13,026 matches
-
problemă a adevărului și investigat prin intermediul limbii. Cînd filozofii luau în discuție limba în general pentru a determina coordonatele acestei realități umane, a mijlocului de bază de numire și de comunicare, se poate spune că ei realizau, în principiu, o filozofie a limbajului adică a (facultății lingvistice, a adecvării și limitelor ei), dar nici atunci nu se puteau sustrage modelelor și șabloanelor unor limbi concrete, a limbilor lor materne în primul rînd, încît filozofii deveneau treptat analiști ai unor limbi anumite
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ar putea pune la îndoială faptul că cineva are mîini și corp, fiindcă aceasta nu decurge din actul de gîndire. Așadar, după Moore, raționalismul nu poate oferi nici criteriul universal al adevărului și nici principiul elementar al întemeierii lui. În "filozofia simțului comun" concepută de el, îndoielile de tipul celei carteziene (dubito ergo cogito) sînt respinse în mod simplu, precum, de exemplu, dovada că mîinile există este faptul că ele pot fi expuse ca atare. Prin urmare, experiența ne furnizează o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
generale asupra realității (umane). Așa stau lucrurile în cazul gînditorului Ludwig W i t t g e n s t e i n, apreciat de mulți ca fiind cel mai mare filozof al secolului al XX-lea, care susține că filozofia trebuie să fie în mod esențial descriptivă, consacrată modului de funcționare a limbii, iar nu teoretică. Wittgenstein este considerat ca integrîndu-se, îndeosebi prin prima parte a activității sale, în orientarea filozofică denumită filozofie lingvistică, ce cuprindea și o altă componentă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
secolului al XX-lea, care susține că filozofia trebuie să fie în mod esențial descriptivă, consacrată modului de funcționare a limbii, iar nu teoretică. Wittgenstein este considerat ca integrîndu-se, îndeosebi prin prima parte a activității sale, în orientarea filozofică denumită filozofie lingvistică, ce cuprindea și o altă componentă, a filozofiei limbajului comun sau a limbii comune, a Școlii de la Oxford, din care a făcut parte și John Austin. Aceste două forme ale filozofiei limbii au în comun conceperea filozofiei ca o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
să fie în mod esențial descriptivă, consacrată modului de funcționare a limbii, iar nu teoretică. Wittgenstein este considerat ca integrîndu-se, îndeosebi prin prima parte a activității sale, în orientarea filozofică denumită filozofie lingvistică, ce cuprindea și o altă componentă, a filozofiei limbajului comun sau a limbii comune, a Școlii de la Oxford, din care a făcut parte și John Austin. Aceste două forme ale filozofiei limbii au în comun conceperea filozofiei ca o activitate care urmărește elucidarea sensurilor limbii și cercetarea raportului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
parte a activității sale, în orientarea filozofică denumită filozofie lingvistică, ce cuprindea și o altă componentă, a filozofiei limbajului comun sau a limbii comune, a Școlii de la Oxford, din care a făcut parte și John Austin. Aceste două forme ale filozofiei limbii au în comun conceperea filozofiei ca o activitate care urmărește elucidarea sensurilor limbii și cercetarea raportului limbii cu intelectul uman și cu natura. Dar, în vreme ce Wittgenstein și adepții săi erau interesați în principal de analiza lingvistică în vederea înlăturării confuziilor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
filozofică denumită filozofie lingvistică, ce cuprindea și o altă componentă, a filozofiei limbajului comun sau a limbii comune, a Școlii de la Oxford, din care a făcut parte și John Austin. Aceste două forme ale filozofiei limbii au în comun conceperea filozofiei ca o activitate care urmărește elucidarea sensurilor limbii și cercetarea raportului limbii cu intelectul uman și cu natura. Dar, în vreme ce Wittgenstein și adepții săi erau interesați în principal de analiza lingvistică în vederea înlăturării confuziilor și paradoxurilor, Școala de la Oxford își
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
sînt subiecte legitime pentru îndoială, fiindcă ele constituie cadrul sau referința pentru toate practicile noastre. Așadar, unele dintre propoziții sînt exceptate de la îndoială, acestea fiind propozițiile care constituie cadrul limbajului și al tuturor practicilor. Dincolo de criticile care se pot aduce filozofiei dezvoltate de Ludwig Wittgenstein, un lucru este evident: din relația gîndire-limbă a rezultat translația cercetării gîndirii prin intermediul limbii. Limba fiind însă un loc al convențiilor sociale (al unor "reguli de joc") rezultă că anumite aspecte nu pot fi problematizate dacă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
anumite aspecte nu pot fi problematizate dacă vrem să pornim de undeva în chestiunea întemeierii adevărului și a asigurării certitudinii în cunoaștere. Aceasta înseamnă că, măcar în opera sa tîrzie, Wittgenstein nu a fost departe de unele idei behavioriste (proprii filozofiei comportamentului), deși intenția sa a fost să se delimiteze de ele. Nu se pune deci problema formulării unor întrebări sau răspunsuri în legătură cu validitatea acestor jocuri de limbaj; ele se sprijină pe experiența, acordul, obiceiurile și regulile unei comunități, ceea ce le
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbă, de această realitate originară, care ne determină ca ființe umane, iar în locul căutării esenței limbii propune ascultarea limbii esenței. Lingvistica, fiind o știință obiectivantă, care pune un obiect, este, de aceea, nesatisfăcătoare în acest caz, în locul ei fiind preferabilă filozofia. Rostul filozofiei ar fi în aceste condiții păstrarea forței cuvintelor celor mai elementare în care se relevă Dasein-ul (adică esența omului, gîndirea lui) și de a opri nivelarea ei, care se produce prin simțul comun. De orice tip ar fi
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
această realitate originară, care ne determină ca ființe umane, iar în locul căutării esenței limbii propune ascultarea limbii esenței. Lingvistica, fiind o știință obiectivantă, care pune un obiect, este, de aceea, nesatisfăcătoare în acest caz, în locul ei fiind preferabilă filozofia. Rostul filozofiei ar fi în aceste condiții păstrarea forței cuvintelor celor mai elementare în care se relevă Dasein-ul (adică esența omului, gîndirea lui) și de a opri nivelarea ei, care se produce prin simțul comun. De orice tip ar fi, inteligibilitatea ființării
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
să atribuie limbii și fenomenelor ei un statut total diferit în raport cu alte realități, atunci cînd aderă la o direcție consecvent idealistă. Situația este, de altfel, în concordanță cu precizarea lui Eugeniu Coșeriu potrivit căreia la baza oricărei lingvistici se află filozofia limbii (limbajului), fiindcă nu există știință fără o filozofie, chiar dacă aceasta este de cele mai multe ori numai implicită și cu posibilități reduse de a fi intuită și determinată 174. Curentul lingvistic neogramatic, care a avut mulți aderenți începînd cu a doua
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
diferit în raport cu alte realități, atunci cînd aderă la o direcție consecvent idealistă. Situația este, de altfel, în concordanță cu precizarea lui Eugeniu Coșeriu potrivit căreia la baza oricărei lingvistici se află filozofia limbii (limbajului), fiindcă nu există știință fără o filozofie, chiar dacă aceasta este de cele mai multe ori numai implicită și cu posibilități reduse de a fi intuită și determinată 174. Curentul lingvistic neogramatic, care a avut mulți aderenți începînd cu a doua jumătate a secolului al XIX-lea, se înscria, prin
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
fiecare situație a factorilor generatori ai schimbării lingvistice a stat în atenția lingviștilor de mai bine de un secol și, dacă încă pînă acum ea nu este pe deplin rezolvată, este un aspect ce ține de teoria lingvistică și de filozofia limbii. Elementul principal care poate aduce progres în acest caz este admiterea existenței unor diferențe de origine, de funcționare și de evoluție între limba populară și limba literară, fapt care ar permite observarea că, pe terenul limbii populare, acționează în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cîtorva generații. Normarea și instituirea normei Normarea și instituirea normei sînt etape esențiale ale realizării și funcționării limbii literare. Studierea acestor etape, cunoscute în existența tuturor limbilor literare, nu a fost însă posibilă pînă la dezvoltarea, pe terenul logicii și filozofiei, a unei discipline științifice a normelor, sub forma unei ramuri a logicii, de sine stătătoare, denumită logica deontică 227. Procesul intervenției conștiente în modicarea limbii prin normare începe cu o constatare a stării naturale a limbii, stare care nu corespunde
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în modalități foarte variate, iar reflexe ale faptelor de limbă se pot constata în cele mai diferite laturi ale vieții culturale și sociale. Aici își găsesc explicația principală corespondențele ce se pot remarca între trăsăturile limbii unui popor și aspectul filozofiei create în limba respectivă, corespondență exagerată uneori pînă la conceperea unei dependențe a filozofiei față de limbă. Conștiința politică, apoi, este profund marcată de spiritul național, în cadrul căruia limba are un rol deosebit de important. La rîndul ei, conștiința culturală (artistică, în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cele mai diferite laturi ale vieții culturale și sociale. Aici își găsesc explicația principală corespondențele ce se pot remarca între trăsăturile limbii unui popor și aspectul filozofiei create în limba respectivă, corespondență exagerată uneori pînă la conceperea unei dependențe a filozofiei față de limbă. Conștiința politică, apoi, este profund marcată de spiritul național, în cadrul căruia limba are un rol deosebit de important. La rîndul ei, conștiința culturală (artistică, în primul rînd) este dirijată de creațiile care au ca mijloc de expresie limba, încît
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în conștiința sa asemenea norme și formule, care îl fac să dea expresie numai la ceea ce se înscrie în tradiția limbii sale, îl fac deci să posede o competență expresivă. Determinismul lingvistic Prin determinism se înțeleg, în știință și în filozofie două lucruri: 1) o relație constantă între obiecte care presupune că aceleași cauze produc aceleași efecte (acesta este, deci, un determinism ontologic) și 2) un principiu metodologic care atribuie o asemenea relație constantă tuturor evenimentelor și, în special, acțiunilor umane
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
respectivă i-au exersat posibilitățile în acest sens. Cultivarea limbii este reflexul manifestării voinței ca o cauză a schimbării lingvistice și reprezintă, din punct de vedere filozofic, una dintre laturile de bază ale activității umane, latura practică. De altfel, însăși filozofia a fost concepută de mulți gînditori ca avînd o latură teoretică (sau "pură") și o latură practică de orientare a conduitei omului și, în mod similar, orice știință poate fi concepută ca avînd aceste două laturi 283. Înainte de orice, existența
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
realității se urmărește ajungerea la o decizie. Procesul gîndirii a fost conceput de cele mai multe ori ca fiind o activitate lăuntrică și conștientă a ființei umane, activitate ce antrenează imagini verbale (imagini ale cuvinte-lor) și structurează discursul interior. În articularea unei filozofii de factură lingvistică pentru a identifica sursele construcțiilor defectuoase din limbă, deoarece conceptele mentale pot fi analizate deopotrivă ca acte și ca rostiri manifeste, filozoful behaviorist englez Gilbert R y l e285 arată însă că atributele de contemplativ, reflexiv și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
impulsurilor refulate. Sînt deci suficiente argumente care să fundamenteze ideea că nici manifestarea reflectorie individuală și nici determinările reflectorii interumane, ca fenomene psihice colective, nu se pot contura în afara limbii. Din acest motiv, Antoine M a rt y constata că filozofia limbii este de fapt o parte a lingvisticii (a științei limbii) care se ocupă de toate proble-mele orientate spre generalul și logicul din fenomenele lingvistice, ceea ce nu este posibil decît printr-o cooperare cu psihologia, adică cu știința care studiază
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Un alt aspect al relației limbii cu realitatea este cuprinderea în cadrul ei nu numai a modului în care limba comunică ceva despre ceva, ci și a celui cu care se comunică, acesta aparținînd tot realității, un element căruia de altfel filozofia i-a acordat o atenție deosebită. În raport cu eul filozofic sau cu locutorul lingvistic, non-eul filozofic sau interlocutorul lingvistic nu reprezintă însă un compartiment oarecare al realității obiective, ci unul în funcție de care se structurează însăși comunicarea și, în consecință, actele de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
un aspect material, realizat tot prin raportarea dintre elementele limbii și concretizat prin diferențele fonice sau grafice. Raportarea limbii la valoare nu privește însă din punct de vedere filozofic aceste situații, valoarea fiind luată aici în perspectiva categorială dată de filozofie și de axiologie. Prima problemă care se pune sub acest aspect este una de logică: valoarea de adevăr conținută de expresia lingvistică. Chestiunea este veche, a fost discutată sub diferite aspecte și a avut rezolvări diverse. Tradiția aristotelică a stabilit
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
manifestă o accentuată deschidere spre internațional, care îi asigură unele condiții de dezvoltare cu o oarecare independență față de ceea ce poate oferi o limbă dată. Dar, ceea ce face ca aceste posibilități și condiții să ducă la desăvîrșirea mijloacelor de exprimare a filozofiei este efortul creator al spiritelor filozofice, care îmbină ce este oferit de limba națională cu ceea ce se poate prelua din alte limbi aflate în situația de a putea influența, de a oferi modele pentru a realiza mijloace noi de expresie
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
precizie, fiindcă numai în aceste condiții opera sa este viabilă. În ambele cazuri însă nu este admisibilă manifestarea voinței în forma liberului arbitru. Obiectiv și subiectiv în limbă Deși nu întotdeauna formulată explicit, problema cea mai de seamă a oricărei filozofii este, în ultimă instanță, raportul dintre obiectiv și subiectiv, exprimat sau subînțeles în diferite nuanțe: dacă lumea este o construcție a subiectului sau este ceva în afara lui; dacă există un subiect absolut în funcție de care lumea este totuși ceva subiectiv; dacă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]