13,026 matches
-
pe care filozofia îl câștigă atunci când intră în posesia unor metode care sunt mânuite în deplin consens de toți cercetătorii onești și calificați, astfel încât rezultatele vor putea fi controlate, ca și în orice cercetare științifică matură. Practicată în acest fel, filozofia nu încetează, desigur, să fie o activitate creatoare în măsura în care amploarea și însemnătatea realizărilor ei vor depinde în mod hotărâtor de calitatea ideilor și inițiativelor cercetătorilor. Noutatea esențială este că ea beneficiază acum, pentru prima dată, de metode care fac posibilă
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
speculația incontrolabilă. Pentru inițiatorii acestei reorientări, nici îndrăzneala ideilor capabile să schimbe perspectiva noastră asupra lumii, nici monumentalitatea, verticalitatea construcției ideatice, atributele ei de coerență și simetrie considerate în sine, nu impun o plăsmuire a minții omenești drept contribuție în filozofie. Impresionante prin anvergura lor sau mai modeste, rezultatele cercetării filozofice urmează să fie valorizate la capătul confruntării lor cu standarde care impun concluzii independente de interesele, înclinațiile, preferințele și gusturile celor care le-au produs. Presupozițiile care susțin o asemenea
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
excepționale au fost subminate de greșeli și confuzii de ordin logic. Construind în mediul limbajului natural, filozofii din trecut au fost induși în eroare îndeosebi de diferențele dintre forma logică și forma gramaticală a expresiilor. Corolarul acestei constatări este că filozofia va fi revoluționată prin construcția unor limbaje formalizate - limbaje perfecte din punct de vedere logic -, care permit atât o formulare adecvată a problemelor conceptuale, cât și supunerea soluțiilor propuse unui control obiectiv. Prin construcția și prin utilizarea unor limbaje a
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
formalizate - limbaje perfecte din punct de vedere logic -, care permit atât o formulare adecvată a problemelor conceptuale, cât și supunerea soluțiilor propuse unui control obiectiv. Prin construcția și prin utilizarea unor limbaje a căror caracteristică distinctivă este claritatea și precizia, filozofia este adusă, pentru prima dată, pe „drumul sigur al științei“. Dincolo de o multitudine de deosebiri în ceea ce privește modul cum a fost conceput și aplicat proiectul analizei logice, aceste presupoziții au fost împărtășite de Frege și Russell, de empiriștii logici și apoi
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
pe „drumul sigur al științei“. Dincolo de o multitudine de deosebiri în ceea ce privește modul cum a fost conceput și aplicat proiectul analizei logice, aceste presupoziții au fost împărtășite de Frege și Russell, de empiriștii logici și apoi de toți cei activi în filozofia analitică de orientare logică, succesoarea legitimă a lui Russell și a filozofiei empirismului logic. Evoluția gândirii lui Russell ilustrează în mod exemplar acea ruptură cu tradiția pe care o reprezintă „filozofia analizei logice“. Russell a revenit de multe ori asupra
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
cum a fost conceput și aplicat proiectul analizei logice, aceste presupoziții au fost împărtășite de Frege și Russell, de empiriștii logici și apoi de toți cei activi în filozofia analitică de orientare logică, succesoarea legitimă a lui Russell și a filozofiei empirismului logic. Evoluția gândirii lui Russell ilustrează în mod exemplar acea ruptură cu tradiția pe care o reprezintă „filozofia analizei logice“. Russell a revenit de multe ori asupra ideii că la probleme filozofice autentice și la soluții reale ale acestor
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
empiriștii logici și apoi de toți cei activi în filozofia analitică de orientare logică, succesoarea legitimă a lui Russell și a filozofiei empirismului logic. Evoluția gândirii lui Russell ilustrează în mod exemplar acea ruptură cu tradiția pe care o reprezintă „filozofia analizei logice“. Russell a revenit de multe ori asupra ideii că la probleme filozofice autentice și la soluții reale ale acestor probleme se poate ajunge numai detașându-ne de acea sursă de greșeli, perplexități și confuzii logice pe care o
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
s-a delimitat tot atât de categoric de „noile tendințe“ de a centra reflecția filozofică asupra limbajului cotidian ca și de vechile sisteme ale metafizicii. Limba de toate zilele - spunea el - încorporează metafizica epocii de piatră. Convingerea lui a fost că în filozofie, ca și în știința teoretică, un punct de vedere care nu se ridică deasupra orizontului gândirii comune va fi lipsit de valoare. Dacă fizica sau medicina are nevoie de un limbaj mai precis decât limbajul cotidian, de ce nu ar avea
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
și în știința teoretică, un punct de vedere care nu se ridică deasupra orizontului gândirii comune va fi lipsit de valoare. Dacă fizica sau medicina are nevoie de un limbaj mai precis decât limbajul cotidian, de ce nu ar avea și filozofia nevoie de un asemenea limbaj? Filozofia va trebui să profite de o lecție fundamentală pe care ne-a oferit-o știința modernă, anume aceea că numai prin limbaje mai precise vom putea identifica și depăși greșeli și confuzii logice, care
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
de vedere care nu se ridică deasupra orizontului gândirii comune va fi lipsit de valoare. Dacă fizica sau medicina are nevoie de un limbaj mai precis decât limbajul cotidian, de ce nu ar avea și filozofia nevoie de un asemenea limbaj? Filozofia va trebui să profite de o lecție fundamentală pe care ne-a oferit-o știința modernă, anume aceea că numai prin limbaje mai precise vom putea identifica și depăși greșeli și confuzii logice, care sunt, pentru a spune așa, „încorporate
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
mai nepartizane, mai obiective, libere de acele înclinații și idei preconcepute pe care Francis Bacon le numea „idoli“. Ne putem astfel ridica deasupra a ceea ce desparte indivizi, grupuri sectare, mari colectivități sau epoci istorice, în imperiul rațiunii universale. Menirea „noii filozofii“ este să promoveze ascensiunea din lumea gândirii comune - o lume a erorii și a confuziei - în orizontul pur al rigorii logice și al cunoașterii obiective. Friedrich Waismann, un membru mai tânăr al Cercului, care a lucrat cu Wittgenstein, în anii
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
obiective. Friedrich Waismann, un membru mai tânăr al Cercului, care a lucrat cu Wittgenstein, în anii 1929-1932, la proiectul unei expuneri sistematice a ideilor Tractatus-ului, atrăgea atenția, într-un manuscris publicat postum, asupra speranței lui Frege că logica va ajuta filozofia să înlăture toate confuziile pe care le generează limbajul comun, 364 GÂNDITORUL SINGURATIC adăugând: „Ceea ce a prezis Frege a fost înfăptuit de Russell, Moore și Wittgenstein. Ei au utilizat metodele și ideile descoperite recent pentru a clarifica structura limbajului, iar
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
79 Russell credea că menirea filozofului este de WITTGENSTEIN ȘI RUSSELL 365 a purifica ceea ce este impur, de a elimina ceea ce este ambiguu, de a preciza ceea ce este vag. Pe o altă cale și într-un alt mod decât Platon, filozofia va trebui să promoveze o mișcare în sus, de la aparențele sensibile la esențele inteligibile. Din punctul de vedere al lui Wittgenstein, singura îndreptățire, unica rațiune de a exista a activității filozofice este, dimpotrivă, aceea de a ne ajuta „să vedem
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
în una din ultimele sale însemnări: „Vreau să spun: Nu este întemeiat pe ceva. Nu este rațional (sau irațional). El există - ca și viața noastră.“82 Într-o opoziție izbitoare cu acei autori care credeau că inițiază o revoluție în filozofie, Wittgenstein nu credea că filozofia are de câștigat devenind „științifică“. El aștepta o epocă mai favorabilă filozofiei decât cea caracterizată printr-o creștere vertiginoasă a prestigiului științei. Lui Drury îi spunea odată că le va fi greu să-i înțeleagă
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
însemnări: „Vreau să spun: Nu este întemeiat pe ceva. Nu este rațional (sau irațional). El există - ca și viața noastră.“82 Într-o opoziție izbitoare cu acei autori care credeau că inițiază o revoluție în filozofie, Wittgenstein nu credea că filozofia are de câștigat devenind „științifică“. El aștepta o epocă mai favorabilă filozofiei decât cea caracterizată printr-o creștere vertiginoasă a prestigiului științei. Lui Drury îi spunea odată că le va fi greu să-i înțeleagă filozofia celor care nu realizează
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
sau irațional). El există - ca și viața noastră.“82 Într-o opoziție izbitoare cu acei autori care credeau că inițiază o revoluție în filozofie, Wittgenstein nu credea că filozofia are de câștigat devenind „științifică“. El aștepta o epocă mai favorabilă filozofiei decât cea caracterizată printr-o creștere vertiginoasă a prestigiului științei. Lui Drury îi spunea odată că le va fi greu să-i înțeleagă filozofia celor care nu realizează ce rol a avut muzica în viața lui. David Pears sugerează că
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
Wittgenstein nu credea că filozofia are de câștigat devenind „științifică“. El aștepta o epocă mai favorabilă filozofiei decât cea caracterizată printr-o creștere vertiginoasă a prestigiului științei. Lui Drury îi spunea odată că le va fi greu să-i înțeleagă filozofia celor care nu realizează ce rol a avut muzica în viața lui. David Pears sugerează că lui Wittgenstein dominația gândirii științifice îi apărea „nefastă“ în măsura în care induce tendința „de a asimila alte moduri de gândire la cele ale științei și, ca
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
acțiunilor, să stabilim astfel dacă și în ce măsură sunt răspunzători pentru ele cei care le săvârșesc. Clarificările conceptuale sunt obținute prin demersuri cu totul diferite de cele ale cercetării specializate. În acest sens, Wittgenstein sugerează că noi facem primul pas în filozofie atunci când ajungem să înțelegem cu adevărat că traseele pe care obținem clarificări conceptuale sunt cu totul diferite de cele ale cercetării științifice. Din această perspectivă putem citi și rânduri, la prima vedere enigmatice, ale autorului Cercetărilor filozofice, cum sunt acestea
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
plasăm la locul ei în examinarea noastră. Dacă rămânem la ea și nu încercăm să trecem de ea. Dificultatea este aici să ne oprim.“86 Aceasta este reacția caracteristică a lui Wittgenstein față de orientarea pe care încercau să o imprime filozofiei Russell și empiriștii logici. Ea răzbate în multe pasaje din prima parte a Cercetărilor filozofice.87 * * * Orientări fundamental diferite ale gândirii dau socoteală de ruptura dramatică de comunicare ce s-a accentuat continuu, cu trecerea timpului, între Wittgenstein și omul
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
spune aici afirmativ i s-a părut banal, remarcile critice neîntemeiate), ci și interesul pe care l-a stârnit această lucrare în lumea filozofică de limbă engleză. Ceea ce nu l-a împiedicat să formuleze cea mai drastică judecată, aceea că filozofia târzie a lui Wittgenstein este una din cele care face din lenea mintală o virtute.88 Este puțin probabil că Wittgenstein ar fi reacționat în vreun fel față de asemenea aprecieri. Căci ele nu l-ar fi surprins. Noi putem însă
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
și tot așa, cineva poate încerca în zadar să-și însușească o mișcare a gândirii. Ea nu-i va deveni niciodată familiară.“89 NOTE 1 Iată o remarcă autobiografică semnificativă, cuprinsă în articolul său „Atomismul logic“ (1924): „Am ajuns la filozofie prin matematică sau, mai bine zis, prin dorința de a găsi un temei pentru credința în adevărul matematicii.“ WITTGENSTEIN ȘI RUSSELL 371 2 Vezi Bryan Magee, „The Philosophy of Bertrand Russell“, în Modern British Philosophy, Secker and Warburg, London, 1971
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
Vezi Bryan Magee, „The Philosophy of Bertrand Russell“, în Modern British Philosophy, Secker and Warburg, London, 1971, p. 143. 3 Vezi B. Russell, History of Western Philosophy, Routledge, London and New York, 2004, p. 744 (trad. rom. de Drăgan Stoianovici, Istoria filozofiei occidentale, Humanitas, București, 2005, vol. II, p. 347.) 4 B. Russell, Our Knowledge of the External World as a Field for Scientific Method in Philosophy, Routledge, London and New York, 1999, p. 13. 5 Ibidem, p. 42. 6 Vezi ibidem, p.
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
of Bertrand Russell, vol. II, George Allen and Unwin, London, 1968, pp. 116 -117. 11 Vezi R. Monk, op. cit., p. 532. 12 Ibidem, p. 534. 13 Vezi ibidem, pp. 567-568. 14 Vezi, în această privință, și studiul „Tractatus-ul și sfârșitul filozofiei“, îndeosebi partea introductivă și partea finală. 15 Vezi B. Russell, „Introduction“, în L. Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus, Routledge, London and New York, 1990, p. 7. 16 Ibidem, p. 8. 17 Ibidem, p. 23. 18 Vezi P. Engelmann, Briefe und Begegnungen, Oldenbourg Verlag
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
p. 8. 17 Ibidem, p. 23. 18 Vezi P. Engelmann, Briefe und Begegnungen, Oldenbourg Verlag, Wien und München, 1970, p. 96. 19 B. Russell, „Introduction“, în op. cit., p. 8. 20 Pentru dezvoltări, vezi, în această lucrare, studiul „Tractatus-ul și sfârșitul filozofiei“, îndeosebi capitolul „Fața mai vizibilă și fața mai puțin vizibilă a «Tractatus»-ului“. 21 B. Russell, My Philosophical Development, George Allen and Unwin, London, 1959, p. 165. 22 Vezi B. Russell, „Introduction“, în op. cit., p. 23. Târziu, la bătrânețe, într-
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
în op. cit., pp. 160-161. Este semnificativ și modul cum a reacționat Wittgenstein atunci când i s-a vorbit despre comentariile critice pe care le-a făcut un coleg, membru al Consiliului Colegiului, cu privire la poezia lui William Blake: „El nu poate înțelege filozofia; cum te poți aștepta să înțeleagă un lucru ca poezia?“ (D. A. T. Gasking, A. C. Jackson, „Ludwig Wittgenstein“, în Portraits of Wittgenstein, vol. 4, p. 146.) Nu este vorba aici atât de situarea poeziei deasupra filozofiei, cât de exprimarea regretului că
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]