă, jupân Strul din Târgul-Neamțului, „negustor de băcan”, pe lângă „suliminială” și „iruri” (alifii din plante medicinale), vindea în băcănia lui „fumuri și alte otrăvuri” (Moș Nichifor Coțcariul, 1877). în dicționarul său de remedii populare (Toate leacurile la îndemână, 1935), Vasile Voiculescu
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
văzut). Chef nu însemna doar o petrecere cu multă mâncare și băutură. Ivan Turbincă trage un astfel de chef cu dracii. El „se chefăluiește” în Iad cu „votchi, tabacioc, lăutari și femei 467Narcotice și halucinogene în spațiul carpato-dunărean frumoase” (Ion Creangă, Ivan Turbincă, 1878). Un alt cuvânt turcesc avea această semnificație : zyafet, devenit în română zaiafet. Din țările maghrebiene, termenul kif sau kief pătrunde în Franța. În anii 1798-1802 armata lui Napoleon domină Egiptul, iar în perioada 1830-1847 se desfășoară războiul
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
o drogă [sic !], iar nu ca un sacrament. De aceea consecințele, după patru secole, sunt de-a dreptul dra- matice” (184, p. 117). în spațiul rural românesc, fumatul tutunului amăgea foamea. „Țiganul, când îi e foame, cântă - zice undeva Ion Creangă ; boierul se primblă cu mâinile dinapoi ; iar țăranul nostru își arde [își aprinde] luleaua și mocnește într-însul.” Conform mitologiei populare românești, tutunul - ca și vița-de-vie - „este iarba Dracului”. Când Ivan întreabă la poarta Raiului dacă acolo va găsi „tabacioc
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
luleaua și mocnește într-însul.” Conform mitologiei populare românești, tutunul - ca și vița-de-vie - „este iarba Dracului”. Când Ivan întreabă la poarta Raiului dacă acolo va găsi „tabacioc” și „votchi”, Sf. Petru îi răspunde tranșant : „La iad, Ivane, nu aici” (Ion Creangă, Ivan Turbincă, 1878). Vechile texte creștine îi amendau pe fumători, amenințându-i cu iadul : „Voi vă afumați cu tiutunul puturos - ce este rămășița din jărvile [= jertfele ?] idolești. Amar voao, că în veci veți fi în iad”, se spune într-un
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
jumătate a secolului al XVIII- lea. Vezi diverse cutiuțe de tutun pentru prizat din secolele XIX-XX, meșterite din argint, baga, scoică etc., în colecțiile unor muzee din România (256, pp. 23-25). Și într-o nuvelă a lui Eminescu (Cuconul Vasile Creangă, 1875) apare o tabacheră, mai modestă („de tinichea”), dar totuși cu capacul emailat, în posesia unui boiernaș bucovinean din prima jumătate a secolului al XIX-lea : „își scosese din sânii antiriului [...] tabacherea de tinichea zugrăvită c-o turcoaică cu ciubucu-n
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
un efort al voinței la fel de mare ca și cel fizic, rupse din umăr mâneca udă și plină de sânge a cămășii și o înfășură în jurul părții de sus a brațului. Îl răsuci strâns cu o bucățică scurtă ruptă dintr-o creangă, atât de strâns încât îl durură mușchii. Brațul începu să-i zvâcnească, dar nu era un zvâcnet neplăcut. Hemoragia încetă. Se ridică șovăind în picioare și începu să urmeze cursul râului. Asta fusese intenția lui inițială, iar acum corpul lui
[Corola-publishinghouse/Imaginative/85100_a_85887]
-
antologia Gânditorul de la Humulești, În sumarul căreia figurează și evocări ale băcăuanilor Ioanid Romanescu, Petru Cimpoeșu, Vladimir Tescanu, Emil Nicolae, Eduard Covali, Vasile Spiridon, Constantin Prangati, Mihai Merticaru, Al. Piru, antologia de texte a acestuia din urmă dedicată lui Ion Creangă ș.a. Am cumărat-o, mai mult pentru tabelul cronologic, tot cu 10 lei luând și Poemele Ondinei de Mihai Eminescu, ce include Caietul vienez și alte poezii pregătite de Poet pentru ceea ce ar fi putut fi debutul său editorial. 13 iunie
Ultima sută by Cornel Galben () [Corola-publishinghouse/Memoirs/91673_a_93187]
-
guvernanții de la București și de la Chișinău), dacă dau, dau câte oleacă, câte o țâră, doar câte o țâră. (Arată către o femeie care tece pe drum.) Iaca, o vezi, o femeie la aproape 80 de ani! Cară cu spatele niște crengi, că nu are cu ce face focul, să aibă cu ce-și face o supă...Ei, când era curent electric măcar mai auzeam ceva la radio!” „Nu-i lumină deloc?” „Nu-i, nu-i.” „De când?” „De ieri, de la ploaia asta
Dacă nu ai amintiri, nu ai dreptate! by Constantin Chirilă () [Corola-publishinghouse/Memoirs/776_a_1536]
-
Dumnezeu, să-l scoatem de acolo. Iertați acești părinți, mama Natalia și tata ștefan Ilașcu. Dumneavoastră să trăiți , să-i pomeniți. Dumnezeu să-i ierte! ” în acele momente grele, fratele patriotului a fost sprijinit de colegii săi de la Universitatea „Ion Creangă” din Chișinău. Printre ei a fost și Ioan Gurghiș, mereu regretatul Ioan Gurghiș. Prof. univ. Ioan Gurghiș, Institutul Pedagogic „Ion Creangă” Chișinău: „Permiteți mi să mă adresez și eu dumneavoastră (către Iurie Ilașcu), cred că exprim ceea ce au dorit să
Dacă nu ai amintiri, nu ai dreptate! by Constantin Chirilă () [Corola-publishinghouse/Memoirs/776_a_1536]
-
Dumnezeu să-i ierte! ” în acele momente grele, fratele patriotului a fost sprijinit de colegii săi de la Universitatea „Ion Creangă” din Chișinău. Printre ei a fost și Ioan Gurghiș, mereu regretatul Ioan Gurghiș. Prof. univ. Ioan Gurghiș, Institutul Pedagogic „Ion Creangă” Chișinău: „Permiteți mi să mă adresez și eu dumneavoastră (către Iurie Ilașcu), cred că exprim ceea ce au dorit să spună toți colegii dumitale de catedră. Adânci condoleanțe! în cazul de față vorbesc ca un coleg al lui Iurie Ilașcu, totodată
Dacă nu ai amintiri, nu ai dreptate! by Constantin Chirilă () [Corola-publishinghouse/Memoirs/776_a_1536]
-
mai reușit acest lucru, au avut grijă vameșii din dreapta Prutului, după ce au încasat taxe peste taxe, să ne țină în vamă foarte mult timp, mâncând timpul programat să putem face drumul. La Chișinău ne-am oprit la Institutul Pedagogic „Ion Creangă”, la prof. univ. Iurie Ilașcu, și împreună s-a mers la „Uniunea Scriitorilor”, unde erau prezenți președintele Mihai Cimpoi, Arcadie Suceveanu, Serafim Saka, Luminița Dumbrăveanu, Nina Josu, Ion Vodă și mulți alții.Tema discuțiilor a fost grupul Ilie Ilașcu, ce
Dacă nu ai amintiri, nu ai dreptate! by Constantin Chirilă () [Corola-publishinghouse/Memoirs/776_a_1536]
-
participăm la slujba de pomenire a marelui luptător pentru neam și țară, d-l Gheorghe Ghimpu, de la cărui zguduitoare moarte se împlineau șase luni. în dimineața zilei de 5 mai 2001, în jurul orelor 10, am mers la Institutul Pedagogic „Ion Creangă”, din Chișinău, unde își desfășura activitatea didactică domnul Iurie Ilașcu, pentru a-mi lua rămas bun, întrucât urma să plec la Iași. După despărțire, am dat mai multe telefoane doamnei Nina Ilașcu, dar suna mereu ocupat. Locuiam nu departe de
Dacă nu ai amintiri, nu ai dreptate! by Constantin Chirilă () [Corola-publishinghouse/Memoirs/776_a_1536]
-
Am călătorit într-o mașină a Partidului „România Mare”, împreună cu prof. Iurie Ilașcu, cu fratele doamnei Nina Ilașcu, cu senatorul Corneliu Bichineț. Coloana de mașini , ajunsă în dreptul stației de troleu Topaz, pe Calea Ieșilor, nu departe de Institutul Pedagogic „Ion Creangă”, se oprește brusc. Noi, care ne aflam mai în spatele coloanei, nu înțelegeam ce se întâmplă. La un moment dat vedem că Ilie Ilașcu coboară din mașină, traversează strada, chiar prin dreptul stației de troleu unde se află un chioșc, de unde
Dacă nu ai amintiri, nu ai dreptate! by Constantin Chirilă () [Corola-publishinghouse/Memoirs/776_a_1536]