13,563 matches
-
însăși proverbială, stârnește râsul și întreține mereu vie atenția cititorului anunțând intențiile ironice ale autorului. De fapt, efectul de ansamblu pe care îl vizează Creangă prin „înțelepciunea” construită de zicerile tipice este umorul. Inepuizabila dorință de a vorbi vine, la Creangă, dintr-o „voluptate strict intelectuală”, după cum remarca G. Călinescu. „Obiecte, animale, oameni vorbesc într-una, aruncând cele mai joviale vorbe prin forma lor neașteptată [...] și citând neostenit și cu o viteză nemaipomenită.”: „ Ce mânca văd eu bine că ai; despre
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
deoparte aici cum zici, căci mila domnului: lac de-ar fi, broaște sunt destule.” (Povestea lui Harap Alb, p. 227 - 228). Limbajul, înțelegând prin el atât vorbirea personajelor, cât și pe aceea a naratorului, este principala sursă a umorului la Creangă. El este în același timp și una dintre modalitățile esențiale prin care eroii basmelor sunt individualizați. Poveștile lui Creangă au o structură dialogică specifică, ceea ce le dă o mare putere de reprezentare scenică. Spre deosebire de creatorul popular de basme, care e
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
227 - 228). Limbajul, înțelegând prin el atât vorbirea personajelor, cât și pe aceea a naratorului, este principala sursă a umorului la Creangă. El este în același timp și una dintre modalitățile esențiale prin care eroii basmelor sunt individualizați. Poveștile lui Creangă au o structură dialogică specifică, ceea ce le dă o mare putere de reprezentare scenică. Spre deosebire de creatorul popular de basme, care e interesat mai curând de latura epică, de evenimențialul în sine, Creangă manifestă o preferință netăgăduită pentru plăcerea de a
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
prin care eroii basmelor sunt individualizați. Poveștile lui Creangă au o structură dialogică specifică, ceea ce le dă o mare putere de reprezentare scenică. Spre deosebire de creatorul popular de basme, care e interesat mai curând de latura epică, de evenimențialul în sine, Creangă manifestă o preferință netăgăduită pentru plăcerea de a reda întâmplările prin dialog, care „imită” vorbirea. Fragmente precum cel de mai jos, în care dialogul se îmbină cu monologul, se întâlnesc peste tot în povești și ar putea fi cu ușurință
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
rupe inima din mine, că mare jale și alean or mai fi ducând mamele lor pentru dânșii! Mai bine că al nostru nu poate vorbi și nu-l duce capul ca pe alții la iznoave.” (p. 190) „În poveștile lui Creangă nu există cultural decât o singură clasă socială, aceea țărănească și lumea întreagă nu e decât o sporire a dimensiunilor rânduielii din sat.” de aici vine probabil și familiaritatea despre care vorbeam și, în spiritul ei, moșului din Povestea porcului
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
într-o singură lume a cărei dominantă este o înțelepciune rurală cu adânci rădăcini în mitic nu este decât o etapă premergătoare îndepărtării unei alte granițe - aceea dintre real și fabulos. Acesta este unul dintre aspectele esențiale ale originalității lui Creangă. S-a vorbit adesea despre așa-numita localizare a fantasticului la Creangă, despre o „domesticizare a miraculosului mitic folcloric”. Limite clare între real și fabulos nu existau nici în basmul folcloric. Acolo însă, trecerea era de la real la fantastic și
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
adânci rădăcini în mitic nu este decât o etapă premergătoare îndepărtării unei alte granițe - aceea dintre real și fabulos. Acesta este unul dintre aspectele esențiale ale originalității lui Creangă. S-a vorbit adesea despre așa-numita localizare a fantasticului la Creangă, despre o „domesticizare a miraculosului mitic folcloric”. Limite clare între real și fabulos nu existau nici în basmul folcloric. Acolo însă, trecerea era de la real la fantastic și nu invers. În cazul lui Creangă avem de-a face cu o
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
așa-numita localizare a fantasticului la Creangă, despre o „domesticizare a miraculosului mitic folcloric”. Limite clare între real și fabulos nu existau nici în basmul folcloric. Acolo însă, trecerea era de la real la fantastic și nu invers. În cazul lui Creangă avem de-a face cu o umanizare a fantasticului, autorul ajungând, în spiritul umorului care îi este caracteristic, până la parodierea acestuia. Ilustrative pentru acest tip de „coborâre” parodică a fantasticului în planul realității imediate sunt în special trei dintre basmele
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
de-a face cu o umanizare a fantasticului, autorul ajungând, în spiritul umorului care îi este caracteristic, până la parodierea acestuia. Ilustrative pentru acest tip de „coborâre” parodică a fantasticului în planul realității imediate sunt în special trei dintre basmele lui Creangă - Dănilă Prepeleac, Povestea lui Stan Pățitul și Ivan Turbincă. Toate trei pot fi încadrate, așa cum deja s-a menționat, în categoria basmului nuvelistic dacă se are în vedere structura lor narativă. În Dănilă Prepeleac și în Povestea lui Stan Pățitul avem de-
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
bun... Cam de câți ani îi fi tu? Ia poate să am vreo treisprezece ani. Ce spui tu măi?... Apoi bine a zis cine a zis că vrabia-i tot pui, dar numai dracul o știe de când îi... [...]” (p. 208) Creangă demitizează Iadul și tot ceea ce înseamnă forțele răului în genere. Procesul este generator de umor, cu atât mai mult cu cât nu are loc numai o negare a fabulosului, ci o răsturnare paradoxală de sensuri. Astfel, deși motivul real este
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
a face cu trimișii lui Scaraoschi pe care îi ironizează: „Mă! Tot am auzit din bătrâni că dracii nu-s proști; d-apoi cum văd eu, tu numai nu dai în gropi, de prost ce ești.” (p. 183). Viziunea lui Creangă este prin excelanță una antisacralizantă chiar dacă, în aparență, dimensiunea supusă parodierii este cea demonică: „ Am să durez o mănăstire pe pajiștea asta, de are să se ducă vestea în lume, zise el. V-oi învăța eu să puneți stăpânire pe lucrurile
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
a autorului este cu atât mai bine realizată cu cât dracul, ființă fantastică ce ar trebui să aibă puteri supranaturale, este învins datorită prostiei sale de nătângul Dănilă. Intenția parodică este și mai evidentă în Ivan Turbincă, unde tentativa lui Creangă de a aduce pe pământ și de a micșora tot ceea ce este transcendent atinge punctul culminant. Sfântul Petre și Dumnezeu înșiși sunt coborâți în planul realității imediate. Ei dialoghează în același stil colorat și se comportă într-un mod tipic
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
aduce pe pământ și de a micșora tot ceea ce este transcendent atinge punctul culminant. Sfântul Petre și Dumnezeu înșiși sunt coborâți în planul realității imediate. Ei dialoghează în același stil colorat și se comportă într-un mod tipic eroilor lui Creangă: „ Doamne, zise atunci sfântul Petre, spăriet - ori hai să ne grăbim, ori să ne dăm într-o parte, nu cumva ostașul acela să aibă harțag și să ne găsim beleaua cu dânsul. Știi c am mâncat eu odată de la unul
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
de a umaniza fantasticul nu ar avea însă efectele scontate fără contribuția povestitorului care, chiar dacă din punct de vedre cantitativ are o prezență mai redusă decât în basmele populare, intervine cu aceeași tonalitate ironică specifică întregii opere a lui Ion Creangă. Deși este vizibilă intenția de a dramatiza realistic basmul, povestitorul este cel care completează mereu dialogul personajelor. El subliniază detaliile semnificative menite să atragă atenția asupra anumitor semnificații sau să contribuie la conturarea unor personaje. Naratorul însuși pare a deveni
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
a dramatiza realistic basmul, povestitorul este cel care completează mereu dialogul personajelor. El subliniază detaliile semnificative menite să atragă atenția asupra anumitor semnificații sau să contribuie la conturarea unor personaje. Naratorul însuși pare a deveni astfel personaj în opera lui Creangă, pentru că el „vorbește” în spiritul eroilor. Vl. Streinu observa că „la Creangă nu vorbesc numai eroii când se întâlnesc; vorbește însuși autorul ori de câte ori intervine; și intervine atât de adesea și de oral, încât el devine personajul centru.” Intervențiile naratorului sunt
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
El subliniază detaliile semnificative menite să atragă atenția asupra anumitor semnificații sau să contribuie la conturarea unor personaje. Naratorul însuși pare a deveni astfel personaj în opera lui Creangă, pentru că el „vorbește” în spiritul eroilor. Vl. Streinu observa că „la Creangă nu vorbesc numai eroii când se întâlnesc; vorbește însuși autorul ori de câte ori intervine; și intervine atât de adesea și de oral, încât el devine personajul centru.” Intervențiile naratorului sunt întotdeauna minate de o ironie care îi este specifică lui Creangă. Astfel
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
la Creangă nu vorbesc numai eroii când se întâlnesc; vorbește însuși autorul ori de câte ori intervine; și intervine atât de adesea și de oral, încât el devine personajul centru.” Intervențiile naratorului sunt întotdeauna minate de o ironie care îi este specifică lui Creangă. Astfel, atunci când este vorba despre însurătoare, Stan „amâna din zi în zi și de joi până mai de apoi această poznașă trebușoară și gingașă în multe privinți, după cum o numea el, gândindu-se mereu la multe de toate”. (p. 205
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
vorbind ei știu ce.”. (p 288) Deși atitudinea naratorului față de cele povestite e constant ironică, cititorul are surpriza să întâlnescă, foarte rar ce-i drept, pasaje de un lirism evident, pasaje care, desprinse din context, nu par să aparțină lui Creangă: „Nu trecu mult și ziua se călători. Ceriul era limpede și luceferii sclipitori râdeau la stele, iar luna scoțând capul de după dealuri, se legăna în văzduh, luminând pământul.”. (Dănilă Prepeleac, p.185) Fragmente ca acesta trec însă neobservate, în prim
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
acela avea o păreche de case [...]” (Ivan Turbincă, p.290) etc. Tot naratorului îi revine și misiunea de a întreține o minimă undă de fabulos, fără de care basmul și-ar pierde identitatea. Intervine aici ceea ce exegeza a numit „homerismul” lui Creangă, adică tendința scriitorului de a da o aură mitică întâmplărilor prin exagerarea dimensiunilor lor. Sunt relevante în acest sens pasaje precum: „Atunci dracul se crăcește c-un picior la asfințit și cu unul la răsărit; s apucă zdravăn cu mânile
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
situa între realitate și idealitate. Atemporalitatea basmelor, sugerată prin formula inițială „Era odată” care urmărește doar aparent tiparul folcloric, reflectă încercarea autorului de a permanentiza întâmplările, de a le da un caracter de generalitate cu dominantă umoristică. Mesajul basmelor lui Creangă este, în cele din urmă, ideea că singura modalitate de a face față destinului este umorul, un umor rafinat, având tendința spre intelectualizare, dar obținut cu mijloace care stau la îndemâna oricui, un umor care „ nu pedepsește, nu cenzurează, nu denunță
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
în primul rând limite proprii, ale celui care râde, și numai în al doilea rând sunt și ale altora.” Acestea fiind spuse, dincolo de riscul afirmat la începutul prezentei lucrări, acela de a relua locuri devenite comune atunci când se vorbește despre Creangă, nu ne rămâne decât constatarea că orice nouă încercare de analiză a basmelor lui Creangă înseamnă, în primul rând, o nouă lectură... Și fiecare lectură nouă nu poate să însemne decât nuanțe și sensuri noi și, de ce nu, în cele
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
sunt și ale altora.” Acestea fiind spuse, dincolo de riscul afirmat la începutul prezentei lucrări, acela de a relua locuri devenite comune atunci când se vorbește despre Creangă, nu ne rămâne decât constatarea că orice nouă încercare de analiză a basmelor lui Creangă înseamnă, în primul rând, o nouă lectură... Și fiecare lectură nouă nu poate să însemne decât nuanțe și sensuri noi și, de ce nu, în cele din urmă, o nouă bucurie spirituală. Erotica feminină în proza eminesciană Motto: „Femeie ea? Un
Incursiuni în universul epic by Ana Maria Ghiban () [Corola-publishinghouse/Science/1223_a_1930]
-
a expresiei artistice, excepție făcând atracția către parnasianism a lui Artur Stavri, nu au găsit înțelegere; bunăoară, s-a respins colaborarea lui Ion Minulescu și chiar aceea a lui Panait Cerna. Când se împlineau zece ani de la moartea lui Ion Creangă, revista retipărește Popa Duhu. Nu cu mult înainte apăruse și o traducere a lui Mihai Eminescu din Mark Twain, intitulată Obsesiune. I. L. Caragiale, care s-a numărat, ca și Al. Vlahuță, printre colaboratori, trimite câteva dintre cronicile sale teatrale. În
Dicționarul General al Literaturii Române () [Corola-publishinghouse/Science/288620_a_289949]
-
că el ar fi „creat” simbolurile). Ediții: Physiologus (publ. M. Gaster), „Archivio glottologico italiano” (Roma-Torino-Florența), 1886-1888, 276-290; Oarecare cunoștințe de la filosofii vechi pentru firea și obiceiurile năravurilor oarecărora jivini, adunate de preînțeleptul între arhierei Damaschin Studitul (publ. C.N. Mateescu), „Ion Creangă”, 1914, 1-3, 1915, 9-12, 1916, 1-4, „Ion Creangă” (calendar), 1914, 40-45; Fisiologul (publ. Margareta D. Mociorniță), CEL, 1934, 89-92; Fiziologul, în Cătălina Velculescu, Cărți populare și cultură românească, București, 1984, 180-195; ed. îngr. V. Guruianu, în Cele mai vechi cărți
Dicționarul General al Literaturii Române () [Corola-publishinghouse/Science/287010_a_288339]
-
publ. M. Gaster), „Archivio glottologico italiano” (Roma-Torino-Florența), 1886-1888, 276-290; Oarecare cunoștințe de la filosofii vechi pentru firea și obiceiurile năravurilor oarecărora jivini, adunate de preînțeleptul între arhierei Damaschin Studitul (publ. C.N. Mateescu), „Ion Creangă”, 1914, 1-3, 1915, 9-12, 1916, 1-4, „Ion Creangă” (calendar), 1914, 40-45; Fisiologul (publ. Margareta D. Mociorniță), CEL, 1934, 89-92; Fiziologul, în Cătălina Velculescu, Cărți populare și cultură românească, București, 1984, 180-195; ed. îngr. V. Guruianu, în Cele mai vechi cărți populare în literatura română, coordonatori Ion Gheție și
Dicționarul General al Literaturii Române () [Corola-publishinghouse/Science/287010_a_288339]