3,752 matches
-
încearcă o reinterpretare a concepției lui Althusser sunt puse în discuție, preocuparea lui Thompson fiind aceea de a demonstra că termenul și-a pierdut dimensiunea critică. În viziunea sa, care se înscrie, ca și cea a lui Giddens, pe linia marxistă, astfel de teoreticieni "(...) au conceput ideologia ca pe un sistem de simboluri sau credințe care aparțin, într-un anumit mod, acțiunii sociale sau practicii politice; acești autori au dizolvat astfel conexiunea dintre conceptul de ideologie și critica dominației, o conexiune
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
dominației, pe care teoreticianul urmărește să o recupereze. Plasând ideologia într-un context general și inclusiv, aplicând-o deci oricărui sistem de convingeri politice, fie acesta revoluționar, reformist sau reacționar, Seliger anulează potrivit lui Thompson criteriul de negativitate forjat de tradiția marxistă 382. În plan secundar, critica viziunii lui Seliger aduce în atenție restrângerea aplicabilității ideologiei la domeniul politic (întrucât aceasta elimină din analiza conceptului domeniul vieții sociale cotidiene, care este mult mai larg), precum și lipsa dezbaterii relației dintre limbaj și ideologie
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
de existență relațiilor de putere în societate. Pe de altă parte, acest model extinde sfera de aplicabilitate a ideologiei, subliniind că relațiile de dominație nu se instituie în mod exclusiv între două clase sociale, așa cum e prezentată situația în tradiția marxistă. Spre deosebire de aceasta, analiza interpretativă a ideologiei nu conferă conceptului un caracter mistificator. Într-o asemenea înțelegere, ideologia nu se referă la o reprezentare eronată sau iluzorie a realității socio-politice, ci la modul în care, în planul structurii sociale, înțelesul formelor
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
din momentul accelerării accesului la tehnologiile de comunicare. "Rudă săracă" a unei tradiții doctrinare cu veleități aristocratice în ierarhia produselor gândirii, ideologia a fost multă vreme definită, din această perspectivă, într-o manieră "sincretică", una ce combină reminiscențe ale semnificațiilor marxiste și ale celor proprii teoriei critice. Pe de altă parte, din unghiul rezervat teoriei politice empirice, ideologia a cunoscut, de asemenea, analize periferice, legate mai ales de problema comportamentelor actorilor politici și de studiile electorale. Nu e deloc întâmplător, așadar
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
ambele denotă "iluzia" sau "mistificarea" condițiilor materiale ale vieții economice, cele care formează bazele reale ale existenței sociale și pe care le redă în mod adecvat numai abordarea specifică economiei politice (subînțelegându-se că este vorba, bineînțeles, despre economia politică marxistă). În aceste condiții, atât ideologia, cât și teoria politică se constituie în obiecte sociale de studiu ale teoriei economice, care, abordând societatea ca pe un "întreg", deține capacitatea de a le explica adevăratul caracter. Teza integrării negative reapare, ulterior, în
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
individuale cu cele colective, precum și în cazul altor forme de cooperare socială 417. Limitându-mă la problema relației dintre ideologie/ideologii și interese fie acestea individuale sau colective -, trebuie să observ că, și în acest cadru, este necesară depășirea reducției marxiste a problemei interesului la cel asociat diverselor clase, în măsura în care aceasta se regăsește astăzi de-a lungul unor linii de demarcație pe criterii precum sunt cele de rasă, religie, etnicitate sau regiune de origine. Plecând de la ipoteze care sugerează că nucleul
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
vechile ideologii și-au pierdut "adevărul" și puterea de a persuada", astfel încât "puține minți serioase mai pot crede că (...) prin "inginerie socială" se poate ajunge la o nouă utopie a armoniei sociale. În același timp, și vechii "opozanți ai credinței" [marxiste, n.m. D.Ș.] și-au pierdut forța intelectuală. Doar câțiva liberali "clasici" insistă că statul n-ar trebui să joace vreun rol în economie, și câțiva conservatori serioși, cel puțin în Anglia și pe continent, cred că statul bunăstării generale
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
ideologiei, atât în societățile occidentale, cât și în cele ale lumii a treia 453. Într-adevăr, așa cum arată Bell însuși, niciuna dintre aceste critici nu a vizat argumentul central angajat de teza în discuție, și anume acela al ineficienței predicțiilor marxiste cu privire la evoluția societății occidentale, o ineficiență cu atât mai vădită în contextul unei societăți particulare cum este cea americană. Raportându-se, pe rând, la criticile redate mai sus, teoreticianul american susține că acestea se fundamentează pe erori survenite în înțelegerea
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
operând cu un sens restrictiv al ideologiei, o reduc la gândirea de tip totalitar. O astfel de situare nu permite însă, din nou, posibilitatea depășirii "paradoxului lui Mannheim". Așa cum fără a invoca aici un periculos principiu al echivalenței morale critica marxistă a societății capitaliste implică o poziționare ideologică, și situarea critică față de formele totalitare ale marxismului presupune (după cum am văzut, spre exemplu, în cazul lui Popper) același tip de orientare. Deși importanța unor astfel de perspective pentru critica teoretico-politică a gândirii
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
un pericol real în condițiile fascinației pe care acesta o exercita în epocă chiar într-o lume situată din perspectiva Occidentului "dincoace" de Cortina de Fier. Urmând această linie de gândire, Bell pare să cadă el însuși în capcana interpretării marxiste a ideologiei, ca distorsionare a realității sociale, urmarea fiind refugierea în speranța asumată a prezervării unei gândiri utopice care să se distanțeze de "idealurile revoluționare" și să preia din prezent pilonii organizării sociale de tip occidental. Constatăm astfel că, spre deosebire de
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
postmodernismul se manifestă, din punct de vedere cultural, într-o formă ideologică, urmărind legitimarea unui discurs în care piața devenită globală -, prin interconexiunile sale cu socialul și politicul, joacă un rol deosebit de important. Înțeleasă, în analizele dezvoltate în extensia tradiției marxiste, ca factor determinant al noii ordini a lumii, piața delimitează, așadar, o logică proprie "capitalismului târziu", a cărei semnificație este preponderent ideologică 486. Desigur că respingerea unei asemenea interpretări nu elimină realitatea din ce în ce mai evidentă a unei piețe globale, în contextul
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
odată ce trebuie "justificat", se impune dintre mai multe moduri de viață alternative. O astfel de înțelegere a ideologiei, chiar dacă pare generală și neutră, încearcă în fapt să se constituie într-o explicație alternativă la cea care conferă ideologiei în tradiție marxistă caracterul negativ: "Acolo unde comentatorii nemarxiști au reținut dubla conotație peiorativă asociată accepțiunii metaforice inițiale a termenului, ei au generalizat-o și au oferit o varietate de explicații suplimentare pentru distorsionarea sistematică a cunoașterii și manipularea interesată a convingerilor, pe
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
p. 93. 84 Robert C. Tucker, Philosophy and Myth in Karl Marx, Cambridge University Press, Cambridge, 1961, pp. 180-181. 85 Ehud Sprinzak, "Marx's historical conception of ideology and science", în Politics & Society, vol. 5, 1975, p. 397. 86 "Concepția marxistă despre ideologie, doar parțial explicitată de Marx, reprezintă, la nivelul premiselor sale de bază, o nouă abordare a domeniului culturii. Operele culturale nu mai sunt privite ca entități sui generis de un anumit tip, nici doar ca "reprezentări" ale căror
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
și într-un anumit mod de a vedea, de a interpreta. Acesta din urmă este ideologia ca Gestalt, ca forma mentis, ca structură care încadrează și descifrează realitatea". De aici, cunoscutul teoretician al democrației extrage următoarea concluzie: "Înseamnă că ideologia marxistă poate să moară ca ansamblu de noțiuni și să supraviețuiască foarte bine ca formă mentală. Marxismul este ca o pereche de ochelari sau, mai bine zis, de ochelari de cal: arată lumea așa cum o filtrează premisele sale" (Idem, p. 448
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
socială postmodernă. Pe de altă parte, teoria socială postmodernă analizează câteva dintre tendințele și posibilitățile viitoare ale erei noastre și se confruntă cu probleme care solicită cel puțin o revizuire dramatică și o completare a teoriilor sociale precedente (fie acestea marxiste, weberiene, structuro-funcționaliste sau neo-conservatoare). Deși nu cred că ar trebui să excludem toate marile teorii ale trecutului, în mod cert trebuie să fim atenți în aplicarea paradigmelor precedente la noile condiții" (Douglas Kellner, "Postmodernism as social theory: some challenges and
by Daniel Şandru [Corola-publishinghouse/Science/1033_a_2541]
-
este în cele din urmă percepută ca rezultat al efortului depus. Aceste sondaje arată că în mass-media domnește o hegemonie a gândirii așa-zis unice: o concepție despre societate care și-a găsit împlinirea în triumful pieței. Concepție, în fond, marxistă: dacă au dispărut clasele sociale, dacă burghezia și proletariatul nu mai sunt antinomice, istoria s-a sfârșit, sau cel puțin istoria pentru care lupta de clasă reprezenta motorul central. Burghezia continuă să existe drept clasă, fiind în prezent singura care
by Michel Pinçon, Monique Pinçon-Charlot [Corola-publishinghouse/Science/1066_a_2574]
-
doar pentru comoditatea scriiturii. Printr-o muncă mereu reîncepută, clasa întreține limitele care îi marchează frontierele, își instruiește tinere generații, se păzește de promiscuități supărătoare sau amenințătoare. Ridicată pe bogăția materială, burghezia atinge statutul de adevărată clasă socială, după criteriile marxiste, prin acest efort constant de a se realiza ca grup social. Burghezia există în sine prin locul ocupat în raporturile de producție, dar și pentru sine, prin mobilizarea de care dă dovadă în viața de zi cu zi în vederea păstrării
by Michel Pinçon, Monique Pinçon-Charlot [Corola-publishinghouse/Science/1066_a_2574]
-
pentru ea însăși. În luptă [...] această masă se reunește, se constituie în clasă pentru ea însăși. Interesele pe care le apără devin interese de clasă" [Marx, 1874, reeditare 1996, p. 197]. Max Weber, apoi Pierre Bourdieu au îmbogățit această concepție marxistă a conștientizării, delimitându-se în același timp de această formulare. Teoretizarea raporturilor de dominație în operele lor autorizează introducerea agentului social în analiza raporturilor sociale și deci o subliniere a experienței trăite în raportarea la clasă. Anumite aspecte ale teoriei
by Michel Pinçon, Monique Pinçon-Charlot [Corola-publishinghouse/Science/1066_a_2574]
-
sociale, economice, care există indiferent de gradul de conștientizare al agenților. De aici decurge existența teoretică a clasei, dar și existența ei practică: raporturile de exploatare sunt o realitate independentă de percepțiile și analizele partenerilor sociali. Totuși, conștientizarea (în concepția marxistă) sau construcția reprezentărilor poziției ocupate în spațiul social (în abordarea lui Bourdieu), sunt necesare claselor dominate pentru a încerca să pună capăt acestei exploatări și dominații. Dar burghezii pot trăi și acționa în funcție de structurile obiective fără să trebuiască să le
by Michel Pinçon, Monique Pinçon-Charlot [Corola-publishinghouse/Science/1066_a_2574]
-
-și defini soluțiile sociale și politicile alternative. Principiile de stratificare socială în lucrările de cercetare și, în mod special, în instituțiile însărcinate cu stabilirea statisticilor cu caracter statal se inspiră, fără a conștientiza întotdeauna acest lucru, din aceste diferite curente, marxist, weberian, bourdieusian. În Franța, importanța tradiției marxiste în științele sociale, până la o anumită dată, condusese la o stratificare în care locul ocupat în procesele de producție era esențial. Noțiunea de statut era determinantă, permițând diferențierea între salariați, angajatori și independenți
by Michel Pinçon, Monique Pinçon-Charlot [Corola-publishinghouse/Science/1066_a_2574]
-
Principiile de stratificare socială în lucrările de cercetare și, în mod special, în instituțiile însărcinate cu stabilirea statisticilor cu caracter statal se inspiră, fără a conștientiza întotdeauna acest lucru, din aceste diferite curente, marxist, weberian, bourdieusian. În Franța, importanța tradiției marxiste în științele sociale, până la o anumită dată, condusese la o stratificare în care locul ocupat în procesele de producție era esențial. Noțiunea de statut era determinantă, permițând diferențierea între salariați, angajatori și independenți în numeroase profesii. Aceste categorii nu descriu
by Michel Pinçon, Monique Pinçon-Charlot [Corola-publishinghouse/Science/1066_a_2574]
-
dominație. Nu este o întâmplare faptul că aceste teorii ale stratificării vorbesc mai degrabă despre elite, decât despre burghezie. Clasa burgheză astăzi Dacă în marxism clasele sociale fundamentale, burghezia și proletariatul, au putut exista în realitate prin chiar vitalitatea doctrinei marxiste, suficient de puternică în reprezentări pentru ca cei implicați să adopte ideea unei clase burgheze și a unei clase proletare antagonice, astăzi situația este mult schimbată. Prin efectul revenirii unei teorii, reculul teoretic și practic al marxismului, ca școală de gândire
by Michel Pinçon, Monique Pinçon-Charlot [Corola-publishinghouse/Science/1066_a_2574]
-
recul al clasei muncitorești drept clasă în sine, organizată și mobilizată în fața adversarului, burghezia. Acest recul explică poate, în parte, că la rândul ei, burghezia se simte îndreptățită să se afirme și mai deschis în calitate de clasă. Nu în acest vocabular marxist, ci în realitatea discursului și practicilor ei. Cultul intimității ajunge pentru a pune în evidență faptul că această clasă se comportă ca și cum ar dori să-și afirme existența în ochii tuturor. Deși concepția burgheză despre societate nu este concepută în
by Michel Pinçon, Monique Pinçon-Charlot [Corola-publishinghouse/Science/1066_a_2574]
-
amestecînd registrele limbii, fac să apară ethosul unui individ eliberat de orice prejudecată. Ceea ce, de fapt, definește un nou univers, ușor de identificat: există "un stil Libé". În schimb, în rîndurile următoare, extrase din partea introductivă a unei lucrări de filosofie marxistă, conivența cu cititorii nu se stabilește prin punerea între ghilimele a cuvintelor rare, ci a unor unități care nu ar fi probabil între ghilimele într-un alt context: Prezentată sub această formă, "teoria" Statului marxist-leninist atinge însăși esența sa, și
Analiza textelor de comunicare by Dominique Maingueneau [Corola-publishinghouse/Science/885_a_2393]
-
p. 77 [Este vorba de un text din 1970: "Les Appareils idéologiques d'État"] Interpretarea ghilimelelor care delimitează grupul "în serviciul claselor dominante" nu este prea dificilă pentru cititorul din 1970, care are mari șanse să recunoască aici o expresie marxistă stereotipă; interpretarea nu mai este atît de ușoară astăzi, vocabularul marxist fiind mult mai puțin difuzat. Cît despre ghilimelele utilizate pentru "teorie" și "funcție", ele sînt destul de dificil de interpretat pentru cineva care nu cunoaște bine gîndirea lui Althusser. Putem
Analiza textelor de comunicare by Dominique Maingueneau [Corola-publishinghouse/Science/885_a_2393]