13,026 matches
-
și nici neobișnuit în secolul al XX-lea (el este cultivat în parte de gînditori precum Jacques Derrida și Hans-Georg Gadamer), dar îmbinările sintagmatice realizate îi sînt pro-prii și îl individualizează. De altfel, procedeul se poate înscrie și în conceperea filozofiei ca o continuare a teoriei științifice în general și a teoriei lingvistice în special, printr-o trecere în alt registru al interpretării realității și al exprimării acestei interpretări. Ceea ce particularizează în mod deosebit discursul lui Blaga este însă structura frazeologică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
consideră, pe drept, un întemeietor și un deschizător de drum pentru limbajul filozofic românesc 394. La acest învățat, Blaga constată credința că limba română are prin chiar mijloacele ei genuine capacitatea de a reda forme înalte de gîndire, precum este filozofia, și de aceea el așeza limba sa maternă alături de toate limbile mari în care filozofii și-au exprimat concepțiile, motiv pentru care Micu admite neologismul numai unde exista o necesitate nesatisfăcută de limba proprie. Evoluția ulterioară a limbajului filozofic românesc
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
individu-ale, exegezelor și interpretărilor marcate subiectiv, precum și construcției discursive în tipuri variate. Filozofarea ca exercițiu stilistic Gîndirea raționalistă a făcut din limbă un subiect predilect pentru investigația de tip filozofic, fără însă a redu-ce filozofarea la studiul limbii cu mijloacele filozofiei, indiferent cît de important era rolul atribuit limbii în caracterizarea umanului. În epoca lui Descartes și, mai tîrziu, a lui Condillac și Malebranche, problema limbii a fost o temă favorită îndeosebi sub aspectul relației limbii cu gîndirea, de unde se întrezărea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
îndeosebi sub aspectul relației limbii cu gîndirea, de unde se întrezărea și o relație strînsă între gramatică și logică 397. În mod similar, la gînditorii de inspirație kantiană din secolul al XX-lea, limba primește un loc privilegiat printre valorile culturale, filozofia fiind chemată să desăvîr-șească perspectiva teoretică asupra limbii, dincolo de posibilitățile de investigare ale lingvisticii. Alteori însă, în acest secol, unii gînditori au crezut că pot reconstrui fundamentele filozofării printr-o orientare exclusivă către limbă, fără a face vreo relație cu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și ale teoriilor despre limbă, construind o metafilozofie în spiritul reducționist al epocii sale, ceea ce nu oglindește însă integralitatea ideatică din opera filozofilor respectivi. S-ar părea că demersul gînditorului român are la bază un șir de raționamente de tipul: filozofia este trăire, iar trăirea se exprimă prin limbă (sau, chiar, coincide cu limba), de unde rezultă că de virtuțile limbii depinde caracterul trăirii și, ca atare, felul filozofării. Limba presupune vorbirea, care este exprimarea omului pe sine, iar această exprimare este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de unde rezultă că de virtuțile limbii depinde caracterul trăirii și, ca atare, felul filozofării. Limba presupune vorbirea, care este exprimarea omului pe sine, iar această exprimare este o concepție, o gîndire despre realitate. Forma desăvîrșită a gîndirii despre realitate este filozofia și, de aceea, chiar pe această cale intermediară se relevă o legătură între limbă și filozofie. În general însă, cugetătorii din toate timpurile au presupus o relație strînsă, nemijlocită și permanentă între cele două realități spirituale. De aici, la Noica
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
vorbirea, care este exprimarea omului pe sine, iar această exprimare este o concepție, o gîndire despre realitate. Forma desăvîrșită a gîndirii despre realitate este filozofia și, de aceea, chiar pe această cale intermediară se relevă o legătură între limbă și filozofie. În general însă, cugetătorii din toate timpurile au presupus o relație strînsă, nemijlocită și permanentă între cele două realități spirituale. De aici, la Noica s-a născut ideea că există o necesitate a eludării adevărului (științific) în analizarea limbii în favoarea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
sporadic informația erudită, preluată și ea în aspectele excepționale, ca referință, iar nu într-o manieră sistematică. Aparenta afinitate ideologică cu Eugen C o ș er i u, ce se poate detecta uneori, este explicabilă printr-o aderență comună la filozofia hegeliană și prin prevalarea factorului individual, dar, la marele lingvist, spre deosebire de Noica, se poate constata o accentuată rezonare cu atitudinea obiectivă față de limbă. În aceeași sferă a stilului individual se poate înscrie și încercarea lui Noica de a revoluționa terminologia
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
rost, rostire, trecere, petrecere, troienire; ba nu, bădișor, depărtișor, lamură, lămurire, vremea vremuiește etc.), se pierde din vedere faptul că filozofarea (cea care uzează de terminologie) nu coincide cu obiectul ei, cînd acest obiect este limba, filozofarea și rezultatul ei (filozofia) uzînd de metalimbaj. La fel ca Blaga, Constantin Noica manifestă admirație pentru înaintașii care au încercat să redea prin cuvinte românești termenii din filozofia universală, de o apreciere deosebită bucurîndu-se Dimitrie Cantemir (prin calcurile sale pentru traducerea categoriilor lui Aristotel
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de terminologie) nu coincide cu obiectul ei, cînd acest obiect este limba, filozofarea și rezultatul ei (filozofia) uzînd de metalimbaj. La fel ca Blaga, Constantin Noica manifestă admirație pentru înaintașii care au încercat să redea prin cuvinte românești termenii din filozofia universală, de o apreciere deosebită bucurîndu-se Dimitrie Cantemir (prin calcurile sale pentru traducerea categoriilor lui Aristotel: ceință, feldeință etc.), dar și alți învățați din vechime, precum Eufrosin Poteca (la care remarcă pe estime). Atitudinea aceasta este specifică literaților, "împămîntenirea" noțiunilor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
lui Aristotel: ceință, feldeință etc.), dar și alți învățați din vechime, precum Eufrosin Poteca (la care remarcă pe estime). Atitudinea aceasta este specifică literaților, "împămîntenirea" noțiunilor filozofice prin cuvin-te analizabile nefiind, de fapt, cum crede Noica, o reconstrucție a filozofiei, ceea ce ar presupune și reconstrucția noțiunilor, ci numai o reconstrucție de forme lingvistice predispuse la interpretări intuitive. Dar, printr-o asemenea atitudine nu se poate crea, desigur, un stil de gîndire, alături de un stil al scriiturii, ceea ce asigură textului lui
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ci folosește cuvinte "gata făcute" în alte limbi (în latină sau în franceză)405. În consecință, Noica apreciază în mod deosebit efortul românilor din perioada de modernizare a limbii și a culturii de a crea cuvinte proprii pentru a recepta filozofia apuseană, atribuind discursului filozofic un accentuat profil ontologic. Din acest motiv, cre-de el, cea mai nimerită manieră de filozofare este determinarea cuvintelor întemeietoare ale limbii române, precum și a altor elemente definitorii ale limbii, pe baza cărora să se delimiteze ontologia
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
are nevoie de un limbaj de specialitate, fiindcă ea "folosește nu limbajul, ci limba"407(se observă confuzia între limbaj ca facultate umană și limbaj ca specializare a limbii). Din analiza limbii, s-ar putea desprinde structura spiritului românesc, adică filozofia care întemeiază acest spirit. Astfel, despre prepoziția învechită întru se afirmă că ar fi o "vocabulă dialectică de prim ordin" sau că "ne aflăm în fața unei vocabule filozofice de prim ordin"408. Ce înseamnă însă "vocabulă dialectică" sau "vocabulă filzofică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
a putea desprinde într-adevăr perspectiva ontologică care se fundamentează în mod real prin ele, întrucît apropierile întîmplătoare sau relațiile atribuite nemotivat nu pot conduce decît la o perspectivă eronată, marcată și subminată de diletantism, ce nu poate avea istorie. Filozofia limbii sub raza echilibrului rațional Fiind o apropiere rațională de realitate, o întreprindere condusă de "dragostea de înțelepciune", filozofia, în măsura în care reprezintă într-adevăr o concordanță cu esența ei originară, nu-și propune să ignore realitatea (în complexitatea ei), considerînd-o altceva
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
relațiile atribuite nemotivat nu pot conduce decît la o perspectivă eronată, marcată și subminată de diletantism, ce nu poate avea istorie. Filozofia limbii sub raza echilibrului rațional Fiind o apropiere rațională de realitate, o întreprindere condusă de "dragostea de înțelepciune", filozofia, în măsura în care reprezintă într-adevăr o concordanță cu esența ei originară, nu-și propune să ignore realitatea (în complexitatea ei), considerînd-o altceva decît ceea ce este. Numai unghiul de vedere din care este privită realitatea și metoda cu care este cercetată fac
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
decît ceea ce este. Numai unghiul de vedere din care este privită realitatea și metoda cu care este cercetată fac din cunoașterea filozofică o construcție corespondentă, iar nu echivalentă realității, fiind-că nu este o fotografiere mecanică a ei. În ultimă instanță, filozofia nu-și poate propune să falsifice realitatea (lucru, de altfel, imposibil), ci să-i găsească temeiurile și să o interpreteze. Filozofia adevărată este o reflecție rațională asupra realității (considerată în totalitate sau numai în anumite aspecte ale ei), situație în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
filozofică o construcție corespondentă, iar nu echivalentă realității, fiind-că nu este o fotografiere mecanică a ei. În ultimă instanță, filozofia nu-și poate propune să falsifice realitatea (lucru, de altfel, imposibil), ci să-i găsească temeiurile și să o interpreteze. Filozofia adevărată este o reflecție rațională asupra realității (considerată în totalitate sau numai în anumite aspecte ale ei), situație în care realitatea este obiectivată în obiect al cercetării și distinctă de subiectul investigator. Dacă filozofia ar fi trăire, subiectivitate pură sau
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
găsească temeiurile și să o interpreteze. Filozofia adevărată este o reflecție rațională asupra realității (considerată în totalitate sau numai în anumite aspecte ale ei), situație în care realitatea este obiectivată în obiect al cercetării și distinctă de subiectul investigator. Dacă filozofia ar fi trăire, subiectivitate pură sau subiectivitate reflectorie, realitatea n-ar exista pentru ea și, fiind simplă efuziune subiectivă, și-ar pierde individualitatea și atunci s-ar desființa, tinzînd spre construcția specifică artei. Prin urmare, și atunci cînd limbajul și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
specificității domeniilor profesionale decurg din ceea ce i se pune ca obiect pentru exprimare și din virtuțile subiecților vorbitori în descrierea, interpretarea și reconstruirea obiectului respectiv. Limba nu poate evolua prin ea însăși, fără activitatea oamenilor creatori de valori spirituale (știință, filozofie, literatură) și, ca atare, cel care datorează altor limbi gradul său de cultură și constată neajunsuri ale limbii proprii nu face decît să transfere asupra limbii deficiențe ale nivelului spiritual al culturii majore corespunzătoare limbii respective. Cînd se supraapreciază calitățile
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
său de cultură și constată neajunsuri ale limbii proprii nu face decît să transfere asupra limbii deficiențe ale nivelului spiritual al culturii majore corespunzătoare limbii respective. Cînd se supraapreciază calitățile unei limbi, demersul nu se poate înscrie nici în sfera filozofiei și nici în cea a științei, rămînînd simplă plăsmuire a fanteziei nestăpînite, dar fiind lipsit și de valențele estetice și etice ale unui basm reușit. Din punct de vedere filozofic, o asemenea procedare repre-zintă o degradare a filozofiei, prin reducerea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în sfera filozofiei și nici în cea a științei, rămînînd simplă plăsmuire a fanteziei nestăpînite, dar fiind lipsit și de valențele estetice și etice ale unui basm reușit. Din punct de vedere filozofic, o asemenea procedare repre-zintă o degradare a filozofiei, prin reducerea ei la investigarea unui singur aspect al lumii și o dublă degradare a ei prin înnămolirea în spații în care nu mai este posibilă distincția dintre adevăr și falsitate. Un alt aspect al manifestării înțelepciunii în raport cu limbajul și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
lipsa de idei410). Așa cum, în cazul gîndirii întemeiate, controlul rațional împiedică dezlănțuirea intempestivă a ideilor, tot așa, la nivelul expresiei lingvistice, aceeași raționalitate trebuie să producă un echilibru al mijloacelor întrebuințate, prin adecvarea la necesitățile comunicării eficiente, economice și exemplare. Filozofia limbii se constituie numai prin cercetarea limbii din perspectiva unei viziuni filozofice, căci filozofia limbii nu este în măsură să se substituie filozofiei, ea fiind, eventual, doar un capitol al acesteia, indiferent de rolul (firește, foarte însemnat) pe care îl
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ideilor, tot așa, la nivelul expresiei lingvistice, aceeași raționalitate trebuie să producă un echilibru al mijloacelor întrebuințate, prin adecvarea la necesitățile comunicării eficiente, economice și exemplare. Filozofia limbii se constituie numai prin cercetarea limbii din perspectiva unei viziuni filozofice, căci filozofia limbii nu este în măsură să se substituie filozofiei, ea fiind, eventual, doar un capitol al acesteia, indiferent de rolul (firește, foarte însemnat) pe care îl are limba în determinarea aspectului antropocosmosului. Adevărata filozofie nu poate, de asemenea, să nu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
trebuie să producă un echilibru al mijloacelor întrebuințate, prin adecvarea la necesitățile comunicării eficiente, economice și exemplare. Filozofia limbii se constituie numai prin cercetarea limbii din perspectiva unei viziuni filozofice, căci filozofia limbii nu este în măsură să se substituie filozofiei, ea fiind, eventual, doar un capitol al acesteia, indiferent de rolul (firește, foarte însemnat) pe care îl are limba în determinarea aspectului antropocosmosului. Adevărata filozofie nu poate, de asemenea, să nu cuprindă în obiectul ei limbajul și limba, limbajul fiind
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
din perspectiva unei viziuni filozofice, căci filozofia limbii nu este în măsură să se substituie filozofiei, ea fiind, eventual, doar un capitol al acesteia, indiferent de rolul (firește, foarte însemnat) pe care îl are limba în determinarea aspectului antropocosmosului. Adevărata filozofie nu poate, de asemenea, să nu cuprindă în obiectul ei limbajul și limba, limbajul fiind una dintre facultățile definitorii ale omului, iar limba una dintre condițiile lui formative. În cuprinsul relației limbă filozofie, se întrevăd două aspecte definitorii: 1) relația
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]