13,179 matches
-
alte predeterminări: aceea a mîntuirii omului căzut în păcat. Conchidem, o dată cu Leszek Kolakowski, că prin negativare, prin păcat, prin minciună, îndată ce în locul Creatorului a fost așezată creația, în locul binelui a fost plasat păcatul originar și în locul adevărului a fost plasată minciuna, se petrece o dublă schimbare de direcție: "Pe de o parte, o convertire întru păcat susul devine jos și, pe de alta, o convertire întru Hristos, sau o întoarcere la starea inițială. Acest dezechilibru împarte omenirea în două categorii de
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
recunoaștem existența lui Dumnezeu, pe de o parte, "nepătrunderea căilor sale", pe de altă parte. Să nu uităm nicicînd, prin urmare, că în esența sa Dumnezeu nu poate fi cu adevărat cunoscut, ci cel mult trăit. 2. LATENȚE PROFUNDE ALE MINCIUNII PRIMORDIALE: PRECUPERĂRI SEMIOTICE Exercițiul hermeneutic pe care lectura scenariului biblic al căderii l-a îngăduit nu se constituie doar ca un intelectual "joc în sine", ci și ca probă a unui adevăr pe care adesea o "mincinoasă ignoranță" îl obturează
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
făcîndu-l astfel fericit pe Satan. Trebuie să fim, însă, întotdeauna conștienți că o atare istorie există și că, atunci cînd împrejurările o impun, ea trebuie în mod explicit cunoscută; chiar și atunci sau poate mai ales atunci cînd vorbim de minciună. Extrapolînd această din urmă concluzie, am putea spune că toate formele esențiale ale înșelăciunii, pe care o sociologie a minciunii le relevă la nivelul societății omenești, se regăsesc în arhetipala poveste biblică. Și, de la ea încoace, într-o mulțime de
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
împrejurările o impun, ea trebuie în mod explicit cunoscută; chiar și atunci sau poate mai ales atunci cînd vorbim de minciună. Extrapolînd această din urmă concluzie, am putea spune că toate formele esențiale ale înșelăciunii, pe care o sociologie a minciunii le relevă la nivelul societății omenești, se regăsesc în arhetipala poveste biblică. Și, de la ea încoace, într-o mulțime de alte mituri ale minciunii; căci, așa cum mitul facerii lumii în cele cîteva zile cosmogonia biblică reprezintă arhetipul oricărei alte creații
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
urmă concluzie, am putea spune că toate formele esențiale ale înșelăciunii, pe care o sociologie a minciunii le relevă la nivelul societății omenești, se regăsesc în arhetipala poveste biblică. Și, de la ea încoace, într-o mulțime de alte mituri ale minciunii; căci, așa cum mitul facerii lumii în cele cîteva zile cosmogonia biblică reprezintă arhetipul oricărei alte creații, așa și simbolistica păcatului biblic se regăsește cu aceleași conotații profunde atît în textele mitice, cît și în cele culte. Este suficient să ne
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
acest context, că mitica Pandora modelată asemeni lui Adam din țărînă de către vestitul Hephaistos simbolizează etalonul ispitelor artificiale și nefaste pe care femeia le poartă; căci, "în sînul ei, cum ne spune Hesiod [1957:77-78], Crainicul, omorîtorul lui Argos, zămislește minciuni, vorbe amăgitoare și o inimă vicleană". După deschiderea fatală a celebrei sale cutii prin care toate relele s-au răspîndit în lume ceva bun a mai rămas ascuns, totuși, și pentru oameni: speranța, temeiul oricărui mers înainte. Mergînd înainte, să
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
vizează plecarea urechii de către Adam și Eva la îndemnurile aparent justificate ale lui Satan; 7) încălcarea (interdicția este nerespectată)17 se concretizează prin simbolica mușcătură din mărul interzis de către Adam și Eva; actul arhetipal al înșelăciunii (avînd ca formă particulară minciuna) și toate consecințele sale ulterioare sînt cuprinse în acest moment-cheie al povestirii; 8) prejudicierea (răufăcătorul face un rău care aduce o pagubă unuia dintre actorii povestirii) vizează toate urmările pe care intriga șarpelui le va avea asupra destinului omului, care
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
funcțiile pe care Propp le-a evidențiat la nivelul basmului laic). Acestea se regăsesc în forme aproape identice atît la nivelul simbolisticii biblice, cît și la acela al basmului. Comparația lor poate face obiectul unei hermeneutici de sine stătătoare. Sociologia minciunii ar fi implicit ancorată într-un atare exercițiu, avînd ca limbaj-obiect modurile de desfășurare în lume a luptei dintre bine și rău, dintre adevăr și neadevăr. Întrucît prezentul cadru nu mai îngăduie însă dezvoltarea acestei foarte interesante analize comparative, vom
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
imagine a corpusului biblic. Altfel spus, fiecare dintre povestirile prezente în Biblie activează mai mult sau mai puțin explicit succesiunea de funcții sintactice pe care Propp le-a luat în seamă. O "gramatică generativă" de tip chomskyan pentru care înșelăciunea (minciuna) constituie punct de referință ar putea fi astfel evidențiată, cu nuanțările cuvenite, de cercetătorul interesat să o facă. * Recapitulînd, din această analitică "punere pe coloane"18 ar rezulta că scenariul biblic definește: arhetipul pe fundamentul căruia s-a construit, într-
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
se înșeală" (înțelepții sau cei "săraci cu duhul"?!) le revine sarcina de a acredita cîndva, fără nici un fel de dubiu, o atare supoziție. Timpurile viitoare trebuie să o afle. 2.2. CONCLUZII PREFIGURATOARE Ca să conchidem: instaurarea răului și implicit a minciunii în lume s-a realizat în două etape, descrise de tot atîtea semioze esențiale. Astfel: • Semioza edenică descrie etapa manifestării omului la nivelul existenței paradisiace a omului, ca manifestare a voinței sale libere; căci, așa cum spune Sfîntul Ioan Damaschin: "Dumnezeu
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
prin voință liber. Spun fără de păcat nu pentru că ar fi fost incapabil să păcătuiască [...], ci pentru că nu avea în firea sa facultatea de a păcătui... " [Damaschin, 1993:71]. O dată mai mult, paradoxul coincidenței contrariilor apare mai evident acum, cînd răul (minciuna) se ascunde în binele libertății de alegere. • Semioza mundană urmărește etapa manifestării răului la nivelul existenței căzute a omului, fiind rezultatul faptului că "toți am fost recapitulați în păcatul lui Adam și participăm la trupul morții lui fără să vrem
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
la trupul morții lui fără să vrem, după cum toți am fost recapitulați în mîntuirea săvîrșită de Hristos și participăm la viața Lui, dacă vrem" [Popescu, Costache, 1997:136]; sau, cu alte cuvinte, existența noastră omenească oscilează fundamental între rău și minciună, pe de o parte, între bine și adevăr, pe de altă parte. Dacă plasarea în cea dintîi ipostază este "genetică", fiind moștenită de la protopărinții care au plecat urechea la șoapta lui Satan, cea din urmă este rezultatul actului spiritual deliberat
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
omul este deja hărăzit cu gena "răului adamic", pe care poate însă să o anihileze prin voința unei culturi spirituale liber dobîndite, orientată spre adevăr și bine. Ciclurile existenței umane sînt așadar marcate de succesiunea trecerii de la adevărul divin la minciuna originară, mai întîi, de la minciuna omului căzut la adevărul omului care a început să se înalțe, mai apoi; sau, în alți termeni, de trecerea de la natură la cultură și de la cultură la natură. Poate în acest circuit se ascunde semnificația
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
gena "răului adamic", pe care poate însă să o anihileze prin voința unei culturi spirituale liber dobîndite, orientată spre adevăr și bine. Ciclurile existenței umane sînt așadar marcate de succesiunea trecerii de la adevărul divin la minciuna originară, mai întîi, de la minciuna omului căzut la adevărul omului care a început să se înalțe, mai apoi; sau, în alți termeni, de trecerea de la natură la cultură și de la cultură la natură. Poate în acest circuit se ascunde semnificația profetică a sentinței lui André
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
fi deloc!" Să ne amintim una din aserțiunile fundamentale ale existențialismului, pe care J. P. Sartre o formula în următorii termeni: "Sîntem condamnați să fim liberi!". Deducem de aici, printre altele, faptul că sîntem condamnați să alegem între adevăr și minciună, respectiv faptul că nu pentru adevăr a optat în mod obișnuit omul. Din această stranie situație rezultă că, prin porunca adresată protopărinților, Dumnezeu nu a voit să oprească cîtuși de puțin cunoașterea, ci sfîșierea omului prin oscilația între suflet și
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
în mod obișnuit omul. Din această stranie situație rezultă că, prin porunca adresată protopărinților, Dumnezeu nu a voit să oprească cîtuși de puțin cunoașterea, ci sfîșierea omului prin oscilația între suflet și trup, între bine și rău, între adevăr și minciună. Acest amestec generează o stare atît de confuză încît după cum proorocul observă "i se spune răului bine și binelui rău" [Isaia, 5:20]. În nevoia de recuperare a valorilor, de regăsire a unității cu cerul, se ascunde expresia cea mai
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
observă "i se spune răului bine și binelui rău" [Isaia, 5:20]. În nevoia de recuperare a valorilor, de regăsire a unității cu cerul, se ascunde expresia cea mai profundă a nevoii de întoarcere a păcătosului (mincinosului) la locul păcatului (minciunii), poate dintr-o abisală și inconștientă nevoie sufletească de a se întîlni cu sine înainte de greșeală, cînd unitatea morală nu-i fusese încă destrămată. Poate că o atare căutare a purității, a "paradisului pierdut", a "unității primordiale" marchează și efortul
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
esențială "ecuație noologică": y = a + ai.(-xi), unde a este binele generic, ai este proporționala sa fenomenologică (manifestată în real), inteligibilă grație variației lui xi, adică a răului din lume [1997:61-62]. În consens cu această ecuație, prezența răului (a minciunii inclusiv) în lume este explicată în două posibile maniere [Bădescu, 1997:62-63]: • una reducționistă în sens negativ, conform căreia restaurarea chipului lui Dumnezeu în lume (a creației însăși) este esențialmente pătată de răutate și de păcatul oamenilor, care prin oboseală
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
chipul și asemănarea lui Dumnezeu; în această viziune, ecuația lumii devine y = ai(-xi), sugerînd că "oricît de vrednic ar fi făcătorul de bine, el nu apare împuternicit să biruie vreodată numitorul malefic al lumii; sau, cu alte cuvinte: răul (minciuna) se ascunde chiar în structura profundă a lumii, constituind unul din fundamentele de referință ale ei; • alta reducționistă în sens pozitiv, care exclude prezența răului din structura profundă a lumii, lăsînd loc de deplină pulsație binelui; potrivit acestei opțiuni, răul
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
se ascunde chiar în structura profundă a lumii, constituind unul din fundamentele de referință ale ei; • alta reducționistă în sens pozitiv, care exclude prezența răului din structura profundă a lumii, lăsînd loc de deplină pulsație binelui; potrivit acestei opțiuni, răul (minciuna) doar se manifestă în lume, fără a-i putea modifica structura latentă, profundă, dar putînd să deformeze pînă la desfigurare chipul lumii; căci, "răul se propagă în lume prin enclosures, "înfundături", îngrădiri înșelătoare, care promit pace și inteligibilitate, cînd de
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
final, oscilînd între cele două variante mai sus menționate, soluția pentru care am putea opta ca purtători ai unui optimism pe care uneori ne este greu să-l explicăm este din nou mijlocitoare: în faza arhetipală, binele prevalează în raport cu răul (minciuna), care se manifestă în lumea creației într-o manieră recesiv-subordonată; în desfășurarea istoriei (a omului căzut în păcat) puterea minciunii poate să obtureze pe aceea a binelui, care se plasează la rîndul său într-o postură subordonată. Optimismul constă în
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
pe care uneori ne este greu să-l explicăm este din nou mijlocitoare: în faza arhetipală, binele prevalează în raport cu răul (minciuna), care se manifestă în lumea creației într-o manieră recesiv-subordonată; în desfășurarea istoriei (a omului căzut în păcat) puterea minciunii poate să obtureze pe aceea a binelui, care se plasează la rîndul său într-o postură subordonată. Optimismul constă în însușirea finală a convingerii pe care toate poveștile o formulează că "binele învinge întotdeauna răul", că "adevărul iese întotdeauna la
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
obtureze pe aceea a binelui, care se plasează la rîndul său într-o postură subordonată. Optimismul constă în însușirea finală a convingerii pe care toate poveștile o formulează că "binele învinge întotdeauna răul", că "adevărul iese întotdeauna la lumină, înlăturînd minciuna", sau, precum se întîmplă în toate basmele care se respectă, că "eroul se căsătorește întotdeauna cu eroina". Încercînd să explicăm această optimistă convingere, vom constata încă o dată că întreaga conduită (creatoare inclusiv) a omului încearcă să o repete, într-un
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
o dată că întreaga conduită (creatoare inclusiv) a omului încearcă să o repete, într-un anume sens, pe aceea a divinității. În această succesiune repetitivă, în care fiecare etapă ulterioară se regăsește în cea anterioară, rolul dinamizator al "negativității" (în forma minciunii inclusiv) nu poate și nu trebuie a fi ignorat. Tocmai această rațiune ne-a stimulat, de fapt, să deschidem prefața lucrării lui J. A. Barnes cu o greu de încheiat hermeneutică / semiotică a minciunii originare. 3. SEMIOZA RĂULUI ÎNTRUCHIPAT CA
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
rolul dinamizator al "negativității" (în forma minciunii inclusiv) nu poate și nu trebuie a fi ignorat. Tocmai această rațiune ne-a stimulat, de fapt, să deschidem prefața lucrării lui J. A. Barnes cu o greu de încheiat hermeneutică / semiotică a minciunii originare. 3. SEMIOZA RĂULUI ÎNTRUCHIPAT CA MINCIUNĂ, "NUCLEU DUR" AL PSEMATOLOGIEI În mod firesc, "limbajului sacru" desfășurat de multiplele forme ale discursului simbolic (magic, mitico-ritualic, inițiatic, religios), de care numai hermeneutica poate da seama, i se supraordonează "limbajul profan" al
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]