13,756 matches
-
etnică a strămoșului. Memoria colectivă, după cum apreciază cercetătorii religiilor, nu păstrează evenimentul sub raportul istoricității sale mai mult de 300 de ani. De aceea, mai bine conturate în cronici apar descălecatele Moldovei și Munteniei din secolul XIV. Totuși, Miron Costin, îndeosebi pentru lectorii străini ai scrierilor sale, va insista asupra traseului în istorie al românilor și asupra originii lor daco-romane, nu fără a trimite la situația lor dificilă, cauzată de otomani: Dar îngăduie cel puțin să arăt în cuvinte simple de unde
[Corola-publishinghouse/Science/84959_a_85744]
-
față se justifică prin neasumarea unui postulat despre un "dat" originar care să facă să pro-vină din sine atât "subiectul", cât și "obiectul"; deși acest ceva "originar" poate fi descoperit prin de-constituire filosofic-judicativă. În fapt, problemele de mai sus, îndeosebi cea referitoare la relația subiectului cu un obiect, țin de filosofia contemporană cum și de filosofia mai veche și atunci ele trebuie (re)formulate în așa fel încât să nu-și aneantizeze propriile lor "date" și propriile lor predeterminări: desigur
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
care nu poate ocoli tradiția. Dar dinlăuntrul acestuia, alături de motivația tehnic-fenomenologică venită dinspre unele lucrări ale lui Husserl și dinspre altele ale lui M. Merleau-Ponty, amintită mai sus, trebuie să spun că primele întrebări pe tema judicativului au fost motivate îndeosebi de lectura a două cărți, menționate, de altfel, și mai devreme: Scrisori despre logica lui Hermes (1986) a lui Constantin Noica și Actualitatea relației gândire-limbaj (1989; titlul Ediției a doua: Teoria formelor prejudicative) a lui Alexandru Surdu. De lectura celei
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
judecată (noțiunea și raționamentul, acesta din urmă, cu variantele sale "formale": demonstrația și argumentarea); b) entități prejudicative (predicamentele, predicabilele, postpredicamentele, transcendentalia, care, în context strict judicativ, sunt "specii" de noțiuni); c) elemente prelogice de natură psihologică, parțial "logicizate": trăiri, fapte, îndeosebi cele de tipul prejudecăților și precomprehensiunilor, modalitățile de preluare și de prelucrare "subiectivă" a "obiectelor", toate având legătură cu ceea ce Husserl numește, în Erfahrung und Urteil / Experiență și judecată, "experiență antepredicativă" sau "experiență receptivă";21 d) topos-ul translogic: metafizica
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
lingvistic) este orizontul potrivit adevărului corespondență (între starea de lucruri și enunțare). Date fiind acestea, adevărul nu constituie o problemă acolo unde avem cuvinte izolate, din motiv că acestea înfăptuiesc o adecvare de la sine față de "lucrurile" la care se referă, îndeosebi atunci când este vorba despre cuvintele care exprimă esențele lucrurilor, dacă aceasta este cu putință. Dar adevărul reprezintă o problemă acolo unde avem cuvinte legate (enunțări, propoziții; adică judecăți, dacă cuvintele legate sunt puse în "corespondență" cu o stare de lucruri
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
dialégo, diaghelesthai = "a discuta, a dialoga, a vorbi un limbaj particular")47 constituie modele ale discursului filosofic. (Mai bine zis, constituie împreună modelul ca atare al filosofiei.) Tradiția sistematică a analiticii și dialecticii începe (tot) cu Aristotel și este legată îndeosebi (tot) de proiectul logicii ca organon, instrument (la care au contribuit, cum bine se știe și cum a fost ilustrat într-un capitol anterior, mai multe generații de filosofi aristotelicieni). Faptul din urmă apare, dintr-o anumită perspectivă, cum am
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
la aceeași întrebare, cercetând locul în care se petrece evenimentul corespunzător intrării în regim constitutiv (pentru rostire, gândire, făptuire) a formei S P: Organon-ul aristotelic, în structura căruia se află și analitica și dialectica. Vor fi avute în vedere îndeosebi locurile în care fenomenul multiplicității călăuzește constituirea "formelor logice" amintite; este vorba despre locuri din tratatul Despre interpretare, pentru forma judecată, din cele două Analitici și din Topica pentru forma raționament (cu cele două specii principale ale sale, științifică și
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
sau ceva care, prin raportare la ceea ce el însuși susține, întemeiază, este nimic; ceva ce corespunde de la bun început unui orizont de sens cu totul diferit de cel care cuprinde "lucrurile"); și, mai departe, că raționamentul sofistic poate să apară îndeosebi atunci când gândirea are ca obiect lucrurile obișnuite, nelămurite în privința temeiului existenței lor (ființările simplu prezente, ustensilele etc., așa cum ele apar în prelucrarea sensibilă, de exemplu, sau în cea "noetică" referitoare la sensurile acestor "lucruri"). Ideea din urmă este o simplă
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
perspectiva judicativului constitutiv, căruia îi corespunde și linia de interpretare de față, nu judecata este necesară, ci regulile care o vizează. E drept, Aristotel aplică "necesitatea" la judecăți (propoziții; enunțuri de predicație), la nivelul exprimării acestora, de mai multe ori, îndeosebi în Analitica primă (ambele Cărți), însă sensul vizat de el, la fiecare aplicare, are de-a face cu regulile după care se construiesc silogismele. Scopul său în tratatul amintit este tocmai acela de a discuta despre silogism; ori acesta stă
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
în demersul său este legată de posibilitatea unei asemenea judecăți, dat fiind faptul că doar ceea ce nu este legat (prin constituire) de experiență (fiind a priori) poate fi necesar și universal; numai că, dacă acesta ține doar de principii logice, îndeosebi de identitate (adică judecata este analitică, P fiind în identitate (parțială) cu S), cunoașterea nu dobândește nici un spor. Din acest motiv este necesară sinteza în judecată, în așa fel încât și condiția din urmă privind cunoștința veritabilă sporul cunoașterii să
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
externe; (determinare formală a priori a fenomenului); b) determinare a priori a schemelor conceptelor pure ale intelectului, ca o condiție a sintezei transcendentale a imaginației; (determinare transcendentală de timp); c) raport în conștiință (a priori) referitor la sintezele necesare cunoștinței, îndeosebi la unitatea sintetică aperceptivă ca temei al celor trei analogii ale experienței (în genere, al principiilor sintetice ale intelectului pur: axiomele intuiției, anticipațiile percepției, analogiile experienței și postulatele gândirii empirice). Aprioritatea timpului este, poate, cea mai clară proprietate a acestuia
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
lui "eu gândesc"? Neîndoielnic, funcția este aceea a unității sintetice recunoscută în judecata sintetică a priori. Iar ipostaza cunoștinței, corespunzătoare apercepției originare, este ceea ce Kant numește experiența posibilă. Timpul ca raport în conștiință (a priori) referitor la sintezele necesare cunoștinței, îndeosebi la unitatea sintetică aperceptivă ca temei al celor trei analogii ale experienței (în genere, al principiilor sintetice ale intelectului pur: axiomele intuiției, anticipațiile percepției, analogiile experienței și postulatele gândirii empirice). Timpul se află peste tot, în proiectul critic, acolo unde
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
kantiene în orizontul judicativului se află, totuși, în sensul conceptului de judecată sintetică a priori și ele pot fi identificate ca atare. Jocul timpului în proiectul kantian este esențial într-un sens ontologic, așa cum semnalează câțiva exegeți ai lui Kant, îndeosebi Heidegger. Jocul acesta constă în condiționarea simultană a conștiinței existenței mele ca subiect și a conștiinței existenței lucrurilor din afara mea. Dar conștiința aceasta este suficientă pentru a proba, necesar și suficient, atât existența unui subiect determinat ("eu"), cât și existența
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
fenomenologică al cărei sens tehnic se exprimă în operații fenomenologice precum epoché sau reducția eidetică, tensiune care se simte, uneori, și la discipol. E drept, Heidegger stabilește între "fenomenologia" sa și analitica fenomenologică husserliană distanțe metodologice, tematice și "teoretice" explicite, îndeosebi în Prolegomena zur Geschichte des Zeitbegriffs / Prolegomene la istoria conceptului de timp (1925). Contextul husserlian tocmai amintit este însă cu totul semnificativ și pentru o discuție pe tema dictaturii judicativului, căși Husserl vorbește despre o "analitică", de asemenea despre o
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
a răspunde întrebărilor de mai sus, am putea presupune că lui Heidegger îi trebuia un punct de pornire puternic, cumva, apodictic, chiar dacă acesta ar purta un rost preeminent metodologic, în stare să susțină mai multe orizonturi ale reconstrucției sale filosofice, îndeosebi pe cel în care este reconstruită însăși semnificația pre-ontologică a Dasein-ului și cel propriu deschiderii gândirii către ființă prin întrebarea despre adevărul acesteia. Iată un motiv pentru care este vizat temeiul; dar, cum s-a precizat, nu în mod direct
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
unei "relații", unei "corespondențe", unei "comuniuni", cu ceva care este în stare (are "capacitatea", "facultatea" etc.) să scoată la iveală temeiul prin evidențierea lui. Calea (methodos) prin care temeiul este scos la iveală ar putea fi "intuiția" (în sensul platonician, îndeosebi din Republica, al termenului noesis, sens exersat, însă, și în medii presocratice);161 dar Heidegger nu vorbește despre aceasta. Desigur, privilegierea sa l-ar fi așezat pe filosof, direct și fără drept de apel, într-un loc semnificativ din istoria
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
atare în Sein und Zeit, constituirea sa de sens existențial intră în scenariul analiticii existențiale a Dasein-ului.168 În plus, Heidegger folosește sensul existențial al diferenței ontologice pentru a interpreta alte proiecte filosofice: unele vechi: presocratice, platonician, aristotelician, altele moderne, îndeosebi pe cel al lui Kant de "critică a rațiunii pure". Mizând pe actul "scoaterii la iveală a temeiului" și pe cel al diferenței ontologice așezată în mai multe ipostaze operații înrudite logic -, Heidegger conduce demersul, după propria mărturisire, către dobândirea
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
și uimiri, așa încât opusul acestei evaluări este plauzibil. De asemenea, înseși temeiurile pe care se ridică analitica existențială a Dasein-ului, adică ontologia umanului, atât cât ea a fost edificată, țin balanța în echilibru: unele trag spre judicativul constitutiv: e vorba îndeosebi de temeiuri strict formale, altele către orizontul non-judicativului: anume acelea care fac cu putință însăși constituirea structurii existențiale a Dasein-ului. Oricum, limbajul filosofic heideggerian nu mai ține cu totul de condiția mult prea tehnică în care l-a dus metafizica
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
demers propriu-zis ontologic, fără angajamentele specifice predicației, adică judicativului, pe cât cu putință. Revenind asupra analizelor heideggeriene pe tema anunțată, ne apropiem de tema adevărului, dinspre cea a evidenței. De fapt, ne apropiem de analiza existențialului "enunț", din Ființă și timp (îndeosebi, paragraful 33, "Enunțul ca mod derivat al explicităii"), semnificativă pentru problema adevărului în sens existențial, dinspre analiza verbului (a lui "este") dintr-o lucrare ulterioară, anume Probleme fundamentale ale fenomenologiei (Partea întâi, Capitolul patru; § 16 § 18). În lucrarea tocmai amintită
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
1943), Introducere la "Ce este metafizica?" (1949). Pe bună dreptate, prelegerea în cauză a fost reprezentată ca o reconstrucție a Nimicului, de autor și de exegeți; de altminteri, filosoful accentuează această idee de mai multe ori în cele trei texte, îndeosebi în "Introducere" și în "Postfață". Sensul Nimicului este legat de raportul dintre ființă și ființare: cea dintâi, în metafizică, este luată ca de la sine înțeleasă, iar cea de-a doua este reprezentată ca fiind "obiectul" prin excelență al cunoașterii, așadar
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
prim, cel care stabilește perspectiva de preluare (reconstrucție) a sensurilor celorlalți termeni. Altminteri, timpul ar fi unul dintre termenii "așezați" la locul potrivit, poate chiar în "locul său natural"; oricum, el reprezintă o "poziție" judicativă care oferă sens altor poziții, îndeosebi celei reprezentate de verb dacă avem în vedere adevărul. Fiindcă "dăruiește" sens celorlalte elemente ale judecății, constituindu-le, el stabilind și perspectiva operațională a termenilor judicativului constitutiv (dictaturii judicativului), fiind el însuși, ca obiect judicativ, operație de timporizare cu trei
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
este un spațiu al legii, un spațiu strict "raționalizat". Iar legea nu este pusă în discuție decât în sensul de a i se înfățișa puterea, așa cum s-a întâmplat de-a lungul timpului cu principiile gândirii formulate de logica clasică, îndeosebi cu principiul noncontradicției. În contextul de față poate primi un sens și ceea ce unii filosofi contemporani numesc "ființa ființării". Desigur, aceasta este timpul; el reprezintă ființa, în măsura în care ființa este adusă, prin în-ființare "temporală", în condiție de ființare; dar el nu
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
chemare a trecutului verbului) și ființa (prezentuirea ca survenire a viitorului verbului), adică "variabilele" timporizate ale verbului, prin care este pus în lumină fenomenul în-ființării. Operarea reducției judicative trebuie să țină seama, de aici încolo, de fenomenul reformalizării logos-ului, îndeosebi de operația de transfer, așa cum a fost înțeleasă mai sus. 4.9. Fenomenul în-ființării Problema reflexivității temporale a ființării deschise către Celălalt era desfășurată prin patru întrebări: 1) De ce timpul este ființare? 2) Care este "principiul" ființării reflexive? 3) Ce
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
ființarea constituie timp și ființă prezentuite ca identice; identitate care apare numai în structura obiectuală a ființării. 2. Care este "principiul" ființării reflexive și deschise? Aceste identități pe care timpul le susține au o anumită legătură cu caracteristicile ființării conștiente, îndeosebi cu reflexivitatea. Ființarea conștientă are puterea de a se întoarce către sine (a se cunoaște și recunoaște), în condițiile în care ea este deschisă către Celălalt, iar acesta către ea. Cele două direcții, către sine și către Celălalt, sunt simultane
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
devine o "autoritate" și sursă de "autorități" ierarhic subordonate. Toate acestea capătă, desigur, sens de "regulă"; dar sunt reguli și reguli: principii, norme domeniale, reguli de amănunt etc.; o sistematică a acestora putem găsi în lucrările lui Husserl, de exemplu, îndeosebi în Ideen I. Ținta autorității în privința reglementării faptelor de gândire, rostire, făptuire este supunerea totală a întregului domeniu de aplicație judicativă. Iar mijlocul reglementării este "autorizarea", adică tragerea acelui ceva care capătă chip prin gândire, rostire, făptuire către "poziția" pe
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]