15,310 matches
-
lui completă. Și aceasta într-un moment în care i se poate prezice declinul. Niciodată nu vom fi insistat îndeajuns asupra răsunetului analizelor pe care Le Bon, Tarde și Freud, cei trei pionieri ai acestei științe, le-au consacrat rezolvării misterului. Dar asemenea tuturor celor din preajma mea, cînd am început să scriu această carte nici măcar nu aveam cunoștință de ele. La început le-am studiat ca un anticar erudit, încercînd să le precizez, să le reconstitui originile și să datez circumstanțele
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
ar fi schimbat complet și ar fi devenit altul. Iată enigma de care ne lovim mereu și ne uimește de fiecare dată. Într-o scriere clasică, psihologul englez Bartlett reproduce spusa unui om de stat ce rostește cu claritate: "Marele mister al oricărei conduite este conduita socială. Am fost nevoit s-o studiez toată viața, dar n-aș putea pretinde c-am înțeles-o. Deși pot avea impresia că am ajuns să cunosc oarecum un om, tot n-aș îndrăzni să
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
și idei socialiste, idei de fraternitate și cele de ură etc. fără a fi deloc jenată de ilogicitatea ori de șocul produs de astfel de cuvinte. S-ar crede chiar că aceste denaturări ale rațiunii le adaugă un soi de mister, le conferă o autoritate suplimentară, ca de pildă în următorul gînd al lui Mao: În sînul poporului, democrația este corelativă centralismului, iar libertatea disciplinei". Sfidînd principiile logicii elementare, un lucru poate fi corelat cu contrariul său. O astfel de indiferență
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
clasificarea lor în conduși și conducători, puteri rivale și persoane antinomice. Oricine încearcă să le înțeleagă organizarea, își pune de fiecare dată aceleași întrebări: cine conduce? Și de ce ne supunem? Iată care a fost și este încă cel mai tulburător mister din lume: un număr mic de oameni reușește întotdeauna să guverneze un număr mare, ba obține chiar și consimțămîntul acestuia din urmă. Numărul mic însuși sfîrșește prin a se condensa într-un punct, conducătorul, ca lumina într-un cămin. Întreaga
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
suscită imitația, exaltă admirația fără de care nu există comandant și, mai ales, nu există supunere. În plus, prestigiul astfel înțeles operează numai dacă liderul știe să mențină o anumită distanță, cum fac magicienii și hipnotizatorii, înconjurîndu-se cu o aură de mister și făcînd din atitudinea lui un factor de reușită Distanța care îl separă de mulțime trezește în cea de pe urmă un simțămînt de respect, de supunere reținută, și totodată înalță conducătorul pe un piedestal, interzicînd orice analiză ori judecare. Chiar
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
refuz al reciprocității într-o lume în care nu mai există egali. Pe vîrful piramidei nu e loc decît pentru unul. Singurătatea îi mai este necesară și pentru a-și consolida prestigiul, pentru a crea în jurul lui acea atmosferă de mister care întreține toate iluziile. Astfel, masele îl pot împodobi cu cîte și ce calități doresc. A stîrni apetitul pentru enigmă, a menține curiozitatea mereu trează în privința propriilor vreri, iată două obligați ale conducătorului, mai ales în momentele decisive. Charles de
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
cîte și ce calități doresc. A stîrni apetitul pentru enigmă, a menține curiozitatea mereu trează în privința propriilor vreri, iată două obligați ale conducătorului, mai ales în momentele decisive. Charles de Gaulle le erijează în principii: "Prestigiul nu poate exista fără mister, căci oamenii nu se supun celor pe care îi cunosc prea bine"209. Sau, mai vulgar spus: pentru valeți nu există oameni celebri. Vălul de mister care ascunde liderul este întotdeauna împodobit cu cîteva imagini, așa cum cortina lăsată, într-un
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
momentele decisive. Charles de Gaulle le erijează în principii: "Prestigiul nu poate exista fără mister, căci oamenii nu se supun celor pe care îi cunosc prea bine"209. Sau, mai vulgar spus: pentru valeți nu există oameni celebri. Vălul de mister care ascunde liderul este întotdeauna împodobit cu cîteva imagini, așa cum cortina lăsată, într-un teatru, oferă privitorilor scene dramatice și o întreagă galerie de măști. Aceste imagini îl arată întotdeauna într-o lumină bună. Înfățișarea, persoana, viața lui sînt protejate
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
să își păstreze prestigiul vreme îndelungată nu au tolerat niciodată discuția"210. Exact în aceasta rezidă utilitatea acestor reprezentări. Stăpînii mulțimilor se folosesc de ele pentru a deturna masele de la realitate, pentru a crea impresia pe care ei o vizează. Misterul în care își învăluie actele și deciziile îi menține deasupra gloatei. Le permite să calculeze surprizele și să menajeze iluziile abia înfiripate pînă la actul final al spectacolului. Credința mulțimii adăpostește acest mister, înfrumusețînd imaginea pe care ea însăși dorește
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
crea impresia pe care ei o vizează. Misterul în care își învăluie actele și deciziile îi menține deasupra gloatei. Le permite să calculeze surprizele și să menajeze iluziile abia înfiripate pînă la actul final al spectacolului. Credința mulțimii adăpostește acest mister, înfrumusețînd imaginea pe care ea însăși dorește să și-o facă. Hipnotizată de iluzie, masa rezistă invaziei realului. Mase și conducători, eterni complici, edifică împreună o lume de aparențe, înălțîndu-și credința comună la rangul de sfînt al sfinților. Nevoia de
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
ar încerca să le convingă prin raționamente plauzibile, discuții, dovezi incontestabile? Masele sînt insensibile la rațiune și orice discuție ruinează încrederea în autoritatea șefului. Ele nu încearcă să cunoască adevărul din fericire pentru el, pentru că prestigiul său e plămădit din mister și din iluzii. Doar teoreticienii care ignoră psihologia mulțimilor, gîndește Le Bon, își pot imagina că rațiunea schimbă oamenii și guvernează lumea. Da, ea pregătește ideile care o vor transforma mai tîrziu, dar în imediat, în viața de zi cu
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
Tarde într-unul cu totul smintit, deci cu atît mai just. El nu se mulțumește să indice subiectul, ci schițează chiar și un proiect. Mai întîi, se cade să aflăm ce înseamnă conversația. Ce înseamnă a sporovăi? se întreba Maupassant. Mister! E arta de a nu părea niciodată plictisitor, de a spune totul cu interes, de a place oricui, de a seduce cu mai nimic. Cum să definești această mîngîiere a lucrurilor prin cuvinte, acest joc de tenis cu cuvinte suple
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
III Deși pune fără încetare argumente peste argumente, cu toate că se apropie de sfîrșitul întreprinderii și al vieții sale, Freud continuă, pe cel mai serios ton, să ne explice că este din ce în ce mai convins, vai, că nu vom ajunge niciodată să elucidăm misterul hipnozei. El este îndreptățit să vadă, în ipotezele precedente, în cel mai bun caz, un gen de preștiință care ne permite să gîndim fenomenul în mod mai puțin mistic. Ea rămîne subiacentă oricărei acțiuni a omului asupra omului, fie că
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
putință: pentru timpul nostru, Omul Moise apare ca arhetip al conducătorului de mase. Acest fapt explică resurecția lui din trecut, precum și de ce personajul a devenit tiranul lăuntric al lui Freud. Autorul se va învîrti în juru-i ca împrejurul propriului său mister și își riscă viața în această aventură 476. Toate elementele intrînd în analiză și în compunerea arhetipului sînt luate de la omul de acțiune, de la marele om și de la făuritorul unui popor. Nu este suprimat nimic care l-ar reduce la
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
fie informată. Iată de ce abordăm această problemă aici, în ședința cu ușile închise a Congresului nostru"541. Este totul pus în mișcare pentru ca recunoașterea greșelilor și a minciunilor omenești să nu clintească zidul tăcerii și pentru a transforma într-un mister pînă și existența raportului: uși închise, tăcere în presă, comunicare rezervată doar cercurilor conducătoare, interdicția impusă participanților la congres de a lua notițe și de a vorbi în afara sălii despre cele petrecute acolo. Astfel încît, Maurice Thorez i-a putut
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
care le impunea ca adevăr tocmai absența și uitarea adevărului, poate să treacă drept un miracol prin prisma psihologiei indivizilor. În psihologia maselor însă, el este acceptat. Într-adevăr, pentru ea toate aceste evenimente fac parte din logica restabilirii unui mister. Misterul este în legătură cu rolul celor care au uneltit o răzmeriță împotriva puterii despotice a tatălui cu care s-au identificat și cu natura relației indisolubile încheiate între ei în acest scop. El este întreținut prin jertfirea unor victime care ispășesc
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
le impunea ca adevăr tocmai absența și uitarea adevărului, poate să treacă drept un miracol prin prisma psihologiei indivizilor. În psihologia maselor însă, el este acceptat. Într-adevăr, pentru ea toate aceste evenimente fac parte din logica restabilirii unui mister. Misterul este în legătură cu rolul celor care au uneltit o răzmeriță împotriva puterii despotice a tatălui cu care s-au identificat și cu natura relației indisolubile încheiate între ei în acest scop. El este întreținut prin jertfirea unor victime care ispășesc, anume
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
picioare sentințele pronunțate și cei care îngenuncheau sub mărturie știau că primii erau siliți, iar ceilalți înșelați. Aprobau împreună lucruri împotriva cărora luptaseră de veacuri schingiuiri, execuții, falși judecători și false tribunale. Dar, totodată, ei premăreau laolaltă nașterea unui nou mister care devine punctul vital al istoriei lor și pîrghia puterii. În privința lui se restabilește o prohibiție care este pentru o biserică și o religie echivalentul prohibiției incestului pentru familie și căsătorie: temeiul însuși. Mă refer la prohibiția de a gîndi
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
este prea departe de credo quia absurdum 550. Capitolul III Cultul tatălui I În orice religie profană inclusiv în cea politică regăsim aceeași idee activă, implicită desigur, dar primordială. Unitatea și acțiunea masei au ca temelie complicitatea tuturor la un mister care o fac diferită de celelalte, îi cimentează identitatea. Adevărul lor este deasupra jurisdicției rațiunii, ba chiar mai presus de rațiune. Și nu această complicitate, ci slăbirea ei lasă loc pentru rivalități între fracțiunile aceluiași partid sau disidențele din sînul
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
a o descrie sînt alese din vocabularul legendelor, iar imaginile împrumutate din registrul religios. Tot ceea ce a fost în preajma lui, tot ceea ce l-a emoționat devine relicvă. Cu excepția testamentului referitor la "fiii" săi și la succesiune. Acesta intră în domeniul misterului colectiv, sub domnia tăcerii. Toți acești "fii", vechea gardă bolșevică (în afară de Stalin, Troțki, Zinoviev, Buharin) sînt părtași la divinizarea sa. Ei răspund cu toții aceleiași nevoi tragice de a-l înălța deasupra muritorilor de rînd. Modul în care-l preamăresc l-
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
rolul lor în drama istorică s-au fixat adînc în credință. Degeaba ridicăm un colț al vălului, conducătorii istorici ai revoluției rămîn blestemați. Morții nu pot cere dreptate, iar viii nu îndrăznesc să pună la îndoială fundamentele sistemului, să reveleze misterul din spatele acestuia. Se stabilește un compromis. El constă în iertarea în tăcere a primilor pentru răul care li s-a făcut cu condiția ca ceilalți să nu fie obligați să vorbească, să treacă peste o interdicție mai puternică decît ei
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
Žižek, 2004). Curentul cyberpunk oferă piste fascinante în imaginarul SF, grație creării IA: inteligențele artificiale care își asumă rapid o autonomie în raport cu suporturile încetățenite. Este cazul IA prezente în saga lui Roland C. Wagner Les Nouveaux Mystères de Paris ⁄ Noile mistere ale Parisului (1996-2002). Cyberspace-ul se prezintă drept metafora unui univers în permanență interconectat. Barierele timpului și spațiului, cum ar fi cea dintre realitatea cotidiană și cea virtuală, se confundă. Și asta face loc legăturilor incipiente care permit informației să navigheze
by Roger Bozzetto [Corola-publishinghouse/Science/946_a_2454]
-
și în ecranizările pentru televiziune. Să reținem, de exemplu, filmele The League of Extraordinary Gentlemen / Liga (Stephen Norrington, 2003) și Back to the Future 3 / Înapoi în viitor 3 (Robert Zemeckis, 1990), iar dintre ecranizările TV, The Wild Wild West / Misterele Vestului (1965-1969). Mișcarea steampunk este caracterizată printr-o întoarcere spre trecut și incitarea la a-l regândi decalat. Cu toate acestea, autorii de SF nu au epuizat încă toate posibilitățile care li se oferă, și asistăm la o revenire spre
by Roger Bozzetto [Corola-publishinghouse/Science/946_a_2454]
-
post care nu mai emite", care dă imediat tonalitatea întregului textual, sau la cel din The Space Machine ⁄ Mașina spațiului (Christopher Priest, 1976): Atinsesem vârsta de o mie de kilometri", care ne bulversează reperele și lasă să se întrevadă un mister. Alegerea vocabularului este primordială pentru a nu cădea în anacronismele care ar distruge "suspendarea neîncrederii"100 necesară în timpul lecturii textelor SF. Creația unui univers diferit presupune un vocabular adecvat, totodată comprehensibil în raport cu cititorul, dar puțin diferit de vocabularul obișnuit, și
by Roger Bozzetto [Corola-publishinghouse/Science/946_a_2454]
-
adăugăm că în ultimul Alien Ripley este în același timp propria clonă și ruda genetică a extraterestrului, ceea ce face din ea un fel de hibrid de iubiri de neconceput. Dar, în alte scenarii, întâlnirea cu celălalt e o sursă de mister. În romanul lui Philip José Farmer The Lovers / Iubiții (1952), eroul, Hal Yarrow, trăiește pe Pământ într-un viitor în care domnește suprapopularea și într-o lume condusă de o teoocrație puritană care nu acceptă raporturile sexuale decât în vederea procreării
by Roger Bozzetto [Corola-publishinghouse/Science/946_a_2454]