13,026 matches
-
alte entități, li se adaugă una menită să răspundă interesului multor intelectuali români: cercetarea modului în care se prezintă reflecția filozofică orientată asupra limbii române. Prin aceasta s-a adus o completare a problematicii din lucrările publicate anterior, Lingvistică și filozofie și Terminologia filozofică românească modernă. Studiu asupra epocii de formare. PROBLEME INTRODUCTIVE Limbaj și limbă Cuvintele limbaj și limbă sînt uzuale în limba română literară actuală și se folosesc deseori cu accepțiuni comune, dar, pe terenul științei și al filozofiei
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
filozofie și Terminologia filozofică românească modernă. Studiu asupra epocii de formare. PROBLEME INTRODUCTIVE Limbaj și limbă Cuvintele limbaj și limbă sînt uzuale în limba română literară actuală și se folosesc deseori cu accepțiuni comune, dar, pe terenul științei și al filozofiei, au (și trebuie să aibă) semnificații care le diferențiază, adică sînt termeni de specialitate, folosiți pentru a reda noțiuni diferite. Una dintre semnificațiile de bază ale termenului limbaj (limbă + -aj, după fr. langage) este aceea de "facultate, capacitate a oamenilor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în limbi, deși acestea nu au această trăsătură a universalității decît pentru vorbitorii proprii. Tot prin limbaj se denumește însă și un "mod specific de exprimare", deci un fragment al limbii specializat pentru comunicarea într-un domeniu de activitate (limbajul filozofiei, limbajul matematicii etc.), între membrii unei colectivități constituite pe baze profesionale. Așadar, dacă se utilizează cuvîntul limbaj pentru a denumi amintita facultate general umană se folosește același termen (dar, de data aceasta, cu determinări: limbajul fizicii) pentru a denumi un
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
a denumi amintita facultate general umană se folosește același termen (dar, de data aceasta, cu determinări: limbajul fizicii) pentru a denumi un compartiment al limbii. Această ultimă accepție a cuvîntului limbaj intră însă mai puțin în sfera de interes a filozofiei, întrucît domeniul la care se aplică (diviziuni ale limbii) își raportează trăsăturile la specificul domeniilor de cunoaștere și la caracteristicile limbii care conține limbajele de specialitate. Pentru semnificația cuprinsă în cuvîntul limbă se poate utiliza și termenul idiom (<fr. idiom
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
germana, de exemplu, unde prin același termen (language, respectiv, Sprache) se redau ambele concepte (de facultate umană și de mijloc de comunicare)1. Mult mai dificilă ar fi apoi păstrarea prea severă a acestei distincții în cazul unei raportări la filozofie sau al unei cercetări cu mijloacele filozofiei, așa cum presupune filozofia limbii. Dacă în cadrul acestei discipline am menține discuția vizînd numai nivelul limbii (al unei anumite limbi, deci), am leza conținutul noțiunii "filozofie", care are ca notă esențială generalitatea: analiza generalului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
language, respectiv, Sprache) se redau ambele concepte (de facultate umană și de mijloc de comunicare)1. Mult mai dificilă ar fi apoi păstrarea prea severă a acestei distincții în cazul unei raportări la filozofie sau al unei cercetări cu mijloacele filozofiei, așa cum presupune filozofia limbii. Dacă în cadrul acestei discipline am menține discuția vizînd numai nivelul limbii (al unei anumite limbi, deci), am leza conținutul noțiunii "filozofie", care are ca notă esențială generalitatea: analiza generalului sau analiza particularului din perspectiva generalului și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se redau ambele concepte (de facultate umană și de mijloc de comunicare)1. Mult mai dificilă ar fi apoi păstrarea prea severă a acestei distincții în cazul unei raportări la filozofie sau al unei cercetări cu mijloacele filozofiei, așa cum presupune filozofia limbii. Dacă în cadrul acestei discipline am menține discuția vizînd numai nivelul limbii (al unei anumite limbi, deci), am leza conținutul noțiunii "filozofie", care are ca notă esențială generalitatea: analiza generalului sau analiza particularului din perspectiva generalului și, de aceea, ar
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
a acestei distincții în cazul unei raportări la filozofie sau al unei cercetări cu mijloacele filozofiei, așa cum presupune filozofia limbii. Dacă în cadrul acestei discipline am menține discuția vizînd numai nivelul limbii (al unei anumite limbi, deci), am leza conținutul noțiunii "filozofie", care are ca notă esențială generalitatea: analiza generalului sau analiza particularului din perspectiva generalului și, de aceea, ar trebui avute în vedere toate limbile. Dar, dacă ne ridicăm la general, la problemele generale ale limbilor, atingem sfera facultății de a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
adică limbajele de specialitate). Dar, dacă pentru implicațiile sinonimice cu alte cuvinte (vorbire sau discurs) se pot realiza ușor grile de departajare, în raport cu noțiunea "limbă", conceptul "limbaj" manifestă o accentuată afinitate de colaborare în a reda, uneori, aceleași accepțiuni. Obiectul filozofiei limbii Fiindcă facultatea limbajului se obiectivează ca limbă, iar aceasta cuprinde limbaje de specialitate, filozofia limbii trebuie să aibă în vedere aspectele generale care privesc realități precum limbile (naționale) și limbajele de specialitate, căci acestea pot avea baza ontologică (a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se pot realiza ușor grile de departajare, în raport cu noțiunea "limbă", conceptul "limbaj" manifestă o accentuată afinitate de colaborare în a reda, uneori, aceleași accepțiuni. Obiectul filozofiei limbii Fiindcă facultatea limbajului se obiectivează ca limbă, iar aceasta cuprinde limbaje de specialitate, filozofia limbii trebuie să aibă în vedere aspectele generale care privesc realități precum limbile (naționale) și limbajele de specialitate, căci acestea pot avea baza ontologică (a realiilor, a existențelor efective, cu manifestare concretă) pentru o investigație de tip filozofic cu un
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
baza celor naturale, se relevă faptul că obiectul cercetării filozofice trebuie să fie particularizarea limbajului (a facultății de a comunica) în limbile naturale (sau istorice), singurele, de altfel, care creează și susțin o conștiință lingvistică. Deseori, se folosește însă sintagma filozofia limbajului atunci cînd se tratează această tematică, deși observațiile privesc situații ce țin de o limbă sau de un grup de limbi (ca atare, nu privesc numai facultatea limbajului), încît această denumire nu trebuie considerată ca fiind cea mai potrivită
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
facultatea limbajului), încît această denumire nu trebuie considerată ca fiind cea mai potrivită, fiindcă, dacă atribuim cuvîntului limbă accepțiunea de "lim-bă în general" (limbă oarecare) și nu de "limbă anumită", determinată, acest cuvînt este mai nimerit să devină determinantul lui filozofie. Din aceste motive, se poate opta pentru formula filozofia limbii, în loc de filozofia limbajului, deoarece este dificil de studiat (numai) limbajul, facultatea în sine, fără a avea în vedere limba, adică manifestarea facultății, atunci cînd urmărim să aflăm în ce constă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
fiind cea mai potrivită, fiindcă, dacă atribuim cuvîntului limbă accepțiunea de "lim-bă în general" (limbă oarecare) și nu de "limbă anumită", determinată, acest cuvînt este mai nimerit să devină determinantul lui filozofie. Din aceste motive, se poate opta pentru formula filozofia limbii, în loc de filozofia limbajului, deoarece este dificil de studiat (numai) limbajul, facultatea în sine, fără a avea în vedere limba, adică manifestarea facultății, atunci cînd urmărim să aflăm în ce constă această facultate, care sînt formele, resursele și limitele ei
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
potrivită, fiindcă, dacă atribuim cuvîntului limbă accepțiunea de "lim-bă în general" (limbă oarecare) și nu de "limbă anumită", determinată, acest cuvînt este mai nimerit să devină determinantul lui filozofie. Din aceste motive, se poate opta pentru formula filozofia limbii, în loc de filozofia limbajului, deoarece este dificil de studiat (numai) limbajul, facultatea în sine, fără a avea în vedere limba, adică manifestarea facultății, atunci cînd urmărim să aflăm în ce constă această facultate, care sînt formele, resursele și limitele ei. De altfel, studiul
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii), chestiu-ne apreciată de mulți gînditori ca fiind o falsă problemă, întrucît se sustrage oricărei posibilități de abordare științi-fică4. Nici evoluția facultății de a comunica nu acceptă o explicație, fie ea oricît de generală și de abstractă. De aceea, denumirea filozofia limbii este mai acceptabilă, fiindcă termenul limbă poate însemna și "limbă în general", deci orice manifestare a facultății limbajului, dar și limbă realizată, limbă efectivă, concretă 5. După Eugen C o ș e r i u, problema filozofică a limbajului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
întîi, faptul că limba spune ce sînt lucrurile, numindu-le, făcîndu-le reprezentabile pentru om, și, apoi, faptul că limba este întotdeauna intersubiectivă, este comună mai multor persoane, deoarece este mijlocul de comunicare între ele. De fapt, cele două aspecte ale filozofiei limbii relevate de Coșeriu reflectă problematica legată de două dintre funcțiile de bază ale limbii, nominația și comunicarea, iar modul de a construi filozofia limbii este prin determinarea esenței limbii. Există însă și alte perspective de abordare filozofică a limbii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
mai multor persoane, deoarece este mijlocul de comunicare între ele. De fapt, cele două aspecte ale filozofiei limbii relevate de Coșeriu reflectă problematica legată de două dintre funcțiile de bază ale limbii, nominația și comunicarea, iar modul de a construi filozofia limbii este prin determinarea esenței limbii. Există însă și alte perspective de abordare filozofică a limbii, printre care aceea potrivit căreia sînt două direcții determinabile ale profilului ei prin felul în care este privită, din exterior sau din interior 8
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
posibilă pentru cercetarea filozofică a limbii are în vedere această entitate ca obiect propriu-zis de investigare, analizînd-o sub aspect structural și funcțional din perspectiva esenței ei ca realitate de sine stătătoare. Aceasta este, de fapt, calea principală de constituire a filozofiei limbii și alcătuiește tradiția ce trimite pînă la începuturile filozofiei, deși maniera în care se realizează o asemenea abordare variază mult de la un gînditor la altul și de la o epocă la alta. Astfel, în dialogurile lui Platon, în încercarea de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
entitate ca obiect propriu-zis de investigare, analizînd-o sub aspect structural și funcțional din perspectiva esenței ei ca realitate de sine stătătoare. Aceasta este, de fapt, calea principală de constituire a filozofiei limbii și alcătuiește tradiția ce trimite pînă la începuturile filozofiei, deși maniera în care se realizează o asemenea abordare variază mult de la un gînditor la altul și de la o epocă la alta. Astfel, în dialogurile lui Platon, în încercarea de a elucida noțiunile utilizate, cercetarea este împinsă către o analiză
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
către realitățile lingvistice), în vreme ce, prin tentativa de a delimita adevărul de falsitate prin analiza limbii -efort specific unor filozofi antici și medievalise producea o supralicitare a raporturilor dintre structurile logice și cele ale limbii. Dar, dacă elementele principale în constituirea filozofiei limbii țin de această perspectivă interioară (Coșeriu are în vedere numai această perspectivă) nu se poate neglija faptul că raportările limbii la alte realități din sfera umanului au un rol însemnat în determinarea esenței și a modului ei de funcționare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
a modului ei de funcționare, oferind în plus viziunea corectă a unei entități ce există și se transformă o dată cu alte elemente ale ambianței (spirituale, sociale, materiale etc.) în care coexistă vorbitorii limbii 9. Se poate, de aceea, afirma că tematica filozofiei limbii este deosebit de vastă și de complexă, încît obiectul ei se poate stabili numai printr-o treptată abordare a problemelor relevante oferite, pe de o parte, de limba însăși și, pe de altă parte, de analiza ei din perspectiva realităților
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
specifice investigației de tip filozofic. De fapt, în multe din aceste investigații se conturează și o a treia direcție în cercetarea filozofică a limbii: stabilirea relației dintre limbă și filozofare sau, mai exact, a relației dintre trăsăturile limbii și trăsăturile filozofiei create în limba respectivă, în spațiul etnic în care se vorbește limba. Deși nu se menționează întotdeauna explicit, încercarea de a stabili consecințele unei astfel de relații dovedește efortul de a înscrie limba în sfera spiritualului (delimitat etnic), considerat ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
vorbește limba. Deși nu se menționează întotdeauna explicit, încercarea de a stabili consecințele unei astfel de relații dovedește efortul de a înscrie limba în sfera spiritualului (delimitat etnic), considerat ca fiind determinant în orientarea cugetării filozofice. Dacă în cazurile anterioare filozofia limbajului se dizolvă într-o filozofie a limbii, într-o cercetare filozofică a manifestării diversificate a facultății limbajului, investigația își păstrează totuși caracterul de generalitate (caracter propriu filozofiei, de altfel) în măsura în care nu este vizată în special analiza unei limbi anumite
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
întotdeauna explicit, încercarea de a stabili consecințele unei astfel de relații dovedește efortul de a înscrie limba în sfera spiritualului (delimitat etnic), considerat ca fiind determinant în orientarea cugetării filozofice. Dacă în cazurile anterioare filozofia limbajului se dizolvă într-o filozofie a limbii, într-o cercetare filozofică a manifestării diversificate a facultății limbajului, investigația își păstrează totuși caracterul de generalitate (caracter propriu filozofiei, de altfel) în măsura în care nu este vizată în special analiza unei limbi anumite, ci a limbii în general, a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
considerat ca fiind determinant în orientarea cugetării filozofice. Dacă în cazurile anterioare filozofia limbajului se dizolvă într-o filozofie a limbii, într-o cercetare filozofică a manifestării diversificate a facultății limbajului, investigația își păstrează totuși caracterul de generalitate (caracter propriu filozofiei, de altfel) în măsura în care nu este vizată în special analiza unei limbi anumite, ci a limbii în general, a tuturor limbilor pe cît este posibil. Altfel stau lucrurile însă cînd se ia în obiectiv problema relației dintre limbă și filozofare, căci
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]