12,821 matches
-
național al sîrbilor înainte de primul război mondial dusese la formarea a două societăți. Prima dintre acestea, Narodna Odbrana (Apărarea Națională), a fost fondată în decembrie 1908, în timpul crizei provocate de anexarea Bosniei-Herțegovina. Ea a organizat o rețea de agenți în ținuturile slavilor de sud. Cea de a doua, Ujedinjenje ili Smrt (Unire sau moarte), cunoscută mai mult sub numele de Mîna Neagră, a apărut în 1911. Avînd o conducere preponderent militară, ea îl avea în frunte pe colonelul Dragutin Dimitrijević, al
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
destul de extinse; ele includeau sudul Tirolului, Trentino, Triestul, Gorizia, Gradisca, Istria, cea mai mare parte a Dalmației și o parte din teritoriul albanez, în primul rînd insula Saseno (Sazan) și portul Vlorë. Nu mai este nevoie să precizăm că aceste ținuturi aveau o populație majoritară albaneză, sud-slavă și germană. În cadrul negocierilor, Aliații aveau un mare avantaj prin faptul că puteau folosi liber teritoriul habsburgic pentru satisfacerea cererilor italienilor. Reprezentanții habsburgici nu puteau oferi în schimbul neutralității decît Trentino. Guvernele aliate erau însă
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
ea urma să primească Tirolul de Sud, Trentino, Gorizia, Triestul, Istria, o parte a Dalmației, plus insula Saseno și portul Vlorë de la Albania. Ea putea păstra de asemenea Insulele Dodecanese, ocupate în 1911, promițîndu-i-se și o parte din oricare dintre ținuturile turcești sau coloniile germane care urmau să fie împărțite. În mai 1915, Italia a declarat război Austro-Ungariei, dar a amînat să facă o declarație similară Germaniei pînă în august 1916. Următorul stat care a intrat în război a fost Bulgaria
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
în Asia și Africa. Acordurile secrete prevedeau împărțirea fostelor teritorii otomane și a coloniilor germane în sfere de influență. În ceea ce privește Balcanii, regiunea în care cele două principii referitoare la încheierea păcii intrau cel mai mult în contradicție era reprezentată de ținuturile albaneze și sud-slave care, conform Tratatului de la Londra, urmau să fie atribuite Italiei. După cum vom vedea, tratatele de pace au preferat în general, cea de a doua soluție adică statele victorioase urmau să ia caimacul -, dar cu stipulări înveșmîntate adesea
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
cu o zi înainte de aceea a Germaniei. Pe baza acestei acțiuni, reprezentanții români au pretins teritoriile promise prin acordul cu Aliații din 1916, cu toate că guvernul încheiase ulterior o pace separată cu Germania. Armata română ocupa cea mai mare parte a ținuturilor respective, inclusiv Basarabia. În aprilie 1919, forțele românești au pătruns pe teritoriul Ungariei și au lansat o acțiune împotriva regimului comunist al lui Béla Kun, ocupînd curînd după aceea Budapesta. Conform acordului final, Tratatul de la Trianon din iunie 1921, România
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Supușii austrieci germani și unguri se aflau în plin proces de organizare a unor republici pe baze naționale. Cadrul imperial nu mai exista. Soluțiile realiste păreau a fi ori întemeierea unui stat al slavilor sudici, ori o posibilă împărțire a ținuturilor croate și slovene între Italia, Serbia și poate chiar și între Austria și Ungaria. Aranjamentul albanez era strîns legat de chestiunea iugoslavă. În timpul războiului, guvernul central se prăbușise complet, fiecare regiune fiind nevoită să se apere singură. Teritoriul a fost
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
unele planuri pan-turaniene cu privire la populațiile turcice din Caucaz și din Asia Centrală, aflate sub stăpînire rusească. După ce Bulgaria a devenit aliata lor, obiectivele otomanilor în spațiul european au trebuit se să restrîngă destul de mult; statul acesta urma să primească mult-doritele ținuturi macedonene. Participarea bulgarilor excludea de asemenea o campanie otomană în Balcani. Ca și în războiul anterior cu Rusia, pe frontul otoman de răsărit au avut loc lupte grele. Scena acestui teatru s-a caracterizat pînă în 1917 prin victoriile rușilor
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
otomană în Balcani. Ca și în războiul anterior cu Rusia, pe frontul otoman de răsărit au avut loc lupte grele. Scena acestui teatru s-a caracterizat pînă în 1917 prin victoriile rușilor. Dezastre și mai mari s-au produs în ținuturile arabe. La începutul războiului, sultanul a proclamat jihad-ul, adică Războiul Sfînt, dar arabii musulmani nu au răspuns acestui apel religios, mai mult, liderii celor mai importante triburi au sprijinit conspirațiile britanicilor îndreptate împotriva Constantinopolului. Singura victorie militară importantă a
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
sale. Cu toate acestea, Imperiul era în plin proces de descompunere. Armata lui lupta neîntrerupt din 1911. Epidemiile de tifos și repetatele lipsuri de alimente și de echipament militar slăbiseră capacitatea de rezistență a acesteia. O armată britanică înainta în ținuturile arabe, iar o forță aliată era cantonată la Salonic. Aliații germani și habsburgici se aflau evident în fața unei înfrîngeri. Pusă într-o situație imposibilă, în octombrie 1918 armata otomană s-a predat. Trupele aliate staționate la Salonic au traversat în
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
După preluarea controlului, autoritățile aliate au reconfirmat toate instrumentele referitoate la o intervenție internațională. Capitulațiile au fost reinstituite, iar Comisia Otomană a Datoriilor Publice și-a reluat activitatea. Între timp, forțele britanice, italiene și franceze își preluaseră îndatoririle de ocupante. Ținuturile arabe au fost scoase de sub administrația otomană și trecute sub control francez și britanic. Cu toate protestele italienilor, Grecia a primit o zonă din regiunea Izmir și a ocupat toată Tracia. Liderii armenilor și ai kurzilor din Anatolia răsăriteană erau
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
a cerut în iunie guvernului să-l demită. Kemal și-a dat demisia, dar a continuat să țină legătura cu o serie de oficiali de la Constantinopol care îl simpatizau. Adoptînd un punct de vedere realist, naționaliștii turci nu considerau pierderea ținuturilor arabe o chestiune vitală, concentrîndu-se în schimb asupra păstrării teritoriului Anatoliei. Sarcina majoră era blocarea formării unui stat armean sau kurd și împiedicarea tentativei Greciei de a anexa zona Izmir. Problema armenilor a fost în cele din urmă rezolvată prin
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
termenilor lui duri avea să pecetluiască soarta guvernului de la Constantinopol. Tratatul stabilea dezmembrarea Imperiului Otoman în favoarea populațiilor creștine și arabe și a marilor puteri imperiale. El nu ținea practic seama de interesele sau de "autodeterminarea" musulmanilor turci. Nu numai că ținuturile arabe erau desprinse din imperiu în beneficiul puterilor imperiale occidentale, dar și o mare parte a Anatoliei era împărțită între învingători. În partea de răsărit a acesteia fuseseră instituite un stat armean independent și unul autonom sub numele de Kurdistan
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
unul autonom sub numele de Kurdistan. Grecia urma să primească un teritoriu în Tracia și dreptul de a ocupa Izmirul și o parte a hinterlandului acestuia. După cinci ani, un plebiscit ale cărui rezultate erau previzibile va determina soarta acestui ținut. Constantinopolul rămînea în posesia turcilor, dar Strîmtorile erau internaționalizate. Erau restabilite toate capitulațiile, iar Aliații dețineau în continuare controlul finanțelor. Britanicii și francezii au căzut de asemenea de acord în privința sferelor lor de influență. Acești termeni prevedeau ca o mică
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
finanțelor. Britanicii și francezii au căzut de asemenea de acord în privința sferelor lor de influență. Acești termeni prevedeau ca o mică parte a Anatoliei să rămînă sub deplina autoritate a turcilor. Italia păstra și ea Insulele Dodecanese. Aliații aplicaseră deci ținuturilor otomane aceleași principii și metode utilizate și în cazul împărțirii Africii. În acest moment de criză, forțele naționaliste turcești s-au confruntat cu o nouă amenințare din partea grecilor. Cu acordul Aliaților, armata greacă din Anatolia a început în martie 1921
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
mare număr de conaționali de-ai lor ajungeau sub stăpînire străină. Cea mai mare parte a bulgarilor considerau încă granițele stabiliate la San Stefano drept adevăratele granițe ale statului lor. Italia, Grecia și Iugoslavia continuau să fie cu ochii pe ținuturile albaneze. Guvernul român se confrunta cu o situație dificilă, făcînd eforturi pentru a păstra toate teritoriile, a căror dobîndire stîrnise mari nemulțumiri în rîndul sovieticilor, ungurilor și bulgarilor. Toți vecinii Iugoslaviei aveau pretenții asupra anumitor părți ale teritoriului ei. Problemele
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
se opuneau desigur energic oamenii de stat unguri, care nici măcar în timpul războiului nu au renunțat la încercările de a slăbi și mai mult "lanțurile" Ausgleich-ului, care le impunea anumite obligații. Ei nu aveau bineînțeles nici o intenție de a renunța la ținuturile românești sau la cele slave. Unele persoane de vază au ales totuși calea emigrației. Cel mai important grup de emigranți pentru viitoarea organizare a Iugoslaviei era format din membrii Comitetului Iugoslav, în frunte cu Ante Trumbić și Frano Supilo, ambii
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
treizeci și trei de membri sud-slavi ai parlamentului austriac au format o coaliție, iar președintele lor a făcut următoarea declarație: Subsemnații deputați naționali, uniți în cadrul grupului parlamentar iugoslav, declară că, în baza principiului național și a drepturilor statului croat, cer unificarea tuturor ținuturilor Monarhiei locuite de sloveni, croați și sîrbi într-un organism politic unic și autonom, nedominat de către un popor străin și instituit pe principii democratice, sub sceptrul dinastiei habsburgic-lotharingiene, și că nu vor precupeți nici un efort în vederea împlinirii acestei cereri a
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și o mare confuzie. Toți liderii slavilor de sud erau îngrijorați de intențiile italienilor; ei doreau să blocheze ocuparea de către Italia a oricărei părți a teritoriului lor. Era deci necesară stabilirea cît mai curînd posibil a statutului politic al acestor ținuturi. La Zagreb, exista totuși o divergență de opinii. Trumbić considera că ar fi fost mai bine să fie stabilită o uniune fermă a fostelor ținuturi habsburgice, după care să fie inițiate negocieri cu Belgradul pe picior de egalitate. Un alt
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
teritoriului lor. Era deci necesară stabilirea cît mai curînd posibil a statutului politic al acestor ținuturi. La Zagreb, exista totuși o divergență de opinii. Trumbić considera că ar fi fost mai bine să fie stabilită o uniune fermă a fostelor ținuturi habsburgice, după care să fie inițiate negocieri cu Belgradul pe picior de egalitate. Un alt grup, condus de Svetozar Pribičević, șeful Partidului Independent Sîrb, cerea unirea imediată. La întrunirea Consiliului Național, care a acceptat ultimul punct de vedere, o singură
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
inițiativa aparținînd slavilor de sud de pe teritoriul habsburgic. În cei doi ani care au urmat unificării, țara a fost guvernată de la Belgrad conform unei metode ce reprezenta practic o extindere a sistemului administrativ sîrb. Armata sîrbă era singura apărătoare a ținutului. Unitățile croate din armata habsburgică au fost demobilizate, iar foștii lor ofițeri nu au primit posturi de comandă în cadrul forțelor militare naționale. În ianuarie 1919, Stojan Protić din Partidul Radical Sîrb a devenit prim-ministru, Korošec fiind vicepremier, iar Trumbić
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
formînd Partidul Democrat aflat sub conducerea lui Ljubomir Davidović și Svetozar Pribičević; aceștia jucaseră anterior un rol major în organizația politică a sîrbilor din monarhia habsburgică cunoscută și acum sub numele de prečani. Partidul acesta unea deci Serbia de fostele ținuturi habsburgice. Intrucît Partidul Radical și democrații sprijineau ideea unui guvern centralizat, aceste două formațiuni au putut coopera. În Croația, Coaliția Croato-Sîrbă a dispărut de pe scena politică. Grupul care a preluat rolul dominant a fost Partidul Țărănesc Croat, fondat în 1904
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și pur și simplu anularea plăților. Proprietarii erau despăgubiți. După cum am văzut, partidul musulmanilor din Bosnia a reușit să beneficieze de o atenție specială în această privință în schimbul sprijinului politic de care guvernul avea nevoie. Reforma agrară fusese promisă în ținuturile habsburgice încă înainte de unificare. În noiembrie 1918, Consiliul Național de la Zagreb s-a declarat în favoarea exproprierii moșiilor prin acordarea de despăgubiri. Această acțiune a fost facilitată de faptul că o mare parte a pămînturilor respective se aflau în posesia proprietarilor
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
de anumite clauze: Basarabia urma să aibă o administrație autonomă, Consiliul rămînea la putere, erau protejate libertățile și drepturile civile ale minorităților și avea să fie introdusă o reformă agrară. În noiembrie 1918, după ce armata română preluase controlul deplin asupra ținutului, Consiliul și-a retras condițiile. Generalul aflat la comanda trupelor de ocupație a dizolvat apoi acest organism, astfel încît administrația basarabeană autonomă a dispărut. Măsurile care au dus la unire au fost ulterior energic contestate de guvernul sovietic. În 1924
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
nemulțumit și înstrăinat, și în general pe drept cuvînt. Tratamentul aplicat minorităților a constituit o problemă a tuturor guvernelor României care au urmat. Așa cum partidele din Iugoslavia aveau să-i considere ulterior pe germanii, ungurii și italienii care locuiau în ținuturile lor drept străini, autoritățile române au extins această atitudine asupra celei mai mari părți a populației de altă origine decît română. Apelînd la argumentele istorice bazate pe controversa originii daco-romane a poporului lor, ele aveau tendința să-i privească pe
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
obstacole majore. În perioada aceasta, guvernul Pašić nu era la fel de înclinat spre conciliere. Pe lîngă aceasta, extrem de spinoasa problemă a Macedoniei și ORMI continuau să constituie o barieră între cele două țări. Politica de asimilare a guvernului de la Belgrad din ținuturile macedonene aflate sub controlul lui și insistența asupra caracterului sîrbesc al populației înflăcăra și mai mult opinia publică bulgară. Chestiunea nu era ușor de rezolvat; în anii de după război, ca și în cei de dinaintea lui, macedonenii au avut o influență
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]