15,045 matches
-
semnifică și în ordinea moralității decât în măsura în care aceasta presupune și cunoaștere; în spațiul ei propriu, categoriile intelectului sunt inoperante; finalitatea, în schimb, reprezintă un "principiu" în acest spațiu al moralității, așa încât lipsa sa din tabela categoriilor intelectului pare a fi firească. Pe de altă parte, finalitatea "clasică" (prekantiană) presupune în structura sa conceptuală ideea Arhitectului Suprem care înfăptuiește în lume un plan. Kant nu gândește finalitatea în acest model. Și, de fapt, nu ar fi putut-o face, deoarece Arhitectul Suprem
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
a conștiinței în raport cu condițiile mediului. Rămânând identică sieși, prin toate schimbările solicitante ale mediului, conștiința se determină ca unitate. Raportul conștiinței cu mediul, din care rezultă identitatea cu sine a conștiinței, presupune, însă, unitatea sa cu cea a universului. Starea firească a acestor unități este aceea în care se produc "acte și fenomene" între care există o condiționare reciprocă. Dar nu cumva există un paralelism între aceste două unități (a conștiinței și a universului)? Sau "seria fenomenelor conștiinței ne duce să
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
referitoare la locul omului în arhitectonica universului: omul cumpănește condiționatul natural și Necondiționatul. De asemenea, conceptul de libertate aruncă o lumină și asupra relației de identitate structurală dintre microcosmosul uman și macrocosmos. Și tot în conceptul libertății își găsesc încheierea firească și gândurile despre cultură privită dinspre ideal. I.3.d. Conceptul de libertate O scurtă referire la libertate îngăduie dezvăluirea în mai mare măsură a felului în care este conceput filosofic "omul" personalismului energetic. Conceptul de libertate puțin abordat în
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
Absolut, fiind interesat de ceea-ce-este omul în "lume", C. Rădulescu-Motru reconstruiește umanul (și întreaga sa problematică) în modelul unei ontologii a umanului. Ceea ce urmează în planul interpretării de față are și sensul de a justifica această ultimă evaluare, de altfel firească, într-o oarecare măsură, chiar pe temeiul celor prezentate până aici în privința legăturilor îndeosebi formale dintre personalismul energetic și filosofia lui Kant. I.4. Corespondențe antropologice între personalismul energetic și filosofia kantiană Se cuvine să formulăm în finalul acestui capitol
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
care îl fac posibil, în operațiile logice prin care conceptul este dat (pentru înțelegere). Între condiții, una este extinderea ariei de aplicabilitate a finalității asupra naturii. În alte cuvinte, conceptul kantian al finalității se aplică și naturii, deși aplicația sa firească este spațiul umanului. Filosoful român experimentează aceeași idee a extinderii jurisdicției finalității de la om la natură (subliniem, în ordine formală). Conceptul finalității dă seama, în ambele filosofii, unitatea ființei umane. În kantianism rezultă, prin aceste operații de de-limitare a
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
din structura "intelectuală" a determinismului prin finalitate (negarea valabilității universale a cauzalității ...), diferența dintre energia-ca-natură și energia personalizată (diferența dintre natură și cultură) este totală. Potrivit celei de-a doua operații (afirmarea unității lumii ...), continuitatea între acestea este un fapt firesc. În cele ce urmează, întemeierea "materială" prin formele istorice ale personalității și confirmarea prin vocație a determinismului prin finalitate vor fi urmărite dinspre ambele operații, pentru că numai amândouă epuizează conținutul conceptului. Vor fi vizate, așadar, finalitatea formelor istorice ale personalității
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
de muncă în stare să producă maximum de energie; "urmele trecerii de la instinct la inteligență" sunt încă vii; din această cauză, el crede că poate schimba faptele naturii "prin puterea dorințelor" și efuziune emoțională, minunea fiind pentru el "în ordinea firească a lucrurilor"181. Instabilitatea lui sufletească (mai degrabă emoțională) nu-i neagă, totuși, posibilitățile de anticipare, dar acestea sunt legate doar de biruința asupra "vrășmășiei mediului". Neavând o putere deosebită, omul primitiv se iluzionează asupra puterii sale, căpătând curaj în
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
personalității, structurând în jurul său dispoziții sufletești, toate de origine naturală, eul deschide unitatea de existență umană către ceea ce a precedat-o, către natură. Rostul acestor operații este acela de a dezvălui specificul vieții umane, dar și de a exprima faptul firesc al integrării sale în realitatea lumii, acolo unde nu se află singură. Cele două operații semnalează și precaritatea, neîmplinirea, modului-uman-închis-în-sine, dar și posibilitatea împlinirii sale prin intrarea într-o evoluție generată de eu ca primar fapt uman și ca prim
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
constrânge în sine toate liniile de evoluție a energiei, reface universul însuși prin structura sa, dă sens nou, personalizat, evoluției lumii (existenței-ca-energie). Nu avem de-a face cu impunerea unei așezări noi a energiei ca natură, ci cu reordonarea sa firească printr-un element zămislit de ea însăși. Astfel, determinismul prin finalitate își dovedește valabilitatea și, în urmare, necesitatea. Iar finalitatea nu este doar un principiu rațional care are valabilitate reflexivă, în ordinea lui ca-și-cum, așa cum este la Kant, ci un
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
Dacă răspunsul va fi afirmativ, atunci am fi îndreptățiți să acceptăm că teoria vocației confirmă funcțiile reconstructive ale acestui concept fundamental. Relevanța filosofică a conceptului determinismului prin finalitate ar fi astfel deplin probată, iar sistemul personalismului energetic ar dobândi încheiere firească. Se cuvine a formula, înainte de a încerca un răspuns la întrebarea amintită mai sus, câteva "preveniri": a) teoria vocației este elaborată într-un cadru teoretic care îl depășește pe cel din Vocația...; b) în lucrările sale, C. Rădulescu-Motru folosește și
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
înstrăinare față de trecutul său. Nu este aici locul pentru o discuție asupra ideilor lui C. Rădulescu-Motru despre cultura română, aflate sub influența teoriei maioresciene a "formelor fără fond", dar trebuie să observăm sensul în care el gândește cultura ca prelungire firească a dispozițiilor sufletești ale poporului, iar nu ca ansamblu de instituții și valori străine fondului intim sufletesc al acestuia. Dispozițiile sufletești se exersează, întotdeauna, în scopul continuității vieții sociale și al întăririi armăturii pe care omul o așază între el
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
și-a transformat vrăjmașul său învins în sclav etc. Desigur, acești oameni sunt, ca tip de personalitate, asemănători celorlalți cu care trăiau împreună. Fiind vorba despre fapte istorice "primitive", forma personalității lor era mistică. Totuși, ei au trecut dincolo de limitările firești ale formei de personalitate căreia, formal, îi aparțineau, angajându-se într-o "aventură" care confirma, prin faptă și fără nici un sprijin exterior, confirma prin sine, "spargerea" determinismului prin cauzalitate și, în urmare, nașterea adevărată a omului. Nu ne mai putem
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
culturale și, în consecință, anumite personalități vocaționale. Acestea semnalează, cum afirmam mai sus, prezența în lume a unui mod existențial ce impune însăși ordinea lumii; dar acest mod nu este rupt de natură, ci se află și în ordinea ei firească. "Rolul omului apare mai grandios când intră în ordinea naturii decât atunci când se îmbracă în aparența de a fi ordonatorul naturii. (...) Durabile sunt creațiunile cerute de timp; creațiunile care realizează posibilitățile pe care natura le-a sădit în sufletul omenesc
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
însuși. În deosebire de noroc, vocația are conștiința de sine racordată la o chemare specifică unui timp anume. De asemenea, conștiința misiunii sale și a legăturii cu timpul istoric (destinul) face din vocație o energie personalizată neîntâmplătoare, ieșită din evoluția firească a energiilor cosmice și a celor culturale. Omul care crede în noroc este pasiv; el așteaptă minunea. Omul de vocație este activ și încrezător în puterea sa sufletească; el nu așteaptă o minune, o conjunctură favorabilă intereselor sale personale, ci
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
limită" exprimă satisfăcător momentele din istorie când mesianismul devine activ prin mijlocirea vocațiilor.) Mesianismul și vocația se află într-un raport de dualitate și împreună constituie motivația interioară și realizarea ca atare a noului în stare să întemeieze evoluția culturală firească a poporului. Teoria vocației cuprinde, pe lângă "sistematică", și o pedagogie (teorie a educației). Aceasta este concepută de C. Rădulescu-Motru pe fondul relației cu mesianismul, care apare sub o determinare clară, aproape "pozitivă", nicidecum mistică. Termenul ca atare are, desigur, o
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
sub-culturală. Ca realiter, ca apariție istorică, vocația reîntemeiază unitatea lumii; în structura sa stau alături cultura (idealul, mesianismul) și natura (dispozițiile sufletești ale fondului energetic pe care individul îl posedă). Pedagogia vocației este concepută de C. Rădulescu-Motru ca o urmare firească a discursului despre elementele modelului vocației. Scopul principal al acestei "discipline" este de a preciza condițiile care fac posibilă cultivarea vocației. Până în epoca actuală, susține autorul, vocațiile se produceau oarecum de la sine; în mijlocul unui popor apăreau vocațiile de care acesta
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
sa personalizată și impune prin forma sa de existență (alcătuirea și rolul său) o unitate sufletească al cărei model nu poate fi epuizat, vocația având putința de a se produce și trebuind chiar să se producă pentru o evoluție culturală firească în orice epocă istorică. În plan cosmic, vocația contează ca anticipație; în plan istoric, ca formă de personalizare a energiei posibilă prin ideal și mesianism. În acest din urmă plan, ea nu urmează unor linii stricte de finalitate cosmică și
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
concepte care le aparțin acestor două filosofii. Rădulescu-Motru identifică, de fapt, o "linie personalistă", care vine de la Kant, trece prin Nietzsche și în continuarea căreia își plasează propria reconstrucție filosofică a umanului. Deocamdată nu am găsit decât motivul unei întreprinderi "firești", "corecte", constând în alăturarea conceptului de vocație din personalismul energetic de cel al formei de excelență a umanului din filosofia nietzscheană. De aici încolo, demersul trebuie să aparțină doar orizontului acestei interpretări, pentru că Rădulescu-Motru nu "lucrează" nici în sensul edificării
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
Privilegiile sociale îl ocolesc, de regulă, pe omul de vocație; și, cu toate acestea, el lucrează în sensul binelui social. Totuși, asemenea aristocratului, vocația este însuși creatorul. Pentru că Nietzsche vorbește în Așa grăit-a Zathustra despre "omul superior", este, cred, firească o referire scurtă la modelul lui teoretic. Fără acesta, discuția despre "omul" lui Nietzsche ar fi incompletă. Omul este în același timp tranziție nu este "scop final" al existenței, decât, poate, ca supraom, și numai într-o ordine care o
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
are scopul tot în limitarea pierderilor de energie. Exagerarea rolului naturalului în unitatea umană are, între consecințele sale diverse, ideea "castrării ucigașilor" pentru a împiedica transmiterea ereditară a instinctului de ucigaș. În sistemul lui W. Ostwald, o asemenea idee este firească, întrucât ceea ce contează pentru om ca ființă socială este ameliorarea transformărilor de energie pe care le intermediază omul însuși. Orice faptă antisocială, îndeosebi omuciderea, introduce o dereglare în aceste transformări. Prin urmare, este firească blocarea oricărei fapte de acest fel
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
W. Ostwald, o asemenea idee este firească, întrucât ceea ce contează pentru om ca ființă socială este ameliorarea transformărilor de energie pe care le intermediază omul însuși. Orice faptă antisocială, îndeosebi omuciderea, introduce o dereglare în aceste transformări. Prin urmare, este firească blocarea oricărei fapte de acest fel și este naturală utilizarea oricăror mijloace pentru a împlini acest scop. Educația și renașterea spirituală a omului, bazate pe posibilitatea lui de a-și ameliora propria structură sufletească și stare ontologică, nu au o
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
omul. Pentru Renouvier însă, acest "om" nu reprezintă decât o existență tranzitorie, decăzută din legea sa, disprețuitoare datorită ignoranței și practicării păcatului față de propria sa creație originară întru bine, justiție, fericire etc. Cum va arăta însă omul restaurat? Întrebarea este firească, atâta vreme cât omul se află încă în istorie, copleșit de propria sa cădere și de conflictul neîntrerupt cu natura. Renouvier susține că omul restaurat nu este altceva decât omul originilor. Restaurarea poate surveni la nivel individual și numai prin personalizare, care
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
energetic) vizează o anume precaritate a ființei umane, o lipsă ontologică determinată de cauze multiple. În cazul personalismului în varianta lui Em. Mounier, precaritatea vine din organizarea socială necomunitară; pentru personalismul energetic, din neîmplinirea modelului personalității energetice, din mersul evolutiv firesc al personalizării energiei, care se îndreaptă către idealul de personalizare, fără să-l poată atinge vreodată. În primul caz, proiectul de schimbare a condiției persoanei ia forma unui plan social care are ca țel deschiderea persoanei către comunitatea persoanelor. În
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
proiecte metafizice. Nici alte filosofii contemporane care reconstruiesc umanul în formule filosofice asemănătoare personalismului energetic (și mă refer îndeosebi la unele variante personaliste) nu ajung și la o reinstaurare a fundamentului metafizicii, deși un asemenea act ar fi cu totul firesc, în orizontul lor. Primul pas într-o desfășurare nu este desfășurarea întreagă. Așa se petrec lucrurile cu personalismul energetic: este construit un model de ontologie a umanului care se instituie în temei teoretic pentru dezvoltări de antropologie culturală, "știință" a
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
românești sau, mai larg, în cel al filosofiei contemporane, personalismul energetic își dezvăluie și limitările, unele metodologice, altele de conținut și chiar de realizare în modelul ontologiei umanului, deplin sub aspect formal. Dar fără a socoti peste măsură anumite limite firești, pentru că filosofia lui C. Rădulescu-Motru este și ea supusă fatum-ului cultural-istoric rămâne o reconstrucție filosofică a cărei valoare trebuie continuu regândită și reinterpretată. Interpretarea construită în această lucrare îndreptățește ideea potrivit căreia, sub aspect antropologic, personalismul energetic este o
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]