12,821 matches
-
decît dacă aceasta ar fi acordat o și mai mare libertate de acțiune Budapestei. Harta 2. Harta naționalităților din Austro-Ungaria Se afirmă adesea că Ausgleich-ul a lăsat în mîinile germanilor controlul asupra Austriei și într-ale maghiarilor pe cel asupra ținuturilor coroanei ungare. Această afirmație este de fapt o simplificare exagerată, în special în ceea ce privește zonele austriece. Germanii din Austria nu au avut niciodată aceeași poziție ca aceea a ungurilor în teritoriile lor. Ei nu erau ferm uniți din punct de vedere
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
s-a ajuns la o înțelegere asemănătoare cu partidele cehe, care erau nemulțumite de poziția lor. Germana rămînea limba principală folosită în administrație, dar aparatul birocratic era multinațional. Funcționarii polonezi și cehi deveneau ceva tot mai obișnuit pe tot cuprinsul ținuturilor austriece și în Bosnia-Herțegovina. Anii șaizeci, o perioadă de prosperitate economică, marchează debutul dezvoltării industriale a monarhiei. Boemia a devenit cea mai importantă regiune industrială, cu accent pus pe textile, articole din piele, pantofi, mărgele și bijuterii. Viena era în
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
care avea să constituie ulterior subiectul unor numeroase și înverșunate dezbateri. Liderii cehi nu cereau nimic de genul solidarității slave, dar luptau în schimb pentru atingerea obiectivelor specific cehe. Practic, programul lor avea multe elemente comune cu atitudinea ungurilor față de ținuturile coroanei Sfîntului Ștefan. Naționaliștii cehi voiau să obțină controlul asupra teritoriilor coroanei boeme, care erau alcătuite din Boemia, Moravia și o parte a Sileziei, unde cehii formau aproape 60% din totalul populației. Ei nu urmăreau o divizare după criteriul naționalității
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
pe considerente de clasă, religioase și ideologice. Deosebit de importanți vor fi în perioada următoare Socialiștii Creștini, care erau conservatori, clericali și loiali dinastiei, Social-Democrații, un partid marxist, și membrii micului grup al Pangermanilor, care voiau desprinderea de imperiu și unirea ținuturilor austriece și boeme cu statul german. După 1893, politica Austriei a fost dominată de chestiunile naționale și sociale. În 1907, Franz Joseph a luat măsura radicală de a fi de acord cu introducerea dreptului de vot universal pentru bărbați în
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
niciodată aplicată în Ungaria. Această mișcare a rezolvat o mică parte a problemelor. În 1911, în ultimele alegeri dinainte de război, peste cincizeci de partide au intrat în lupta pentru ocuparea a 516 locuri. Toate evenimentele acestea s-au reflectat în ținuturile slavilor de sud care făceau parte din Austria, în regiunile slovene, în Dalmația, precum și în Bucovina. Activitatea politică în rîndul slovenilor era într-o măsură oarecare împiedicată de faptul că, în ciuda faptului că trăiau într-un grup destul de compact, teritoriile
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
sloven se îmbogățea și avansa pe scara socială, el avea tendința să se asimileze populației germane. Combinația de conservatorism politic, puternica influență catolică și relativa prosperitate explică de ce activitatea politică a slovenilor avea un caracter limitat și moderat. Harta 3. Ținuturile slovene Slovenii Începînd din secolul al XVIII-lea, s-a dezvoltat totuși o mișcare culturală națională. Obiectivul acesteia era folosirea pe scară tot mai largă a limbii slovene în educație, literatură și administrație. Cînd a fost introdus în ținuturile austriece
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
3. Ținuturile slovene Slovenii Începînd din secolul al XVIII-lea, s-a dezvoltat totuși o mișcare culturală națională. Obiectivul acesteia era folosirea pe scară tot mai largă a limbii slovene în educație, literatură și administrație. Cînd a fost introdus în ținuturile austriece învățămîntul primar obligatoriu, guvernul a furnizat fie manuale bilingve, adică în germană și slovenă, fie numai în slovenă. Cu toate că limba națională era deci folosită la nivel elementar, germana era limba învățămîntului superior și a administrației de stat. În prima
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
France Prešeren, cel mai mare scriitor sloven, și un alt poet, Valentin Vodnik. În timpul Revoluției de la 1848, țăranii sloveni erau interesați în primul rînd de desființarea rămășițelor sistemului feudal. Unii liberali sloveni s-au implicat în evenimentele politice, cerînd unificarea ținuturilor locuite de conaționalii lor și înființarea unei provincii slovene în cadrul imperiului. Nutrind convingeri austro-slave, ei doreau transformarea monarhiei într-un stat federal, Slovenia urmînd să fie parte integrantă a acestuia. După 1849, naționaliștii sloveni s-au concentrat asupra introducerii limbii
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
în vederea reconstituirii Regatului Triuniat, intenție care se bucura firește de sprijinul entuziast al Zagrebului. Autonomiștii, care luptau pentru o astfel de anexare, au fost inițial sprijiniți de autoritățile austriece. După unificarea Italiei, cînd noul stat a continuat să revendice alte ținuturi habsburgice, Viena a devenit mai puțin binevoitoare față de dominația italiană în Dalmația. Partidul Național a dobîndit deci mai multă influență în anii '70. În Dieta întrunită la Zadar, grupul acesta deținea douăzeci și șase de locuri, iar adversarii lui cincisprezece
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
la începutul noului secol. În acest timp, evenimentele din Dalmația evoluaseră spre unirea partidelor sîrb și croat în Coaliția Sîrbo-Croată, o acțiune care va avea efecte deosebit de mari asupra Croației propriu-zise. Acest aspect va fi discutat în legătură cu controversele politice din ținuturile coroanei ungare. Ținut sărac, constituit mai ales din fîșii înguste de sol stîncos, situate între Alpii Dinarici și mare, Dalmația nu poseda resursele necesare unei economii prospere. Ca și Muntenegru, pămîntul nu putea întreține populația, astfel că a existat o
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
secol. În acest timp, evenimentele din Dalmația evoluaseră spre unirea partidelor sîrb și croat în Coaliția Sîrbo-Croată, o acțiune care va avea efecte deosebit de mari asupra Croației propriu-zise. Acest aspect va fi discutat în legătură cu controversele politice din ținuturile coroanei ungare. Ținut sărac, constituit mai ales din fîșii înguste de sol stîncos, situate între Alpii Dinarici și mare, Dalmația nu poseda resursele necesare unei economii prospere. Ca și Muntenegru, pămîntul nu putea întreține populația, astfel că a existat o emigrație masivă din
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
ridicat obiecții asemănătoare și în privința plasării teritoriului sub administrație austriacă. Practic, anexarea regiunii la oricare dintre cele două jumătăți ale Monarhiei dualiste ar fi stricat echilibrul dintre Viena și Budapesta. În cele din urmă s-a ajuns la un compromis. Ținuturile au fost plasate sub egida coroanei și sub autoritatea directă a ministrului comun de finanțe. Acest înalt funcționar avea de fapt puține îndatoriri, dar se părea că nu exista un alt aranjament posibil. A fost elaborat un sistem de administrație
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și focarul atenției statului sîrb. REGATUL UNGARIEI Pînă în 1914, principalele controverse din partea maghiară a monarhiei dualiste au continuat să se concentreze asupra chestiunii naționale și a relațiilor cu Viena, pe de o parte, și cu celelalte grupuri naționale din ținuturile coroanei Sfîntului Ștefan, pe de alta. Secolul al XIX-lea fusese martorul a două mari unificări naționale a Germaniei și a Italiei. În cadrul acestor mișcări au fost unite teritorii în care marea majoritate a populației aparținea unei singure naționalități. Mișcarea
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
singure naționalități. Mișcarea maghiară fusese de asemenea singura care avusese succes, dar conducerea ei încerca să realizeze o sarcină aproape imposibilă în lumea modernă. Obiectivul ei rămînea cel din 1848-1849: ea voia să instituie un stat național maghiar unitar în ținuturi unde populația maghiară nu era majoritară și unde celelalte naționalități aveau o tradiție istorică de rezistență în fața dominației Budapestei. Încercarea concomitentă a ungurilor de a slăbi legăturile cu Viena conținea și alte pericole; dacă Ungaria s-ar fi desprins de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și unde celelalte naționalități aveau o tradiție istorică de rezistență în fața dominației Budapestei. Încercarea concomitentă a ungurilor de a slăbi legăturile cu Viena conținea și alte pericole; dacă Ungaria s-ar fi desprins de monarhie, chiar avînd control deplin asupra ținuturilor coroanei ungare, statul ar fi fost prea slab și prea mic ca să reziste fără un aliat puternic. Căutînd să slăbească legăturile cu Viena și să micșoreze astfel puterea și prestigiul monarhiei ca un tot, regatul ungar acționa în direcția propriei
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
procentaj al locuitorilor unguri limita deci oportunitățile tuturor populațiilor din regat, inclusiv pe cele ale celei mai mari părți a ungurilor. Această politică nu avea șanse de reușită. Prin 1914 nu se produsese nici o modificare semnificativă în echilibrul etnic al ținuturilor. Se manifestase totuși o intensificare a dezamăgirii resimțite de principalele populații nemaghiare din regat croații, românii, sîrbii și slovacii față de Budapesta. Acest aspect îl vom prezenta, deoarece îi afecta pe croații și pe sîrbii din Croația ca și pe românii
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
dificile. Deosebit de serios era faptul că populația croată avea cea mai grea situție geopolitică, comparativ cu orice altă naționalitate est-europeană importantă. Croații locuiau preponderent în Dalmația, Croația și Slavonia, provincii care formau un semicerc în jurul Bosniei-Herțegovina. Chiar și în cadrul acestor ținuturi putea fi găsit un procentaj ridicat de sîrbi, mai ales în zona Frontierei Militare. În Croația-Slavonia, populația era constituită din 62,5% croați și 24,6 sîrbi. Statul croat ideal pentru naționaliști ar fi inclus teritoriile Regatului Triuniat, plus Bosnia-Herțegovina
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și croați. Au izbucnit tulburări, iar presa ambelor tabere a făcut schimb de acuzații violente. Principala țintă a nemulțumirii sîrbilor și croaților o constituia fiecare din cele două părți și nu sistemul dualist. Anul 1903 a adus mari schimbări în ținuturile sud slave. Să ținem cont de faptul că tocmai în perioada aceasta a fost răsturnată la Belgrad dinastia Obrenović. Drept urmare, relațiile dintre Serbia și Imperiul Habsburgic s-au deteriorat. Moartea lui Kállay a pus în același timp capăt lungii lui
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Coaliției. Atît Partidul Independent Sîrb cît și Partidul Croat al Drepturilor, ca să cităm cele două exemple mai importante, scoseseră în evidență diferențele dintre cele două popoare sud-slave. Implicit, conflictele se puteau sfîrși prin victoria uneia din cele două părți din cadrul ținuturilor habsburgice asupra celeilalte. Coaliția croato-sîrbă a revenit în schimb la ideile inițiale ale mișcării ilire și ale unor oameni ca Strossmayer, susținînd că atît sîrbii cît și croații formau naționalitatea iugoslavă. Programul Coaliției dalmate stabilea: Ambele părți pornesc de la premisa
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
cu această atitudine, o altă parte a croaților cereau o reorganizare radicală a imperiului. Așa cum am menționat, cele două ramuri ale Partidului Drepturilor se opuneau cooperării cu Ungaria și propuneau înființarea unei Croații Mari, care urma să includă Bosnia-Herțegovina și ținuturile slovene. Partidul Țărănesc Croat dorea de asemenea unirea tuturor acestor regiuni într-un regat al Croației. Aceste partide erau deci în favoarea unei soluții trialiste a chestiunii naționalităților habsburgice, constînd în crearea unui stat croat sau sud-slav drept contrabalansare față de Austria
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
cum era cazul Boemiei sau al Austriei Superioare. În 1910, nu mai puțin de 78,4% din populație era angajată în agricultură și numai 9,6% în manufacturi, în rîndul cărora rolul principal era deținut de mici întreprinderi meșteșugărești. Toate ținuturile croate, în special Dalmația, sufereau din cauza problemelor legate de creșterea numărului locuitorilor și de subîmpărțirea pămînturilor. Drept urmare, în anii dinaintea războiului a existat o mare emigrație. Cu toate acestea, condițiile generale de trai erau superioare celor din Serbia și mult
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
o mare emigrație. Cu toate acestea, condițiile generale de trai erau superioare celor din Serbia și mult mai bune decît cele din Bosnia-Herțegovina. Transilvania Situația politică din Transilvania contrasta dramatic cu cea din Croația. Deși ambele regiuni făceau parte din ținuturile coroanei Sfîntului Ștefan, guvernul maghiar îi acordase Croației o autonomie limitată. Aceasta avea o Dietă, precum și reprezentanți simbolici în Parlamentul maghiar. Sîrbo-croata era limba administrației locale și a învățămîntului elementar și fusese înființat un sistem de școli cu această limbă
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
propriile lor gospodării, un mare număr dintre ei trudeau pe moșiile marilor proprietari funciari unguri. Exista deci un dublu antagonism: cel social și cel național. După cum am văzut, țăranii nu au jucat un rol politic important în nici o parte a ținuturilor care constituie tema acestui studiu. După datele recensămîntului din 1910, populația totală a Transilvaniei era de 5257249 de locuitori, din care 53,8% erau români, 28,6% unguri și 10,8% germani. Cifrele acestea demonstrează că românii dețineau o majoritate
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
a partidelor politice susțineau ideea reformelor și a reorganizării imperiului în cadrul granițelor existente. O parte a liderilor naționali și a intelectualilor erau într-adevăr în favoarea divizării statului în componentele lui naționale. Patrioții polonezi, de pildă, visau la o perioadă cînd ținuturile istorice ale țării lor aflate sub stăpînire rusească, germană și habsburgică s-ar putea uni într-un mare stat polonez. Cu toate acestea, un asemenea act, care implica învingerea pe cîmpul de luptă a trei puteri, părea realmente îndepărtat. Anexarea
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
nemulțumiri față de dominația habsburgică, naționalitățile își îndreptau atenția în primul rînd spre problemele care le afectau direct viața de zi cu zi. Nici un lider sau partid important nu cerea distrugerea monarhiei. Chestiunea naționalităților din cadrul Imperiului Habsburgic, ca și aceea din ținuturile otomane, era extrem de complexă. Așa cum am menționat, obținerea autonomiei sau a independenței statelor naționale din Peninsula Balcanică a fost însoțită de intensificarea animozității și a fricțiunilor dintre acestea. O situație nu mult diferită exista și în monarhie. Două relații majore
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]