13,756 matches
-
nu se poate spune nimic. 47 Br. McGuiness, Approaches to Wittgenstein, p. 95. 48 Ibidem, p. 127. 49 Vezi cap. „Wittgenstein and Metaphysics“, în Cora Diamond, The Realistic Spirit. Wittgenstein, Philosophy and the Mind, The MIT Press, Cambridge, Mass., 1991, îndeosebi pp. 19, 32-33. La concluzii convergente ajunge Peter Whinch: „Când în «Cuvântul înainte» se spune că granița care limitează expresia gândului trebuie trasată «în limbaj» nu se afirmă punctul de vedere cu totul banal că trebuie să folosim limbajul pentru
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
nu sunt accesibile experienței, în timp ce la nivelul celui de-al treilea strat nu există proprietăți. Știm că trebuie să existe straturile doi și trei deoarece există primul strat. Straturile doi și trei explică cum este posibil acest strat. (Vezi op. cit., îndeosebi pp. 14-28.) 58 Br. McGuiness, op. cit., p. 78. 58a Georg H. von Wright, „A Biographical Sketch“, în Portraits of Wittgenstein, vol. 1, p. 67. 59 Heinrich Hertz, Die Prinzipien der Mechanik in neuen Zusammenhägen dargestellt, Johann Ambrosius Barth, Leipzig, 1894
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
greșeli grave“ sau sesizarea cu mai multă ușurință a reorientării pe care a cunoscut-o gândirea lui. În același „Cuvânt înainte“, el menționa contribuția pe care au avut-o la recunoașterea greșelilor din Tractatus discuțiile sale cu Frank Ramsey și îndeosebi cu Piero Sraffa. Von Wright susține că sub impulsul acestei critici Wittgenstein ar fi abandonat crezurile filozofice de care s-a lăsat condus în opera de tinerețe și a pășit pe căi noi. „El (Wittgenstein) spunea că discuțiile cu Sraffa
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
fie dramatizate. Se sugerează că atunci când a scris Cercetările el nu ar mai fi înțeles bine Tractatus-ul și că ceea ce a criticat sunt caricaturi ale pozițiilor din lucrarea de tinerețe. Dacă continuitatea în evoluția gândirii lui Wittgenstein poate fi susținută îndeosebi cu argumente relativ subtile, apoi poziția contrară, care scoate în evidență elementele de ruptură dintre opera de tinerețe și cea mai târzie, se sprijină pe considerații care se impun atenției de la prima privire și au o forță de convingere căreia
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
fenomene și dezvăluie structuri profunde.24 În acest caz, Tractatus-ul va putea fi socotit tot atât de reprezentativ pentru o gândire inspirată de idealul științei ca și marile opere ale filozofiei tradiționale 25. Pears apreciază că acea critică a esențialismului care străbate îndeosebi prima jumătate a textului Cercetărilor vizează și Tractatus-ul, în măsura în care se acceptă că scrierea postulează o realitate subiacentă, situată dincolo de fenomene. Pears însuși nu este însă sigur în această privință. Tractatus-ul - crede el - ar conține și aluzii (hints) „că filozofia este
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
noi, oare, despre ceva de o însemnătate mai generală decât scaunele etc., astfel încât să putem considera 214 GÂNDITORUL SINGURATIC chestiunile referitoare la semnificație drept probleme centrale ale filozofiei? Este semnificația o idee metalogică? Nu.“40 Dacă filozofii s-au interesat îndeosebi de anumite cuvinte - „semnificație“ sau „propoziție“ sunt asemenea exemple, dar și „timp“ sau „spirit“ -, motivul este că atunci când sunt considerate în afara folosirii lor în „fluxul vieții“, în afara legăturii lor cu activitățile omenești, de asemenea cuvinte se pot lega întrebări care
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
acum, posibilități de exprimare a personalității, este adevărat foarte diferite de cele pe care le oferea marea tradiție a metafizicii speculative, dar tot atât de generoase. Dacă comparăm scrierile mai târzii ale lui Wittgenstein cu ceea ce reprezintă nota dominantă a filozofiei profesionale, îndeosebi în țări de limbă engleză, în vremea lui ca și mai aproape de noi, s-ar putea spune că în ele filozofia ni se înfățișează considerabil mai imaginativă și, în acest sens, mai ambițioasă. Ambițioasă însă într-un cu totul alt
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
SINGURATIC 9a Kenny argumentează, în ultimul capitol al cărții sale, în favoarea „unității filozofiei lui Wittgenstein“. El scrie că „acordul“ pozițiilor Tractatus-ului și ale Cercetărilor are o greutate tot atât de mare ca și „deosebirile“ dintre ele. Kenny susține această concluzie cu referire îndeosebi la ceea ce numește „constanța concepției sale generale despre filozofie“. (Vezi A. Kenny, Wittgenstein, Suhrkamp Verlag, în special pp. 266-270.) 10 R. Haller, „War Wittgenstein ein Neopositivist?“, în R. Haller, Fragen zu Wittgenstein und Aufsätze zur österreichischen Philosophie, Editions Rodopi, Amsterdam
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
dintre însemnările lui din anul 1931: „Filozoful nu este cetățean al unei comunități de gândire. Asta este ceea ce îl face filozof.“ 33 N. Malcolm, Ludwig Wittgenstein. Ein Erinnerungsbuch, pp. 117-118. 34 Pentru dezvoltări, vezi studiul „Tractatus ul și sfârșitul filozofiei“, îndeosebi capitolele „Ce este ontologia «Tractatus»-ului?“, „Ce se poate spune?“. 35 R. Rorty, „Wittgenstein, Heidegger und die Hypostasierung der Sprache“, în (Hg.) Br. McGuiness, Der Löwe sprichtă wir können ihn nicht verstehen, Suhrkamp Verlag, 1991, p. 76. 36 Wittgenstein und
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
au loc în anii ’30, privesc emergența ideii că limbajul este o activitate condusă de reguli și respingerea punctului de vedere că limbajul fenomenologic - limbajul care descrie date senzoriale - este limbajul primar. (Vezi J. Hintikka, On Wittgenstein, Wadsworth, Belmont, 2000, îndeosebi pp. 27-29.) 62 Iată o prezentare a modului cum va resimți cititorul, la prima vedere, această schimbare: „Ăîn loc de concepte și idei generale, el va întâlni aproape tot timpul doar descrieri ale unor situații ce pot surveni în viața
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
celor care îl urmau mai mult prin istorisiri și parabole decât prin formularea unor precepte. Se poate de asemenea presupune că în dialogurile lui Platon, pe care spunea că le-a citit și recitit cu „mult folos“, l-a atras îndeosebi arta autorului de a influența modul de a gândi al cititorului, folosindu-se de neasemuitele lui alegorii. Wittgenstein era, desigur, conștient că un filozof care stăruie asupra descrierii unor situații concrete din viața comună, fără să arate ce anume urmărește
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
Ea se exprimă în tendința de a socoti că ceea ce este comun cazurilor particulare este întotdeauna mai important decât ceea ce le deosebește. Este un mod de gândire modelat de activități cum sunt cele îndreptate spre căutarea de legi, de regularități, îndeosebi de anumite activități științifice. Pentru a contracara tendința de a statua acest mod de gândire drept normă generală este important să ne amintim de acele situații nu numai din viața comună, ci și din cercetare (de exemplu, din cercetările de
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
mod de gândire drept normă generală este important să ne amintim de acele situații nu numai din viața comună, ci și din cercetare (de exemplu, din cercetările de tip ecologic, medical sau juridic), în care atenția noastră se cere orientată îndeosebi spre ceea ce este specific, spre ceea ce deosebește un anumit caz de altul, o anumită situație de alta. Descrierea unor jocuri de limbaj adesea imaginate, pe care o întâlnim în scrierile lui Wittgenstein, ne ajută în această privință. Suntem de asemenea
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
dimpotrivă, importante acele descrieri care fac ca relația dintre folosirea expresiilor, pe de o parte, și formele de viață, practicile și instituțiile unei comunități, pe de altă parte, să devină tot mai clară, mai transparentă. Ceea ce ne va ajuta este îndeosebi imaginarea și descrierea unor limbaje primitive, așa-numitele „jocuri de limbaj“. Expresia stă la Wittgenstein pentru „sisteme de înțelegere“ prin care copiii învață limbajul adulților, prin care comunică între ei membrii unei comunități arhaice puțin evoluate din punct de vedere
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
și de cel din epoca sa. S-ar putea presupune că în filozofia academică s-a manifestat și se manifestă o opoziție față de anumite idei formulate de către Wittgenstein. Ceea ce distinge gândirea lui Wittgenstein de cea a profesionistului tipic al filozofiei, îndeosebi din țările de limbă engleză, este însă ceva mai fundamental. Opoziția privește chiar obiectivele urmărite prin cercetarea filozofică, modul cum este practicată această cercetare. Într-o optică larg răspândită, o contribuție importantă în filozofie care nu-și găsește expresia în
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
unor obiective ce i-au fost străine. Scriindu-le, el a urmărit, în afară de propria sa lămurire, să transmită o anumită orientare a gândirii. Și-a dorit să fie înțeles, dar nu a avut motive să spere că va fi înțeles îndeosebi de cei care lucrează profesional în filozofie. Afirmațiile lui repetate că nu scrie pentru profesorii de filozofie exprimau, de fapt, scepticismul cu privire la șansele ca scrierile lui să influențeze orientarea gândirii acestora. Ce ar mai avea de făcut filozofii de profesie
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
limbaj este comportare.) (Instinct.) (L. Wittgenstein, Zettel, edited by E. M. Anscombe and G. H. von Wright, Berkeley and Los Angeles, University of California Press, 1967, p. 96.) 45 Ibidem, p. 97. 46 Pentru dezvoltări, vezi și P. M. S. Hacker, op. cit., îndeosebi pp. 293-295. Modul cum se raportează expresiile verbale despre ceea ce simțim la ceea ce simțim nu este diferit de cel al manifestărilor nonverbale. Și unele și celelalte sunt în aceeași măsură manifestări a ceea ce simțim. „Durerea, frica și plăcerea nu sunt
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
nu „o operă filozofică“ în sensul deplin al cuvântului, care aduce ceva fundamental nou în abordarea unor probleme ce i-au preocupat dintotdeauna pe filozofi.18 Cititorului de astăzi al Tractatus-ului, care consultă „Introducerea“ lui Russell, îi va atrage atenția îndeosebi lipsa efortului acestuia de a se desprinde de propria lui perspectivă, pentru a înțelege abordarea lui Wittgenstein. Russell afirmă, de exemplu, că firul roșu care străbate considerațiile din Tractatus asupra simbolismului ar fi preocuparea pentru stabilirea condițiilor care trebuie să
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
pe o credință într-un anumit efect asupra obiectului pe care îl reprezintă imaginea. Ele urmăresc o satisfacție și o ating. Sau mai degrabă ele nu urmăresc nimic; acționăm în acest fel și ne simțim apoi satisfăcuți.“61 Wittgenstein reacționa îndeosebi împotriva supoziției lui Frazier că baza acestor practici o constituie anumite opinii, care se dovedesc eronate deoarece nu se obțin efectele practice urmărite.62 Admițând că poate exista o corupere a formelor de viață arhaice, astfel încât oamenii să creadă că
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
acest sens sunt unele afirmații din autobiografia intelectuală a lui Carnap. Menționând că alături de Frege și Russell, Wittgenstein a fost filozoful care a exercitat cea mai mare influență asupra gândirii sale, Carnap afirmă că în Tractatus i au atras atenția îndeosebi aprecieri ca aceea că principiile metafizicii tradiționale sunt pseudopropoziții lipsite de conținut cognitiv, aprecieri pe care le găsea apropiate de cele ale „oamenilor de știință și filozofilor antimetafizicieni“. Faptul că atitudinea lui Wittgenstein față de metafizică nu a fost una univoc
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
în mediul limbajului natural. Așa 362 GÂNDITORUL SINGURATIC se explică de ce sisteme filozofice produse de minți excepționale au fost subminate de greșeli și confuzii de ordin logic. Construind în mediul limbajului natural, filozofii din trecut au fost induși în eroare îndeosebi de diferențele dintre forma logică și forma gramaticală a expresiilor. Corolarul acestei constatări este că filozofia va fi revoluționată prin construcția unor limbaje formalizate - limbaje perfecte din punct de vedere logic -, care permit atât o formulare adecvată a problemelor conceptuale
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
Bertrand Russell, vol. II, George Allen and Unwin, London, 1968, pp. 116 -117. 11 Vezi R. Monk, op. cit., p. 532. 12 Ibidem, p. 534. 13 Vezi ibidem, pp. 567-568. 14 Vezi, în această privință, și studiul „Tractatus-ul și sfârșitul filozofiei“, îndeosebi partea introductivă și partea finală. 15 Vezi B. Russell, „Introduction“, în L. Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus, Routledge, London and New York, 1990, p. 7. 16 Ibidem, p. 8. 17 Ibidem, p. 23. 18 Vezi P. Engelmann, Briefe und Begegnungen, Oldenbourg Verlag, Wien
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
8. 17 Ibidem, p. 23. 18 Vezi P. Engelmann, Briefe und Begegnungen, Oldenbourg Verlag, Wien und München, 1970, p. 96. 19 B. Russell, „Introduction“, în op. cit., p. 8. 20 Pentru dezvoltări, vezi, în această lucrare, studiul „Tractatus-ul și sfârșitul filozofiei“, îndeosebi capitolul „Fața mai vizibilă și fața mai puțin vizibilă a «Tractatus»-ului“. 21 B. Russell, My Philosophical Development, George Allen and Unwin, London, 1959, p. 165. 22 Vezi B. Russell, „Introduction“, în op. cit., p. 23. Târziu, la bătrânețe, într-un
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
Creștinismul spune între altele, cred eu, că toate învățăturile bune nu ajută la nimic. Trebuie să schimbăm viața. (Și orientarea vieții.)“ (Op. cit., p. 107.) 67 Vezi, în această privință, R. Harré, „Wittgenstein: Science and Religion“, în Philosophy, 76, 2001 și, îndeosebi, N. Malcolm, Wittgenstein: A Religious Point of View, Cornell University Press, Ithaca, New York, 1994, pp. 9-23. 68 Vezi, de exemplu, Peter Whinch, „Discussion of Malcolm’s Essay“, în N. Malcolm, op. cit., pp. 119-120. 69 Însemnări postumeă, p. 112. 70 Unul
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
limbajul, ei consideră forma cuvintelor, nu modul cum este ea folosită.) Limbajul este o parte componentă a unui mare număr de activități. [Ă] Ne concentrăm nu asupra WITTGENSTEIN ȘI RUSSELL 379 cuvintelor «bun» sau «frumos», care nu spun mare lucru îndeosebi în propozițiile subiect-predicat (« Acesta e frumos.»), ci asupra împrejurărilor în care sunt ele rostite, asupra situațiilor foarte complicate în care survine expresia estetică, situații în care expresia în sine ocupă un loc aproape neglijabil. [Ă] În limitele acestor limbaje primitive
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]