14,274 matches
-
generală a posibilului, în care temporalitatea să reprezinte o dimensiune semnificativă. Unele teorii actuale ale evoluției tind, dimpotrivă, spre formularea unor legi generale de tipul: „orice sistem deschis tinde să evolueze spre o creștere a calităților sale termodinamice”; „un sistem tinde în timp să-și sporească gradul de complexitate, prin diferențiere structurală și specializare funcțională” sau „orice societate, pe măsura dezvoltării forțelor de producție, trece prin stadii distincte, începând cu un stadiu fundat pe proprietatea comună, asupra mijloacelor de producție și
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
al acesteia. Rezerva ce apare în acest caz este că o asemenea explicație nu e completă. Ea ridică o nouă întrebare: ce determină profilul particular al unei culturi? Lui Lucian Blaga o asemenea explicație i se părea completă, pentru că el tindea să considere culturile ca sisteme înalt integrate și autonome, având o origine metafizică. Pentru perspectiva cercetătorului modern, punctul de vedere culturalist,deși în sine extrem de productiv, reprezintă doar „jumătatea drumului” în explicație. O a doua perspectivă care pune în evidență
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
mai interesant, dezvoltând mecanisme de automenținere. Aceste mecanisme le ajută să înfrunte multiplele accidente care ar putea să le modifice echilibrul: epidemii, cataclisme naturale, războaie. Nu înseamnă că aceste comunități nu se modifică. Însă în condiții de mediu relativ stabile, tind să dezvolte un mod de organizare stabil. Satele românești tradiționale aveau aceeași caracteristică. Și nimic nu ne împiedică să acceptăm posibilitatea ca asemenea stări de echilibru să apară nu numai la niveluri scăzute de dezvoltare, ci și la niveluri ridicate
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
a variat este neinteresant pentru că a fost o perturbare exterioară la care colectivitatea a căutat să se adapteze în propria sa manieră. Evenimentul trecut nu modifică prin el însuși lanțul ulterior de evenimente. Este deci de înțeles de ce structurile statice tind să producă o mentalitate anistorică. Efectiv, istoria lor nu este interesantă. Făcând această afirmație am sentimentul că este necesară o precizare. Pentru omul modelat de societatea modernă, foarte dinamică, cu un simț ascuțit al istoriei, mentalitatea anistorică tinde să aibă
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
structurile statice tind să producă o mentalitate anistorică. Efectiv, istoria lor nu este interesantă. Făcând această afirmație am sentimentul că este necesară o precizare. Pentru omul modelat de societatea modernă, foarte dinamică, cu un simț ascuțit al istoriei, mentalitatea anistorică tinde să aibă o conotație negativă, fiind asociată cu ceva primitiv, neevoluat. Este necesar însă să ne detașăm de o asemenea prejudecată. În sine, o astfel de mentalitate nu este nici bună, nici rea, nici evoluată, nici neevoluată. Ea este mentalitatea
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
evenimentelor neașteptate: războaie, răscoale, expansiune politică și militară, crize economice și sociale. Se poate spune că, în acestecondiții, toate evenimentele majore capătă o puternică coloratură politică. Acestaeste motivul pentru care (oricum, una dintre cauzele principale, evident nu singura) societățile fluctuante tind să genereze o istorie centrată pe evenimente politice, o istorie de tip evenimențial. Istoria Imperiului Roman este predominant politică. Este istoria războaielor de cucerire, istoria luptelor interne pentru putere. Înorice caz, la suprafață, acest tip de evenimente este cel mai
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
în timp, pe care se ridica o suprastructură politică extrem de colorată, variată și mobilă. Caracterul eminamente politic al feudalismului, în general, este destul de evident. Istoria acestuia este, explicabil, mai mult politică decât economică. Chiar modul de organizare a societății capitaliste tinde să accentueze rolul evenimentelor politice ca sursă importantă de schimbare. Acumulările de la nivelul activității productive, pulverizată datorită formei private în care are loc, sunt mai puțin vizibile la nivelul societății globale. Evenimentele politice interne, dar în special cele externe au
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
bun început este creșterea economică, cu toate consecințele sale. Remarcabil pentru societățile dezvoltate economic este faptul că sistemul politic nu mai fluctuează cu largi amplitudini în jurul unei baze economice relativstabile. Este vorba de o evoluție organică a întregii societăți. Istoria tinde să își modifice structural profilul. Ea devine cadrul temporal al dezvoltării planificate și controlate a societății. Societățile contemporane tind să dezvolte mecanisme tot mai eficace de eliminare a factorilor perturbatori, generatori de evenimente neașteptate, neplanificate și necontrolate. Evenimente ca războaie
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
nu mai fluctuează cu largi amplitudini în jurul unei baze economice relativstabile. Este vorba de o evoluție organică a întregii societăți. Istoria tinde să își modifice structural profilul. Ea devine cadrul temporal al dezvoltării planificate și controlate a societății. Societățile contemporane tind să dezvolte mecanisme tot mai eficace de eliminare a factorilor perturbatori, generatori de evenimente neașteptate, neplanificate și necontrolate. Evenimente ca războaie, lovituri de stat etc. există și în lumea contemporană. Ele însă devin, ca importanță, tot mai marginale și mai
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
mai puțin caracteristice pentru lumea contemporană, antrenată în procese de durată, tipic evolutive. Descrierea unei asemenea istorii nu se mai poate face în termenii stricți ai istoriei evenimențiale, ci în cei ai unei istorii sociale. Evenimentele care punctează istoria contemporană tind să devină tot mai depersonalizate, în sensul că ele reprezintă produsul acțiunii colective a claselor sociale, a grupurilor, colectivităților și mai puțin al unor persoane. Însăși istoria sistemului politic va fi tot mai greu scrisă în termeni de comportament personal
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
secolului al XVIII-lea. Variația istorică nu este interesantă în sine. Natura umană esteuniversală și ea reprezintă obiectul propriu-zis al cunoașterii. Restul reprezintă contingență. Punctul critic în constituirea științelor umane îl reprezintă explicarea tocmai a variației comportamentului uman. Viziunea raționalistă tindea să împingă variația mai mult în sfera accidentalului, a întâmplării, dacă nu chiar a erorii. Ideea unei metodologii specifice disciplinelor umane s-a conturat în a doua jumătate a secolului al XIX-lea în Germania, în contextul unei filosofii de
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
spontan” de geneză a conținutului conștiinței acestuia. O asemenea analiză nu se poate realiza însă cu mijloacele intuiției, empatiei, retrăirii. Aceste mijloace sunt la același nivel (au aceeași putere) cu suprafața conștiinței actorului. Utilizând astfel de mijloace, automat istoricul va tinde să se înșele în același mod cu actorul pe care vrea să-l înțeleagă. Până acum am analizat procesul genezei conștiinței din perspectivă socială, conștiința ca ideologie. Ea trebuie analizată însă și dintr-o perspectivă psihologică. Psihologia a renunțat de
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
o perspectivă psihologică. În măsura în care, să zicem, istoria sa personală i-a imprimat o puternică tendință de neîncredere în propriile sale forțe, lipsă de ambiție, defetism, el va judeca, în perspectiva acestor trăsături, situația concretă în care se află: el va tinde să considere într-o lumină mai pesimistă șansele unui război cu turcii, decât un altul, cu un profil psihologic. El poate să nu fie deloc conștient de această orientare particulară a sa, considerând că, în mod real, situația nu este
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
care îl cunoaștem mai bine. Istoricul însuși este o „cutie neagră”, presupusă a fi similară cu agentul. Este firește inclusă aici presupoziția universalității naturii umane. Toți oamenii, mai mult sau mai puțin, sunt la fel, adică, în situații similare, vor tinde să acționeze într-un mod similar. Istoricul însă nici nu există în situația agentului și nici nu a acționat în maniera acestuia. De cele mai multe ori, chiar dacă ar dori, nu ar putea. Nici un istoric actual nu ar putea să tragă în
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
aceste probleme este rezonabil? Și eu aș acționa în același fel? În această analiză, este clar că istoricul nu deține legea sa de funcționare ca persoană. Dar el experimentează cu el însuși. Imaginându-se în diferite situații, „observă” că va tinde să se comporte într-un anumit fel. Rezultatele acestei metode sunt de mai multe tipuri: a) O selecție mai bună - nu completă și nici exactă, dar cu un anumit grad de probabilitate - a factorilor determinanți. b) O sesizare intuitivă a
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
Ea o forțează să devină din istorie evenimențială istorie socială. Formele de organizare socială, instituțiile sociale, reprezintă un fel de structuri. Ele sunt sisteme aflate în echilibru dinamic. Modificările accidentale din mediu acționează asupra lor, suscitând o reacție adaptativă. Ele tind să se conserve în fluctuația evenimentelor. Să luăm drept exemplu organizarea capitalistă a economiei. Există legi structurale ce reglează comportamentul economic astfel încât sistemul să se mențină ca atare. Același lucru se petrece și cu sistemul feudal. Apariția unui eveniment nou
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
exploatate; e) faza de decădere - după atingerea apogeului, multiple forțe interne și externe duc la descompunerea imperiului - populațiile din interior se răscoală din cauza accentuării exploatării, înflorirea economică face loc treptat crizei, popoarele învecinate, profitând de slăbiciunea în creștere a imperiului, tind să-l atace, agravând dificultățile interne; f) reînflorirea comunității, după o lungă perioadă „neagră”. Sistemul intrat în paragină începe să fie reconstituit, populația împuținată ca urmare a tulburărilor interne, a războaielor și a crizei economice începe să se refacă, un
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
apare și se menține distinct peliniamentele etnice. Existența unei limbi, a unor obiceiuri, religii comune este un factor puternic de integrare socială. O zonă inclusă în statul respectiv, dar cu un alt profil etnic, dacă nu este asimilată etnic, va tinde mereu să manifeste tendințe centrifuge. Desfășurarea procesului: există mai multe căi, în funcție de complexul de evenimente care reprezintă condițiile de desfășurare generale. Să facem câteva presupoziții. Presupunem că populația română ar fi trăit într-o zonă geografică relativ izolată. Populațiile vecine
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
pe calea primului model. El însă conținea o contradicție fundamentală: caracterul fărâmițat al producției propriu-zise și caracterul centralizat al exploatării. În plus, din cauza condițiilor externe instabile, se adaugă o anumită instabilitate și fragilitate a puterii politice centrale. Această contradicție a tins să împingă evoluția feudalismului românesc pe calea celui de-al doilea model. Stahl descrie în mod amănunțit modul în care, treptat, baza pur politico-administrativă a exploatării s-a transformat în proprietate de tip feudal. Pe de o parte, sărăcirea satelor
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
un șir de abuzuri administrativ-juridice care se fundau pe interpretarea drepturilor de beneficiu fiscal asupra unor sate ca drepturi de proprietate propriu-zisă. Cazul acestei teorii este ilustrativ pentru importanța condițiilor inițiale asupra procesului de evoluție ca atare. În timp, sistemul tinde să se structureze în maniera sa cea mai probabilă, determinată de condițiile generale în care există, anulându-se în acest fel acțiunea diferitelor evenimente. Putem face acum o precizare importantă. Evenimentul poate influența substanțial structura. De cele mai multe ori, structura reacționează
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
mișcarea istorică prezintă numeroase contradicții, sensul ei progresiv este clar. Astfel, redefinit, conceptul de progres era pentru Marx pe deplin acceptabil și suficient, totodată. În paralel cu teoria marxistă, aproximativ pe la mijlocul secolului al XIX-lea și în ultima sa parte, tinde să se cristalizeze o teorie distinctă a dinamicii în timp a societății, centrată în jurul conceptului de evoluție. Cel care a articulat în modul cel mai sistematic această teorie a fost Spencer. Spencerianismul a avut o largă influență în mentalitatea celei
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
care a articulat în modul cel mai sistematic această teorie a fost Spencer. Spencerianismul a avut o largă influență în mentalitatea celei de a doua jumătăți a secolului trecut, popularizând cu succes conceptul de evoluție, care, în teoriile nemarxiste, a tins să-l înlocuiască complet pe cel de progres. Deși există la ora actuală discuții în legătură cu sensul influenței (Darwin i-a sugerat lui Spencer ideea de evoluție, sau invers, Spencer lui Darwin) (Harris, 1968), un lucru este cert. Conceptul de evoluție
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
fundează pe un model mai general al sistemelor, al factorilor care determină performanța lor și, de asemenea, a mecanismelor evolutive. Acest model nu este explicitat. El își are însă în mod cert originea în modelul organic al biologului. Inițial, sistemele tind să fie omogene, adică elementele lor componente nu sunt suficient de diferențiate structural și specializate funcțional. Primele viețuitoare erau compuse din celule relativ similare. De asemenea, gradul de integrare al elementelor componente este scăzut. Treptat însă, elementele componente tind să
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
sistemele tind să fie omogene, adică elementele lor componente nu sunt suficient de diferențiate structural și specializate funcțional. Primele viețuitoare erau compuse din celule relativ similare. De asemenea, gradul de integrare al elementelor componente este scăzut. Treptat însă, elementele componente tind să se diferențieze tot mai mult, să se specializeze în realizarea unor anumite funcții. Totodată, mecanismele lor de integrare reciprocă tind să devină din ce în ce mai elaborate. Tendința evolutivă este deci în sensul sporirii eterogenității și a integrării. Gradul de complexitate crește
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]
-
compuse din celule relativ similare. De asemenea, gradul de integrare al elementelor componente este scăzut. Treptat însă, elementele componente tind să se diferențieze tot mai mult, să se specializeze în realizarea unor anumite funcții. Totodată, mecanismele lor de integrare reciprocă tind să devină din ce în ce mai elaborate. Tendința evolutivă este deci în sensul sporirii eterogenității și a integrării. Gradul de complexitate crește prin acest proces. Criteriul complexității este susținut oarecum de evidența empirică a evoluției diferitelor sisteme. Atât sistemele biologice, cât și cele
[Corola-publishinghouse/Science/2238_a_3563]