3,494 matches
-
aceleiași -ei-...e: cesteilalte, celeilalte Observații: Opoziția este accentuată de alternanța fonetică e/ea, provocată de dezinențele din flexiunea internă: aceasta/acesteia, cealaltă/celeilalte etc. La nominativ-acuzativ, forma aceasta maschează o formă de bază cu dezinența -ă: această + a: aceasta. Plural Masculin N.Ac.: -(șt)i-: aceștia; -i-: aceia, aceiași -(șt)i-...i: ceștilalți; -i-...i: ceilalți G.D.: -(st)or-: acestora; -(l)or-: acelora, acelorași -(st)or-...i: cestorlalți; -(l)or-...i: celorlalți În desfășurarea flexiunii interne se produc aceleași alternanțe
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
aceleași alternanțe fonetice din flexiunea substantivală: st/șt (aceștia/acestora, ceștilalți/cestorlalți) și l/i (aceia/acelora etc.). Feminin: N.Ac.: -e-: acestea, acelea, aceleași; -e-...e: cestelalte, celelalte G.D.: -or: acestora, acelora, acelorași -or...e: cestorlalte, celorlalte Observații:La plural, opoziția cazuală a pronumelor simple se realizează, în planul expresiei, numai la nivelul dezinențelor înscrise în flexiune internă. Dezinențele termenului al doilea din structura pronumelor compuse rămân aceleași la amândouă formele cazuale. Omonimiile nominativ-acuzativ și genitiv-dativ se anulează ca și
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
aceste lacuri. La singular, opoziția masculin-feminin se realizează: • dezinențial: -Ø/-ă: acest/această, cestălalt/ceastălaltă, celălalt/cealaltă. Opoziția dezinențială este secundată de alternanțe fonetice: e/ea, ă/a: acest/această, celălalt/cealaltă • prin flexiune internă: acel/acea, același/aceeași La plural, opoziția masculin-feminin se realizează dezinențial: -i/-e (acești/aceste), liber: -i/-le (acei/acele) sau prin flexiune internă (aceiași/aceleași), și este întărită de alternanțe fonetice: șt/st (acești/aceste), l/i: acele/acei, aceleași/aceiași. Adjectivele demonstrative compuse realizează
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
N.Ac.:Ø (-ă): acest, acel, același, cestălalt, celălalt G.D.: -ui: acestui, acelui, aceluiași, cestuilalt, celuilalt Feminin N.Ac. -ă(-Ø), ă(Ø)...ă: această, ceastălaltă, acea, cealaltă, aceeași G.D.: -ei(lei); ei(lei)...e: acestei, acelei, aceleiași; cesteilalte, celeilalte Plural Masculin N.Ac.:-i; i...i: acești, acei, aceiași, ceștilalți, ceilalți G.D.: -or(lor); -or(lor)...i: acestor, acelor, acelorași, celorlalți Feminin N.Ac.:-e, -le; -e...-e; -le...-e:aceste, cestelalte, acele, aceleași, celelalte G.D.: -or(-lor); -or(-lor
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
numărul și cazul substantivului. În flexiunea cazuală, substantivele feminine realizează opoziția numai la nivel dezinențial, fără intervenția morfemului determinării. Substantivele masculine rămân invariabile după caz. Singular N.Ac.: acest copil (M) - această fetiță (F) etc. G.D.: acestui copil - acestei fetițe Plural N.Ac.: acești copii (M) - aceste fetițe (F) etc. G.D.: acestor copii - acestor fetițe Adjectivul urmează substantivul mai ales la nominativ-acuzativ. Genitiv-dativul caracterizează în vorbirea curentă numai sintagmele cu substantive masculine. Substantivul acestor sintagme primește morfemul determinării definite și își
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
și își schimbă forma în funcție de cele două serii cazuale. Adjectivul rămâne invariabil în funcție de caz: N.Ac.: copilul acesta, fetița aceasta, copiii aceștia, fetițele acestea G.D.: copilului acesta Sintagmele cu substantivele feminine la singular sau cu substantive de toate genurile, la plural, urmate de adjective demonstrative, sunt posibile, dar se caracterizează prin ambiguitate; adjectivul prezintă aceeași structură cu pronumele și, în consecință, poate trimite spre alt substantiv decât regentul: G.D.: fetiței acesteia, copiilor acestora, fetițelor acestora. Formele invariabile, la fel ca în
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
rămas. Pronumele de cuantificare distributivă nu cunoaște categoria determinării. Numărultc "Num\rul" Categoria gramaticală a numărului este dominată de conținutul semantic, cantitativ, al termenilor clasei. În legătură cu aceasta, sub aspect semantic, singularul este reprezentat de un singur pronume: unu, celelalte reprezentând pluralul: doi, trei, patru etc. În planul expresiei, mai multe pronume au formă de singular: patru, opt sau chiar se organizează în interiorul opoziției singular-plural: (o) sută/două sute. Că opoziția rămâne exclusiv în planul expresiei o dovedesc substantivele din sintagmele cu întrebuințare
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
Că opoziția rămâne exclusiv în planul expresiei o dovedesc substantivele din sintagmele cu întrebuințare adjectivală a pronumelor de cuantificare, care se caracterizează prin sensul categorial de pluralitate: patru/opt/o sută (de) oameni. Pronumele mulți, puțini au numai formă de plural. Formele de singular mult, multă sunt adjective calificative sau adverbe (mult, puțin). Realizează, în planul expresiei, opoziția singular-plural pronumele cu structură substantivală (zece, sută, milion, miliard etc.) din alcătuirea pronumelor compuse de cuantificare numerică simplă sau distributivă: douăzeci, trei milioane
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
-u (unu - codru)/-i (doi - eroi). La formele de feminin, fonemele finale din structura pronumelui diferă, datorită structurii fonetice a termenului pronominal, de fonemele-dezinențe din structura substantivului: casă - una/case - două. Pronumele de cuantificare colectivă sunt pluralia tantum; sensului de plural îi corespund în planul expresiei dezinențele: -i (masculin), -ă (variantă contextuală a lui -e), -le (feminin): amândoi/amândouă; tustrei/tustrele; -ii (M.: dezinență + articol), -ele: (F.: dezinența -e + articolul -le): ambii, ambele. Genultc "Genul" Categoria gramaticală a genului are natură
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
de cuantificare totalizatoare și de cuantificare distributivă compuse pe baza pronumelui doi: amândoi/amândouă, dar și tustrei/tustrele, câte doi/câte două, câte treizeci și doi/câte treizeci și două, pronumele de cuantificare nedeterminată: mulți/multe, câțiva/câteva. La feminin, plural, pronumele mulți, puțini și toți dezvoltă sens de neutru: „Multe trec pe dinainte,/ În auz ne sună multe,/Cine ține toate minte/ Și ar sta să le asculte?” (M.Eminescu, I, p. 144). La pronumele compuse pe baza termenilor cu
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
întrebuințate adjectival: două sute de (studenți/studente) față de doi (studenți)/două studente. Ca toate pronumele, spre deosebire de substantivele substituite, pronumele de cuantificare dezvoltă numai opoziția masculin/feminin. Substantivele neutre sunt substituite la singular de pronume masculine: un, câte un (tablou), iar la plural de pronume feminine: două, câte două (tablouri), amândouă (tablourile). Pronumele de cuantificare numerică simplă, compuse pe baza termenilor de structură substantivală sută, mie, milion, depind în dezvoltarea opoziției de gen, desfășurată numai în planul expresiei, de apartenența la gen a
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
studente, temple). Distincția de gen se realizează prin dezinențe, aceleași din flexiunea nominală, libere sau în flexiune internă: -u/-a(-ă) (la pronume cu forme de singular): unu/douăzeci și unu, câte unu/una, douăzeci și una -i/-e (la pronume cu forme de plural): mulți/multe, câțiva/câteva, toți/toate -i/-ă (variantă contextuală a lui e): doi, amândoi, două, amândouă -i/-le: tustrei/tustrele -i+i/-e+le (dezinență + morfem de determinare): ambii/ambele. Substantivele din structura pronumelor compuse o sută, o mie
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
unele pronume de cuantificare de alternanțe fonetice, provocate de dezinență: ț/t: mulți/multe, câțiva/câteva, toți/toate; o/oa: toți/toate. Pronumele de cuantificare numerică, dezvoltând determinarea ca sens gramatical, când sunt determinate definit, realizează opoziția de gen (la plural) și la nivelul morfemului determinării: cei doi/cele două, cei câțiva/cele câteva. Cazultc "Cazul" În desfășurarea flexiunii cazuale, se accentuează deosebirile dintre subclasele pronumelui de cuantificare. Pronumele de cuantificare numerică simplă și pronumele de cuantificare distributivă realizează opozițiile cazuale
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
numai în mod curent) adjectival: singularul pronumelui câțiva: Voi lipsi câtva timp/câtăva vreme., singularul feminin al pronumelui toți: A venit toată lumea., singularul pronumelui atâția: atâta timp. Observații: Adjectivul pronominal toată este omonim cu adjectivul calificativ toată, adjectiv defectiv de plural, care dezvoltă sensul de ‘ântreagă’: A străbătut pe jos toată țara. Pronumele de cuantificare colectivă ambii se întrebuințează în mod curent numai adjectival: Ambii copii au ajuns la vreme. MORFOLOGIA ADJECTIVULUITC "MORFOLOGIA ADJECTIVULUI" PRONOMINAL DE CUANTIFICARETC "PRONOMINAL DE CUANTIFICARE" Între
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
realizează opoziția singular-plural, mai ales prin intermediul morfemului cel: cel(cea) dintâi/cei (cele) dintâi. Prin același morfem realizează opoziția de număr locuțiunea pronominală: cel din urmă: cel (cea) din urmă/cei (cele) din urmă. Celelalte pronume ordinale sunt defective de plural. Marca singularului este reprezentată de morfemul subclasei, la care se adaugă, când pronumele se caracterizează prin determinare definită, morfemul determinării: al doilea, cel de al doilea, a doua, cea de a doua. Observații: În limbajul oral se dezvoltă uneori forme
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
singularului este reprezentată de morfemul subclasei, la care se adaugă, când pronumele se caracterizează prin determinare definită, morfemul determinării: al doilea, cel de al doilea, a doua, cea de a doua. Observații: În limbajul oral se dezvoltă uneori forme de plural, exprimate prin morfemul determinării: cei de al doilea. Cazultc "Cazul" Flexiunea cazuală a pronumelui ordinal se realizează cu ajutorul morfemului cel. La nominativ-acuzativ, morfemul intervine în primul rând pentru exprimarea categoriei determinării (în opoziție cu morfemul Ø: al doilea/cel de
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
Singular N.Ac.: -Ø + l(M.): primul, ultimul, întâiul -ă(e) + a(F.): prima, ultima, întâia G.D.: -Ø + lui(M.): primului, ultimului, întâiului -e + i(a)(F.): primei(a), ultimei(a) Observații: Pronumele întâiul nu se întrebuințează la genitiv-dativ feminin. Plural N.Ac.: -i + -i(M.): primii, ultimii, întâii -e + -le(F.): primele, ultimele, întâiele G.D.: -i + lor(M.): primilor, ultimilor, întâilor -e + lor(F.): primelor, ultimelor, întâielor Pronumele ordinal întâiul(dintâiul) realizează cel mai adesea flexiunea cazuală și opoziția de
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
lor(F.): primelor, ultimelor, întâielor Pronumele ordinal întâiul(dintâiul) realizează cel mai adesea flexiunea cazuală și opoziția de gen și număr prin intermediul morfemului cel: Singular N.Ac.: cel dintâi(M.), cea dintâi(F.) G.D.: celui dintâi(M.), celei dintâi(F.) Plural N.Ac.: cei dintâi(M.), cele dintâi(F.) G.D.: celor dintâi(M. și F.) SINTAXA PRONUMELUI ORDINALTC "SINTAXA PRONUMELUI ORDINAL" Pronumele ordinal intră în toate relațiile sintactice, cu excepția relației de incidență, și realizează toate funcțiile sintactice proprii substantivului: • subiect: „Al
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
rămâne din motive fonetice invariabil în funcție de gen. În topică postsubstantivală, adjectivul întâi se întrebuințează numai într-o serie de sintagme relativ fixe:clasa întâi, anul întâi care nu reprezintă varianta pozițională a sintagmelor întâia clasă, întâiul an. În consecință, la plural poziția postsubstantivală a adjectivului nu este posibilă. În locul adjectivului se întrebuințează, rar, pronumele, în aceste sintagme compuse, imediat după substantiv: clasele întâi, anii întâi, în sintagme libere, prin intermediul prepoziției de aglutinată: întâii oameni/oamenii dintâi. Aceeași întrebuințare caracterizează și singularul
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
acest prim an, această primă zi etc. În aceste sintagme, adjectivul ordinal realizează opozițiile categoriale de gen, număr și caz, asemenea adjectivelor calificative, exclusiv la nivel dezinențial. Masculin N.Ac.G.D.: -Ø (singular): acest prim (întâi, secund, ultim) an -i (plural): acești primi (întâi, secunzi, ultimi) ani Feminin Singular N.Ac.: -ă(e): această primă, ultimă, întâie fată G.D.: -e: acestei prime, ultime fete Plural N.Ac.G.D.: -e: aceste/acestor prime, ultime fete Observații: Adjectivul întâia nu se întrebuințează la
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
la nivel dezinențial. Masculin N.Ac.G.D.: -Ø (singular): acest prim (întâi, secund, ultim) an -i (plural): acești primi (întâi, secunzi, ultimi) ani Feminin Singular N.Ac.: -ă(e): această primă, ultimă, întâie fată G.D.: -e: acestei prime, ultime fete Plural N.Ac.G.D.: -e: aceste/acestor prime, ultime fete Observații: Adjectivul întâia nu se întrebuințează la cazurile genitiv-dativ. Adjectivul păstrează aceleași forme, când sintagma se caracterizează prin determinare nedefinită: un prim an, o primă mișcare ș.a.m.d. sau prin
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
feminin, a câta, particula deictică a asimilează dezinența -ă, de altfel, niciodată reperabilă în texte autentice: a câtă + a ® a câta. Numărultc "Num\rul" Pronumele cine și câte câți sunt invariabile în interiorul opoziției singular-plural. Pronumele al câtelea este defectiv de plural. Pronumele care realizează opoziția de număr, concomitent cu opoziția de gen, la genitiv-dativ: căruia (M.), căreia (F.), cărora (M.,F.) Cazultc " Cazul" Pronumele câți și al câtelea se întrebuințează, de regulă, numai la nominativ sau acuzativ. Distincția dintre cele două
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
câtelea, condiționată de trăsătura semantică + uman pentru câți: Pe câți ai văzut?, Câte ai citit tu? Pronumele care realizează genitiv-dativul prin dezinențe specific pronominale, diferențiate în funcție de gen și număr, înscrise în flexiune internă: Singular: -ui (M.): căruia -ei ( F.): căreia Plural: -or (M., F.): cărora În structura formelor de genitiv-dativ pronumele primește particula deictică -a. Pronumele cine cunoaște numai forme de singular și la G.D.; este lipsit de particula-a; forma, neregulată, se caracterizează prin dezinența de masculin -ui: cui. Distincția
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
unul/una, altul/alta, vreunul/vreuna Plural: ii/ele: « (-i + -i/-e + -le): unii/unele, vreunii/vreunele; Observații: Dezinențele de singular rezultă, de fapt, din amalgamarea unei dezinențe nominale cu „articolul” definit: Ø + l (altul), -ă + a (alta) „Dezinențele” de plural sunt morfeme complexe, constituite din „dezinență” nominalăși„articol definit”: -i + -i (M.)/(unii, alții)-e + -le (F.) (unele, altele) Cazultc "Cazul" La pronumele care-și modifică forma și în funcție de număr, dezinențele cazuale sunt diferite, la singular, în funcție de gen; ele exprimă
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
adăugire: „A venit un altul.” Pronumele oarecare, oarecine sunt totdeauna precedate de articolul nehotărât un: un oarecine, un oarecare. Pronumele compuse pe baza pronumelui cine au flexiune neregulată, dar marcată de aceeași dezinență de G.D. -ui: oricui, cuiva, fiecui, altcuiva. Plural N.Ac.: -i, -ii (M), -e, ele (F): anumiți, unii, anumite, unele G.D.: -or (a): anumitor, unora. Distincția nominativ-acuzativ este asigurată la pronumele marcate prin trăsătura semantică + uman de morfemul pe: unii/pe unii; cineva/pe cineva, oricare/pe oricare
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]