13,179 matches
-
ia afirmația ca atare și descoperă mai tîrziu eroarea. Pe de altă parte, o minciună răuvoitoare poate să nu reușească să păcălească o persoană isteață, și se poate chiar întoarce împotriva celui care a spus-o. În orice studiu asupra minciunii trebuie luate în considerare ambele perspective, numite de Bok (1978:20-28) punctul de vedere al mincinosului și punctul de vedere al păcălitului. Eventualii mincinoși pricepuți pot fi dezarmați de victimele lor dacă acestea dovedesc istețime, și mincinoșii bine intenționați se
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
Eventualii mincinoși pricepuți pot fi dezarmați de victimele lor dacă acestea dovedesc istețime, și mincinoșii bine intenționați se pot trezi în situația de a fi considerați nesinceri și răutăcioși dacă înțeleg greșit percepția culturală sau individuală a păcăliților asupra naturii minciunii. Deși definiția dată de Bok se potrivește concepției multor autori, există și unii care nu sînt de aceeași părere. Pentru Dr. Samuel Johnson, în mod oarecum surprinzător, cuvîntul "minciună" semnifică și "o greșeală sau eroare apărută în relația dintre două
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
dacă înțeleg greșit percepția culturală sau individuală a păcăliților asupra naturii minciunii. Deși definiția dată de Bok se potrivește concepției multor autori, există și unii care nu sînt de aceeași părere. Pentru Dr. Samuel Johnson, în mod oarecum surprinzător, cuvîntul "minciună" semnifică și "o greșeală sau eroare apărută în relația dintre două persoane" (Boswell 1934:49; cf. Johnson 1963: 361-366; Ricks 1975:126-127). Termenul a fost de asemenea aplicat nu numai afirmațiilor spuse sau scrise în anumite momente și împrejurări, în
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
și unor structuri conceptuale și sisteme de moralitate în care criteriul intențional nu are o relevanță deosebită. Cel mai important exemplu al unei asemenea utilizări a termenului apare în opera lui Friedrich Nietzsche care se referea la religie ca fiind "minciuna sfîntă", inventată de preoți și filosofi cu scopul de a amăgi omenirea și a avea posibilitatea, în acest fel, să ia în mînă "frîiele", conducînd-o în direcția care le-ar fi convenit și cîștigînd "putere, autoritate, credibilitate necondiționată" (Nietzsche 1968a
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
Atacul lui Nietzsche era la adresa tuturor religiilor, în general, sau cel puțin la adresa religiilor care susțineau existența unui dumnezeu care "pedepsește și recompensează". El menționează hinduismul și alte religii de pe glob, însă ținta sa principală este creștinismul, "cea mai seducătoare minciună fatală care a existat vreodată" (Nietzsche 1911:214, 1968a:90, 117; cf. Gregory Bateson 1951:222-227). Mai recent, Bailey (1911:xviii) alege ceea ce el numește "minciuni primare" ca bază pentru analiza sa asupra înșelătoriei. O minciună primară este opera unor
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
și alte religii de pe glob, însă ținta sa principală este creștinismul, "cea mai seducătoare minciună fatală care a existat vreodată" (Nietzsche 1911:214, 1968a:90, 117; cf. Gregory Bateson 1951:222-227). Mai recent, Bailey (1911:xviii) alege ceea ce el numește "minciuni primare" ca bază pentru analiza sa asupra înșelătoriei. O minciună primară este opera unor persoane care sînt complice în "a pretinde că împrejurările sînt altele decît cele reale". O minciună primară se vrea luată drept "adevăr obiectiv"; faptul că nu
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
creștinismul, "cea mai seducătoare minciună fatală care a existat vreodată" (Nietzsche 1911:214, 1968a:90, 117; cf. Gregory Bateson 1951:222-227). Mai recent, Bailey (1911:xviii) alege ceea ce el numește "minciuni primare" ca bază pentru analiza sa asupra înșelătoriei. O minciună primară este opera unor persoane care sînt complice în "a pretinde că împrejurările sînt altele decît cele reale". O minciună primară se vrea luată drept "adevăr obiectiv"; faptul că nu este devine un secret cunoscut numai de cei care, în
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
222-227). Mai recent, Bailey (1911:xviii) alege ceea ce el numește "minciuni primare" ca bază pentru analiza sa asupra înșelătoriei. O minciună primară este opera unor persoane care sînt complice în "a pretinde că împrejurările sînt altele decît cele reale". O minciună primară se vrea luată drept "adevăr obiectiv"; faptul că nu este devine un secret cunoscut numai de cei care, în complicitate, au pus-o la cale. Bailey explică acest concept ajutîndu-se de informații etnografice adunate în India, însă nu se
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
complicitate, au pus-o la cale. Bailey explică acest concept ajutîndu-se de informații etnografice adunate în India, însă nu se limitează numai la populația rurală. Chiar Leviathanul lui Hobbes și Republica lui Platon pot fi citite, după părerea sa, ca minciuni primare (Bailey 1991:83, 91-92). Ele sînt "călăuze pentru reglementări represive", iar complicii se pare că ar fi membrii elitei care propagă aceste idei pentru a se asigura de puterea lor de influență. Într-adevăr, în expunerea sa Bailey vorbește
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
Ele sînt "călăuze pentru reglementări represive", iar complicii se pare că ar fi membrii elitei care propagă aceste idei pentru a se asigura de puterea lor de influență. Într-adevăr, în expunerea sa Bailey vorbește la un moment dat despre "minciuna primară hegemonică" pe care o identifică "ideologiei dominante". Chiar "curente mai puțin importante precum funcționalismul, structuralismul sau postmodernismul" se găsesc incluse în aceeași categorie a minciunii primare (Bailey 1991:122). Această clasificare largă este, după părerea mea, neindicată. Criteriul înșelăciunii
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
de influență. Într-adevăr, în expunerea sa Bailey vorbește la un moment dat despre "minciuna primară hegemonică" pe care o identifică "ideologiei dominante". Chiar "curente mai puțin importante precum funcționalismul, structuralismul sau postmodernismul" se găsesc incluse în aceeași categorie a minciunii primare (Bailey 1991:122). Această clasificare largă este, după părerea mea, neindicată. Criteriul înșelăciunii a dispărut; de asemenea, Bailey pare să fi pierdut din vedere definiția schițată inițial. Eu unul nu prea văd modul în care postmoderniștii, de exemplu, pot
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
complici în "a pretinde că împrejurările sînt altele decît cele reale". Aceeași problemă se pune și în cazul funcționaliștilor, structuraliștilor și adepților altor "curente mai puțin importante". Bailey nu face nici o referință la Nietzsche, însă ca și acesta, folosește termenul "minciună" cu un exces de entuziasm încît, ca unealtă a analizei, conceptul își pierde aplicabilitatea. Rappaport (1979:231) este un alt scriitor care privește ideea de minciună într-o perspectivă mult prea largă. El deosebește minciunile obișnuite de cele pe care
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
importante". Bailey nu face nici o referință la Nietzsche, însă ca și acesta, folosește termenul "minciună" cu un exces de entuziasm încît, ca unealtă a analizei, conceptul își pierde aplicabilitatea. Rappaport (1979:231) este un alt scriitor care privește ideea de minciună într-o perspectivă mult prea largă. El deosebește minciunile obișnuite de cele pe care le numește "vedice"; acestea sînt "situații în care starea lucrurilor... nu corespunde celei care se pretinde că ar fi sau care ar trebui să fie". Astfel
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
ca și acesta, folosește termenul "minciună" cu un exces de entuziasm încît, ca unealtă a analizei, conceptul își pierde aplicabilitatea. Rappaport (1979:231) este un alt scriitor care privește ideea de minciună într-o perspectivă mult prea largă. El deosebește minciunile obișnuite de cele pe care le numește "vedice"; acestea sînt "situații în care starea lucrurilor... nu corespunde celei care se pretinde că ar fi sau care ar trebui să fie". Astfel, presupun că o așa-zisă republică democratică ce n-
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
lucrurilor... nu corespunde celei care se pretinde că ar fi sau care ar trebui să fie". Astfel, presupun că o așa-zisă republică democratică ce n-ar fi de fapt democratică sau n-ar fi republică este un exemplu de minciună vedică. Mai puțin inspirat, Rappaport (1979:241) vorbește de "minciuni ale constrîngerii", afirmații făcute sub presiune, cînd, susține el, persoana constrînsă nu este responsabilă pentru minciuna spusă; cel care o obligă să o spună este în acest caz, în egală
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
sau care ar trebui să fie". Astfel, presupun că o așa-zisă republică democratică ce n-ar fi de fapt democratică sau n-ar fi republică este un exemplu de minciună vedică. Mai puțin inspirat, Rappaport (1979:241) vorbește de "minciuni ale constrîngerii", afirmații făcute sub presiune, cînd, susține el, persoana constrînsă nu este responsabilă pentru minciuna spusă; cel care o obligă să o spună este în acest caz, în egală măsură, mincinos și victimă a minciunii, deoarece opresiunea ajunge ca
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
ar fi de fapt democratică sau n-ar fi republică este un exemplu de minciună vedică. Mai puțin inspirat, Rappaport (1979:241) vorbește de "minciuni ale constrîngerii", afirmații făcute sub presiune, cînd, susține el, persoana constrînsă nu este responsabilă pentru minciuna spusă; cel care o obligă să o spună este în acest caz, în egală măsură, mincinos și victimă a minciunii, deoarece opresiunea ajunge ca "în final să se întoarcă împotriva autorului ei". Definiția aleasă de noi se apropie mai mult
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
1979:241) vorbește de "minciuni ale constrîngerii", afirmații făcute sub presiune, cînd, susține el, persoana constrînsă nu este responsabilă pentru minciuna spusă; cel care o obligă să o spună este în acest caz, în egală măsură, mincinos și victimă a minciunii, deoarece opresiunea ajunge ca "în final să se întoarcă împotriva autorului ei". Definiția aleasă de noi se apropie mai mult de perspectiva restrînsă oferită de Bok decît de viziunea lui Rappaport. De asemenea, în lucrarea de față nu vom ține
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
în final să se întoarcă împotriva autorului ei". Definiția aleasă de noi se apropie mai mult de perspectiva restrînsă oferită de Bok decît de viziunea lui Rappaport. De asemenea, în lucrarea de față nu vom ține cont de semnificația cuvîntului "minciună" care implică situații în care se încearcă modificarea unor aparențe sau a personalității cuiva, ca în remarca nudistă " Prima minciună pe care o spui la începutul zilei este faptul că te îmbraci" (Conexiuni 1989). Atenția noastră se va concentra asupra
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
de Bok decît de viziunea lui Rappaport. De asemenea, în lucrarea de față nu vom ține cont de semnificația cuvîntului "minciună" care implică situații în care se încearcă modificarea unor aparențe sau a personalității cuiva, ca în remarca nudistă " Prima minciună pe care o spui la începutul zilei este faptul că te îmbraci" (Conexiuni 1989). Atenția noastră se va concentra asupra minciunii spuse sau scrise, însă e bine de amintit că și tăcerea poate fi o modalitate de a induce în
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
care implică situații în care se încearcă modificarea unor aparențe sau a personalității cuiva, ca în remarca nudistă " Prima minciună pe care o spui la începutul zilei este faptul că te îmbraci" (Conexiuni 1989). Atenția noastră se va concentra asupra minciunii spuse sau scrise, însă e bine de amintit că și tăcerea poate fi o modalitate de a induce în eroare. Tăcerea nu este neapărat semnul unei atitudini neutre; într-adevăr, vorbim uneori despre "tăceri apăsătoare". După spusele lui Disraeli (1927
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
am avea cum să ne imaginăm exact care e scopul lor sau unde sînt amplasate (cf. Monmonier 1991:120-121). Într-un mod similar, și tăcerea ascunde un anume înțeles. De exemplu, într-o carte pentru copii care are ca subiect minciuna, este desenată o femeie care-și întreabă fiica: Știe cineva ce s-a întîmplat cu vaza care era pe masă?" Fetița e pusă în postura unui mincinos, desenul arătînd că ar gîndi: " Dacă nu spun nimic, mama nu va afla
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
e pusă în postura unui mincinos, desenul arătînd că ar gîndi: " Dacă nu spun nimic, mama nu va afla niciodată că eu am spart-o!" (Berry 1988). Deși sîntem tentați să considerăm tăcerea care induce în eroare ca fiind o minciună măruntă sau insignifiantă, ea diferă de minciuna propriu-zisă prin faptul că, în timp ce aceasta din urmă este destinată să strecoare în mintea celui păcălit o convingere falsă, e mult mai greu de verificat sau controlat modul exact în care va fi
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
arătînd că ar gîndi: " Dacă nu spun nimic, mama nu va afla niciodată că eu am spart-o!" (Berry 1988). Deși sîntem tentați să considerăm tăcerea care induce în eroare ca fiind o minciună măruntă sau insignifiantă, ea diferă de minciuna propriu-zisă prin faptul că, în timp ce aceasta din urmă este destinată să strecoare în mintea celui păcălit o convingere falsă, e mult mai greu de verificat sau controlat modul exact în care va fi interpretată o tăcere înșelătoare. O minciună propriu-zisă
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]
-
de minciuna propriu-zisă prin faptul că, în timp ce aceasta din urmă este destinată să strecoare în mintea celui păcălit o convingere falsă, e mult mai greu de verificat sau controlat modul exact în care va fi interpretată o tăcere înșelătoare. O minciună propriu-zisă îl direcționează pe cel indus în eroare spre o anumită interpretare greșită, pe cînd o tăcere îl poate trimite într-o multitudine de direcții, spre nenumărate variante de interpretare. Desigur, aceeași ambiguitate apare și în cazul în care încercăm
by J. A. Barnes [Corola-publishinghouse/Science/1068_a_2576]