13,179 matches
-
inclusiv) nu poate și nu trebuie a fi ignorat. Tocmai această rațiune ne-a stimulat, de fapt, să deschidem prefața lucrării lui J. A. Barnes cu o greu de încheiat hermeneutică / semiotică a minciunii originare. 3. SEMIOZA RĂULUI ÎNTRUCHIPAT CA MINCIUNĂ, "NUCLEU DUR" AL PSEMATOLOGIEI În mod firesc, "limbajului sacru" desfășurat de multiplele forme ale discursului simbolic (magic, mitico-ritualic, inițiatic, religios), de care numai hermeneutica poate da seama, i se supraordonează "limbajul profan" al discursului analitic, pentru a cărui manifestare semiotica
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
Altfel spus, în orizontul de interes al problemei noastre, o abordare semiotică a situației de "comunicare mincinoasă" este posibilă și necesară la nivelul omului căzut deja în viciul "interacțiunii păcătoase". Ea concretizează intenția unei introduceri la o "teorie generală" a minciunii 21, în orizontul căreia lucrarea sociologului J. A. Barnes s-ar putea înscrie ca o contribuție de referință. Dacă în exercițiile sale intelectuale omul a conceput o axiologie menită să ipostazieze cu precădere valorile afirmative, respectiv o peratologie (Liiceanu) în
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
să ipostazieze cu precădere valorile afirmative, respectiv o peratologie (Liiceanu) în măsură să marcheze granița dintre contrarii, atunci se cuvine construită și o teorie a valorilor negative, în general, o psematologie (cum i-am putea spune, provenind de la grecescul psemata = minciună, unei ideale "teorii generale" a minciunii) în măsură să centreze analiza pe "valorile" actului de minți, în particular. Două componente ar trebui să asociem unui demers care aspiră la a fi științific: definirea conținutului său (a "limbajului-obiect"), respectiv definirea metodologiei
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
respectiv o peratologie (Liiceanu) în măsură să marcheze granița dintre contrarii, atunci se cuvine construită și o teorie a valorilor negative, în general, o psematologie (cum i-am putea spune, provenind de la grecescul psemata = minciună, unei ideale "teorii generale" a minciunii) în măsură să centreze analiza pe "valorile" actului de minți, în particular. Două componente ar trebui să asociem unui demers care aspiră la a fi științific: definirea conținutului său (a "limbajului-obiect"), respectiv definirea metodologiei (a "metalimbajului") din perspectiva căreia acesta
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
pe de altă parte. Altfel spus, în considerațiile ce urmează ne vom folosi cu un beneficiu maxim de "limbajul-obiect" pe care J. A. Barnes ni-l oferă, asociindu-i însă spectrul mai larg al "metalimbajului" semiotic 22, în orizontul căruia minciuna este analizată ca semn. Pentru coerența demersului analitic, vom urmări "situația mincinoasă" în termenii deja familiari ai "semiozei comunicative", pe care o hexadă metodologică este în măsură să o descrie mai complet 23. 3.1. MINCINOSUL, OM AL TUTUROR TIMPURILOR
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
de a fi plecat urechea la insinuările șarpelui și la îndoiala sugerată de acesta cu privire la intențiile Creatorului dacă omul nu ar fi persistat în greșeală și nu ar fi mușcat din mărul cunoașterii binelui și răului, a adevărului și a minciunii. Faptul că descendenții perechii primordiale au început să amplifice greșeala părinților lor ne este amintit de conduita lui Cain, care, după ce și-a ucis fratele nu s-a sfiit să-l mintă sfruntat pe Dumnezeu, așa cum textul biblic povestește: Atunci
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
povestește: Atunci a zis Domnul Dumnezeu către Cain: "Unde-i Abel, fratele tău?" Iar el a răspuns: "Nu știu! Au doară eu sînt păzitorul fratelui meu?"" [Facerea, 4:9]. Și, începînd de aici, s-a însăilat o întreagă istorie a minciunii lumești, a cărei desfășurare nici astăzi nu s-a încheiat încă. * Deși ar putea să pară nefirească, afirmația că minciuna caracterizează esența însăși a ființei umane poate fi argumentată și în alți termeni decît aceia ai mitului biblic. Dacă am
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
doară eu sînt păzitorul fratelui meu?"" [Facerea, 4:9]. Și, începînd de aici, s-a însăilat o întreagă istorie a minciunii lumești, a cărei desfășurare nici astăzi nu s-a încheiat încă. * Deși ar putea să pară nefirească, afirmația că minciuna caracterizează esența însăși a ființei umane poate fi argumentată și în alți termeni decît aceia ai mitului biblic. Dacă am fi farisei (și probabil că sîntem de vreme ce fățărnicia, ipocrizia, prefăcătoria planează ca latență în preajma noastră, ca să nu spunem înăuntrul nostru
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
farisei (și probabil că sîntem de vreme ce fățărnicia, ipocrizia, prefăcătoria planează ca latență în preajma noastră, ca să nu spunem înăuntrul nostru)24, am afirma că nimic nu este mai urît pe lume și în același timp mai prezent în existența umană decît minciuna. Întreaga istorie a culturii umană este jalonată de personaje celebre a căror viața a fost guvernată de minciună. Să ne amintim, pe de o parte, că minciuna (știută sau chiar neștiută) a fost plaga care a însoțit marile nenorociri ale
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
nostru)24, am afirma că nimic nu este mai urît pe lume și în același timp mai prezent în existența umană decît minciuna. Întreaga istorie a culturii umană este jalonată de personaje celebre a căror viața a fost guvernată de minciună. Să ne amintim, pe de o parte, că minciuna (știută sau chiar neștiută) a fost plaga care a însoțit marile nenorociri ale individului (destinul lui Prometeu este marcat de încercarea de a-i fi înșelat pe zei furîndu-le focul, existența
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
urît pe lume și în același timp mai prezent în existența umană decît minciuna. Întreaga istorie a culturii umană este jalonată de personaje celebre a căror viața a fost guvernată de minciună. Să ne amintim, pe de o parte, că minciuna (știută sau chiar neștiută) a fost plaga care a însoțit marile nenorociri ale individului (destinul lui Prometeu este marcat de încercarea de a-i fi înșelat pe zei furîndu-le focul, existența lui Oedip este marcată de încercarea lui Laios de
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
fără șiretenia lui Ulysse de a folosi celebrul cal de lemn, războiul troian ar mai fi durat cine știe cîți ani, după cum fără de înșelarea pretendenților cu pînza-i mereu neterminată Penelopa nu și-ar mai fi putut aștepta soțul, că fără de minciuna "pîinii și a circului" (ritual electoral) nici o societate nu și-ar fi putut afirma cu adevărat conducătorii, că bolnavii ar muri mult mai repede dacă nu li s-ar menține o vreme încrederea în însănătoșire, că fără de nevinovate minciuni multe
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
fără de minciuna "pîinii și a circului" (ritual electoral) nici o societate nu și-ar fi putut afirma cu adevărat conducătorii, că bolnavii ar muri mult mai repede dacă nu li s-ar menține o vreme încrederea în însănătoșire, că fără de nevinovate minciuni multe căsătorii ar fi fost deja desfăcute și, așa mai departe, la nesfîrșit. Rezultă de aici concluzia că minciuna ne este adesea impusă de nevoia adaptării și rezistenței la cele mai puternice presiuni ale existenței; sau, în alți termeni tradusă
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
că bolnavii ar muri mult mai repede dacă nu li s-ar menține o vreme încrederea în însănătoșire, că fără de nevinovate minciuni multe căsătorii ar fi fost deja desfăcute și, așa mai departe, la nesfîrșit. Rezultă de aici concluzia că minciuna ne este adesea impusă de nevoia adaptării și rezistenței la cele mai puternice presiuni ale existenței; sau, în alți termeni tradusă această concluzie: cîte presiuni, tot atîtea categorii de mincinoși și minciuni. În rîndul acestor categorii, un loc aparte îl
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
departe, la nesfîrșit. Rezultă de aici concluzia că minciuna ne este adesea impusă de nevoia adaptării și rezistenței la cele mai puternice presiuni ale existenței; sau, în alți termeni tradusă această concluzie: cîte presiuni, tot atîtea categorii de mincinoși și minciuni. În rîndul acestor categorii, un loc aparte îl ocupă formele mai mult sau mai puțin patologice ale autominciunii. În acest sens, poate că cel mai reprezentativ tip de autoînșelator (autoamăgitor) al timpurilor noastre este Don Quijote, a cărui "luptă cu morile
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
mai reprezentativ tip de autoînșelator (autoamăgitor) al timpurilor noastre este Don Quijote, a cărui "luptă cu morile de vînt" era o nevinovată modalitate de a se încredința pe sine că are o misiune istorică de împlinit. Într-o atare ipostază, emitentul minciunii este același cu receptorul (beneficiarul) ei. A transforma minciuna în "scop în sine" poate să devină la un moment dat un viciu cvasipatologic, cum ar trebui să îl caracterizăm, de exemplu, pe acela al baronului Münhaussen sau chiar pe acela
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
este Don Quijote, a cărui "luptă cu morile de vînt" era o nevinovată modalitate de a se încredința pe sine că are o misiune istorică de împlinit. Într-o atare ipostază, emitentul minciunii este același cu receptorul (beneficiarul) ei. A transforma minciuna în "scop în sine" poate să devină la un moment dat un viciu cvasipatologic, cum ar trebui să îl caracterizăm, de exemplu, pe acela al baronului Münhaussen sau chiar pe acela al șugubățului Păcală. Așa cum sociologia minciunii argumentează prin intermediul relevantelor
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
ei. A transforma minciuna în "scop în sine" poate să devină la un moment dat un viciu cvasipatologic, cum ar trebui să îl caracterizăm, de exemplu, pe acela al baronului Münhaussen sau chiar pe acela al șugubățului Păcală. Așa cum sociologia minciunii argumentează prin intermediul relevantelor exemple colectate de J. A. Barnes, respectiv prin considerațiile calitative care le însoțesc, minciuna nu ocolește nici pe tineri nici pe bătrîni, nici pe femei nici pe bărbați, nici pe reprezentanții unei clase sociale nici pe ai
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
cvasipatologic, cum ar trebui să îl caracterizăm, de exemplu, pe acela al baronului Münhaussen sau chiar pe acela al șugubățului Păcală. Așa cum sociologia minciunii argumentează prin intermediul relevantelor exemple colectate de J. A. Barnes, respectiv prin considerațiile calitative care le însoțesc, minciuna nu ocolește nici pe tineri nici pe bătrîni, nici pe femei nici pe bărbați, nici pe reprezentanții unei clase sociale nici pe ai alteia, nici pe bolnavi nici pe sănătoși, nici pe culți nici pe inculți, nici cuplurile de prieteni
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
nici pe sadici nici pe masochiști, nici pe introvertiți nici pe extrovertiți etc. Menționînd aceste cîteva tipuri posibile de actori care joacă rolul mincinoșilor, J. A. Barnes formulează în fapt cîteva criterii sociale esențiale pe care o teorie cuprinzătoare a minciunii ar trebui să le ia în seamă. Pornind de la aceste criterii, cărora le putem adăuga și altele, o tipologie generală a mincinosului poate fi definită în funcție de [Gorgos, 1989:433]: • factorii de personalitate: intelectuali (inteligență, flexibilitate, fluiditate, creativitate etc.); dinamic-energetici (temperament
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
fondul unui caracter înșelător și al unui temperament coleric, al unei inventivități culturale care îi dă dreptul la originalitate. Fiecăreia dintre trăsăturile principale sau secundare aferente tipului de mincinos vizat i se poate asocia una sau alta din tipurile de minciună pe care ne propunem să le caracterizăm în cele ce urmează. 3.2. MEMORIA FRUCTULUI OPRIT " Amintirea fructului oprit este cel mai vechi semn de aducere aminte, păstrat atît în memoria fiecăruia dintre noi, cît și în memoria umanității", menționează
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
omul poate fi un mincinos performant, ținînd cont de faptul că una dintre calitățile bunului mincinos este a avea o foarte bună memorie. Altfel i s-ar putea întîmpla precum în cazul lui Huckleberry Finn să-și uite propriile sale minciuni. Activarea acestei speciale puteri de fixare mnezică a fost favorizată dintotdeauna de existența a două canale complementare: • canalul obscurului "inconștient colectiv" postulat de Carl Jung, care face de exemplu ca inocenta față a copilului mic să fie suficient de mobilă
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
favorizată dintotdeauna de existența a două canale complementare: • canalul obscurului "inconștient colectiv" postulat de Carl Jung, care face de exemplu ca inocenta față a copilului mic să fie suficient de mobilă pentru a exprime, adesea, informații false; în această alternativă, minciuna este asumată în ontogeneză ca o moștenire, ca rezultat genetic al unui ignorat "nucleu dur" (arhetipal); s-ar acredita astfel una din principalele teze ale inneismului chomskyan, pe care și constructivismul piagetian îl ia în seamă: tendința de a minți
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
astfel una din principalele teze ale inneismului chomskyan, pe care și constructivismul piagetian îl ia în seamă: tendința de a minți a copiilor este naturală, fiind o componentă esențială a egocentrismului lor; • canalul educației culturale (moral-axiologice), care a făcut din minciună obiectul uneia din poruncile interdictive ale Decalogului, transmise din generație în generație: "Să nu mărturisești strîmb împotriva aproapelui tău" [Exod, 2:16; Deuteronom, 5:20]. O sinteză a celor două surse ale răului (minciunii, dezinformării) în lume ne este înfățișată
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
această ipostază, însă, ipoteza dualistă a "potențialității" care devine performanță doar în condițiile unui anumit mediu social (cu care boșimanii se vede că încă nu s-au confruntat, trăind încă "în sînul lui Avraam") rămîne în întregime valabilă. * CE ESTE MINCIUNA, totuși, în contextul lumii actuale și ÎN CE SE CONCRETIZEAZĂ manifestările sale propriu-zise? iată întrebarea căreia îi vom căuta răspunsul în cele ce urmează. O definiție de dicționar sugerează că termenul general de minciună reprezintă o "denaturare intenționată a adevărului
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]