3,436 matches
-
Cohen potrivit căruia tocmai cercetarea fundamentelor metafizice ale științei newtoniene ar reprezenta poarta de intrare în filosofia transcendentală a lui Kant. Obiectul examenului său critic îl constituie câteva supoziții. În primul rând, supoziția că autorul CRP și-ar fi propus întemeierea fizicii newtoniene. În al doilea rând, sugestia că punctul de plecare și de sprijin al „Analiticii” ar fi fost așa-numitele principii metafizice ale științei naturii și că, prin ele, filosofia transcendentală ar fi legată de știința matematică a naturii
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
Teza lui Buchdahl este că obiectivul urmărit de Kant în Pmsn ar fi fost să arate, prin raportare la categoriile și principiile transcendentale, posibilitatea acelor concepte și legi care constituie „partea pură” a științei naturii, și nu să ofere o întemeiere a acestora. Altfel spus, Kant și-ar fi propus să integreze aceste concepte și legi în „structura generală a experienței”. În discuție ar fi, așadar, inteligibilitatea principiilor metafizicii naturii corporale, și nu justificarea adevărului lor. Caracterizată în acest fel, relația
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
și exploratoriu să stabilească o anumită conexiune cu relevanță între structura transcendentală profundă (ontologia generală) și structura fizicii newtoniene.”28 Iată de ce, crede Buchdahl, ar fi greșit să comparăm demonstrațiile date de Kant pentru cele trei legi ale mișcării cu întemeierea pe care o dă Newton legilor mecanicii. Căci primele nu ar încerca să probeze adevărul acestor legi, ci doar „posibilitatea lor reală”, arătând cum se integrează ele atât în infrastructura metafizică a fizicii newtoniene cât și în structura experienței în
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
de către Eric Watkins, în primul rând pe baza unei examinări atente a pasajelor relevante din Pmsn. Watkins se disociază de comentatori ca Brittan și Buchdahl atunci când afirmă că obiectivul principal urmărit de Kant prin elaborarea metafizicii sale speciale a fost întemeierea științei matematice a naturii, care a luat naștere și s-a dezvoltat îndeosebi prin opera lui Newton și a cercetătorilor newtonieni. Kant era convins ca principiile enunțate în scrierea sa din 1786 reprezintă cadrul oricărei cunoașteri despre natura corporală, care
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
analogiile experienței. Cercetarea atentă a textelor arată că nu poate fi stabilită o relație de la premise la concluzii între principiile intelectului pur și principiile metafizice ale științei naturii. Potrivit interpretării lui Watkins, în Pmsn Kant a întreprins o încercare de întemeiere a noii științe a naturii formulând acele condiții generale în care este posibilă o experiență specifică, mai bogată în conținut decât experiența în genere, și anume cunoașterea obiectelor simțului extern. În acest demers, Watkins identifică doi pași. În primul pas
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
de a articula semnificația filosofiei kantiene pentru situația din secolul XX”36. O bună înțelegere a proiectului kantian al filosofiei transcendentale nu va fi favorizată dacă acest proiect va fi considerat separat de intenția lui Kant de a oferit o întemeiere a științei matematice a naturii din epoca sa prin cercetarea fundamentelor ei metafizice. Asocierea strânsă dintre metafizica generală și metafizica specială a naturii este pusă în evidență, crede Friedman, îndeosebi printr-o cercetare a modului cum sunt elaborate conceptele metafizice
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
apodictică a legilor ei fundamentale. Ceea ce dovedește că influența acelei tradiții wolffiene în care s-a format filosoful a supraviețuit, chiar dacă într-o formă mai atenuată, reorientării critice a gândirii sale. Christian Wolff și wolffienii au propus diferite variante de întemeiere a priori a legilor mișcării. Dintr-un principiu ontologic ca acela că materiei îi este proprie o forță care se opune mișcării și din principiul rațiunii suficiente, Wolff a derivat o lege a inerției asemănătoare cu cea enunțată de Newton
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
un principiu ontologic ca acela că materiei îi este proprie o forță care se opune mișcării și din principiul rațiunii suficiente, Wolff a derivat o lege a inerției asemănătoare cu cea enunțată de Newton. De asemenea, el a propus o întemeiere ontologică a legii egalității acțiunii și reacțiunii. În scrierile unor filosofi wolffieni ca Ludwig Thümmig, Georg Bilfinger sau Johann Peter Reusch pot fi întâlnite de asemenea încercări de derivare a legii inerției și a legii egalității acțiunii și reacțiunii din
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
nu contestă recunoașterea de către Kant a existenței unei legi cauzale, subliniind distincția dintre principiul cauzalității și legile cauzale particulare, a căror necesitate este una materială, și nu formală. Totodată, ei afirmă însă, că resursele „Analiticii transcendentale” ar face posibilă doar întemeierea principiului cauzalității, și nu a unor legi cauzale particulare. Răspunsul lui Kant la întrebarea în ce fel sunt posibile legi cauzale nu ar trebui căutat în filosofia sa transcendentală sau în metafizica naturii corporale pe care a elaborat-o în
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
Mechanics”, în Studies in the History and Philosophy os Science, vol. 29, no. 4, 1998. Concluzia lui Watkins este că atât wolffienii, cât și unii dintre adversarii lor, încearcă să ofere o ontologie inteligibilă pentru corpurile fizice și totodată o întemeiere neempirică pentru legile care guvernează mișcarea corpurilor. Principia lui Newton nu încearcă nici unul din aceste lucruri deoarece elaborează principii matematice mai degrabă decât metafizice, iar legile mișcării sunt întemeiate mai degrabă în mod empiric decât a priori.” (The Laws of
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
Kant and the Twentieth Century”, în P. Parrini (ed.), Op. cit., pp. 38-39. 55. Într-un studiu consacrat teoriei kantiene a experienței, care rămâne până astăzi incitant, Wolfgang Stegmüller susține, cu argumente originale, că ceea ce a urmărit Kant a fost o „întemeiere defintivă” a științei matematice a naturii din epoca sa. Kant, afirma el, „a fost un teoretician din școala aristotelică pentru care știința trebuie să ducă la episteme, și nu pur și simplu la doxa, adică la presupuneri ipotetice”. (W. Stegmüller
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
din prima jumătate a secolului XX, filosofia kantiană și filosofia cunoașterii de orientare empiristă sunt înfățișate drept poli care se opun și se exclud reciproc. Ernst Mach, de exemplu, îl asociază pe Kant și kantianismul în genere cu proiectele de întemeiere a priori a științei naturii, în particular ale mecanicii, pe care le respinge cu hotărâre în cunoscuta sa lucrare consacrată istoriei critice a mecanicii 1. Sistemul lui Kant a fost perceput de empiriștii logici drept o construcție filosofică de factură
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
Mare parte din opoziția față de teorii bazate pe fluide subtile în secolul al XVIII-lea și față de teorii atomiste în secolul al XIX-lea - constată un filosof al științei - a fost datorată faptului că metodologia dominantă a epocii contesta buna întemeiere epistemică și stiințifică a teoriilor care lucrează cu «entități inobservabileă”24. Bine cunoscută și mult discutată este opoziția pe care a suscitat-o în cercuri științifice care aderau în mod ferm la filosofia mecanicistă a naturii acceptarea de către Newton a
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
s «Special Metaphysicsă and the Metaphysical Foundations of Natural Science”, în G. Buchdahl, Kant and the Dynamics of Reason, Blackwell, Cambridge Mass., 1992, pp. 302-310. DESPRE RAȚIUNEA MORALĂ COMUNĂ Într-o suită de scrieri, inaugurate cu publicarea, în 1785, a Întemeierii metafizicii moravurilor, Kant a elaborat un sistem de filosofie morală care și-a găsit încheierea într-o etică a îndatoririlor omului. Abia filosofia morală utilitaristă a lui J. Bentham și J.S. Mill, care a cunoscut dezvoltări și rafinări succesive până în
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
satisfacă o teorie a moralității demnă de atenție este cea a acordului cu intuiții care conferă substanță rațiunii morale comune. Incapacitatea unei filosofii morale de a da socoteală de reprezentările morale ale rațiunii sănătoase, de a contribui la clarificarea și întemeierea lor, îi va fi fatală. Dimpotrivă, stabilirea unor puncte de contact cât mai numeroase și solide cu rațiunea morală comună va fi în măsură să-i confere trăinicie și putere de atracție. Kant s-a distanțat în mod clar de
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
a lui Kant că menirea teoreticianului moralei nu este să producă, prin forța gândirii speculative, ceva fără nici o legătură cu rațiunea morală comună, ci să separe ceea ce este acolo amestecat, să o clarifice, să ofere intuițiilor ei de bază o întemeiere prin principii. În scrierile lui Kant întâlnim numeroase referiri la rațiunea morală comună și la relația ei cu „metafizica moravurilor”. Sunt semnificative, în acest sens, chiar și titlurile primelor două secțiuni ale Imm: „Trecerea de la cunoașterea rațiunii morale comune la
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
de a face deosebirea dintre bine și rău, „că nu este nevoie de nici o știință sau filosofie ca să știm ce avem de făcut pentru a fi cinstiți și buni, ba chiar înțelepți și virtuoși”, nu este mai puțin adevărat că întemeierea judecății morale comune prin enunțarea într-o formă universală a principiului moralității este importantă și din punct de vedere practic. Ca și alte predispoziții bune, „predispoziția noastră morală naturală” va rezista mai bine primejdiei de a fi coruptă dacă ea
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
într-o formă universală a principiului moralității este importantă și din punct de vedere practic. Ca și alte predispoziții bune, „predispoziția noastră morală naturală” va rezista mai bine primejdiei de a fi coruptă dacă ea va fi întărită printr-o întemeiere teoretică. Înțelepciunea judecății morale comune, „care altminteri constă mai mult în conduită decât în cunoaștere”, are nevoie, aprecia Kant, „și de știință, nu atât pentru a învăța de la ea, ci pentru a-i conferi propriului ei precept accesibilitate și durabilitate
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
analizată și criticată din diferite perspective. Studiul de față intenționează să o cerceteze din perspectiva relației ei cu rațiunea morală comună. El își propune să pună în evidență îndeosebi relația dintre ambiția speculativă a lui Kant de a da o întemeiere strict a priori legii morale și cerința acordului concluziilor elaborărilor sale sistematice cu rațiunea morală comună. Acestei intenții principale i se adaugă una subordonată. În măsura în care utilitariștii împărtășesc convingerea lui Kant că o filosofie morală va avea o bază solidă numai
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
elaborat de Kant poate să orienteze rațiunea morală comună atunci când ea ajunge în dileme și șovăie sau nu poate decât să confirme judecățile acesteia și să-i sporească puterea de discernământ. * * * Unii filosofi au susținut, mai recent, că opoziția dintre întemeierea kantiană și întemeierea utilitaristă a îndatoririlor morale nu ar fi una fundamentală și ireductibilă. R.M. Hare se întreabă, bunăoară, dacă nu cumva Kant ar fi putut fi un utilitarist și argumentează în favoarea unui răspuns pozitiv la această întrebare. Axa argumentării
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
poate să orienteze rațiunea morală comună atunci când ea ajunge în dileme și șovăie sau nu poate decât să confirme judecățile acesteia și să-i sporească puterea de discernământ. * * * Unii filosofi au susținut, mai recent, că opoziția dintre întemeierea kantiană și întemeierea utilitaristă a îndatoririlor morale nu ar fi una fundamentală și ireductibilă. R.M. Hare se întreabă, bunăoară, dacă nu cumva Kant ar fi putut fi un utilitarist și argumentează în favoarea unui răspuns pozitiv la această întrebare. Axa argumentării sale o constituie
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
aceste obiecții, și anume aceea că utilitarișii sunt consecvențialiști, adică evaluează moralitatea acțiunilor în funcție de consecințele lor, în timp ce Kant respinge categoric acest punct de vedere. Hare afirmă că în ciuda unei prime impresii lucrurile nu stau, de fapt, așa. Referindu-se la întemeierea consecvențialistă a interdicției minciunii, în particular a promisiunilor false, el afirmă că aceasta este în acord cu argumentul oferit de Kant în sprijinul acestei interdicții. Ceea ce face din minciună ceva rău din punct de vedere moral este consecința pe care
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
un coșmar pentru polițiști și juriști.37 Facând abstracție de controversa juridică este vorba aici de un caz dilematic în primul rând din punct de vedere moral. Într-adevăr, interzicerea torturii și amenințării cu tortura, ca normă juridică, are o întemeiere morală. Înainte de scoaterea ei în afara legii, tortura a fost considerată de rațiunea morală comună o metoda inacceptabilă pentru a afla adevărul de la cei bănuiți de crime. Astfel încât nu concluziile unei analize filosofice, ci, în primul rând, exercițiul judecății morale comune
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
decât cel al intelectului comun, dar judecata lui poate fi ușor derutată de o mulțime de considerente ce nu țin de problema în discuție și care îl îndepărtează de la calea cea bună”.39 Se poate presupune că lui Kant o întemeiere filosofică a principiului moralității îi apărea importantă nu numai deoarece ea face posibilă derivarea interdicțiilor și îndatoririlor morale general recunoascute de către oamenii raționali din conceptul unei ființe raționale în genere. El nu a subapreciat, desigur, o asemenea realizare. Avem însă
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]
-
București, 1972, p. 118. 3. „Über den Gemeinspruch: Das mag in der Theorie richtig sein, taugt aber nicht in der Praxis”, în Immanuel Kant, Sämtliche Werke, Bd. VI, Karl Vorländer (ed.), Verlag von Felix Meiner, Leipzig, 1922, p. 83. 4. Întemeierea metafizicii moravurilor, pp.14-15. Citatele din această lucrare sunt date după traducerea lui Nicolae Bagdasar (Editura Științifică, 1972), cu modificări adesea importante preluate dintr-o nouă traducere, încă nepublicată, care a fost realizată sub coordonarea profesorului Valentin Mureșan. 5. Ibidem
[Corola-publishinghouse/Science/2034_a_3359]