2,694 matches
-
iese înafara canoanelor logicii clasice, acest lucru nu înseamnă abandonarea raționalității decât într-un sens restrâns al acesteia. În acest sens, în Cunoașterea luciferică 109, Blaga lămurește chestiunea raportului dintre irațional și rațional, angajându-se într-o analiză a problemei iraționalului 110. Cu această ocazie, el arată că "iraționalul" are un rol copleșitor, dominant în structura și dezvoltarea cunoașterii, epuizând tot ce poate fi obiect al cunoașterii 111. În schimb, "raționalul" nu se află printre obiectele cunoașterii. Blaga îl așează într-
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
înseamnă abandonarea raționalității decât într-un sens restrâns al acesteia. În acest sens, în Cunoașterea luciferică 109, Blaga lămurește chestiunea raportului dintre irațional și rațional, angajându-se într-o analiză a problemei iraționalului 110. Cu această ocazie, el arată că "iraționalul" are un rol copleșitor, dominant în structura și dezvoltarea cunoașterii, epuizând tot ce poate fi obiect al cunoașterii 111. În schimb, "raționalul" nu se află printre obiectele cunoașterii. Blaga îl așează într-o altă zonă a câmpului epistemologic. Raționalul nu
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
poate fi obiect al cunoașterii 111. În schimb, "raționalul" nu se află printre obiectele cunoașterii. Blaga îl așează într-o altă zonă a câmpului epistemologic. Raționalul nu poate fi întâlnit ca obiect. El "există sub forma reductibilității în genere a "iraționalului"". Aceasta înseamnă că "raționalul nu se juxtapune iraționalului, ca o realitate altei realități"112. El există doar ca operație a gândirii sau a logicii, aplicată iraționalului. Prin reducția pe care gândirea o operează la nivelul obiectelor cunoașterii, iraționalul nu dispare
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
raționalul" nu se află printre obiectele cunoașterii. Blaga îl așează într-o altă zonă a câmpului epistemologic. Raționalul nu poate fi întâlnit ca obiect. El "există sub forma reductibilității în genere a "iraționalului"". Aceasta înseamnă că "raționalul nu se juxtapune iraționalului, ca o realitate altei realități"112. El există doar ca operație a gândirii sau a logicii, aplicată iraționalului. Prin reducția pe care gândirea o operează la nivelul obiectelor cunoașterii, iraționalul nu dispare, ci doar este înlocuit de un alt irațional
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
nu poate fi întâlnit ca obiect. El "există sub forma reductibilității în genere a "iraționalului"". Aceasta înseamnă că "raționalul nu se juxtapune iraționalului, ca o realitate altei realități"112. El există doar ca operație a gândirii sau a logicii, aplicată iraționalului. Prin reducția pe care gândirea o operează la nivelul obiectelor cunoașterii, iraționalul nu dispare, ci doar este înlocuit de un alt irațional. În acest sens, filosoful din Lancrăm adoptă ceea ce va numi "principiul inconvertibilității iraționalului"113, conform căruia "iraționalul este
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
genere a "iraționalului"". Aceasta înseamnă că "raționalul nu se juxtapune iraționalului, ca o realitate altei realități"112. El există doar ca operație a gândirii sau a logicii, aplicată iraționalului. Prin reducția pe care gândirea o operează la nivelul obiectelor cunoașterii, iraționalul nu dispare, ci doar este înlocuit de un alt irațional. În acest sens, filosoful din Lancrăm adoptă ceea ce va numi "principiul inconvertibilității iraționalului"113, conform căruia "iraționalul este "raționalizabil" în sensul unei reducții la mai abstract, sau în sensul varierii
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
iraționalului, ca o realitate altei realități"112. El există doar ca operație a gândirii sau a logicii, aplicată iraționalului. Prin reducția pe care gândirea o operează la nivelul obiectelor cunoașterii, iraționalul nu dispare, ci doar este înlocuit de un alt irațional. În acest sens, filosoful din Lancrăm adoptă ceea ce va numi "principiul inconvertibilității iraționalului"113, conform căruia "iraționalul este "raționalizabil" în sensul unei reducții la mai abstract, sau în sensul varierii sale calitative, dar nu e convertibil în ceva rațional"114
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
gândirii sau a logicii, aplicată iraționalului. Prin reducția pe care gândirea o operează la nivelul obiectelor cunoașterii, iraționalul nu dispare, ci doar este înlocuit de un alt irațional. În acest sens, filosoful din Lancrăm adoptă ceea ce va numi "principiul inconvertibilității iraționalului"113, conform căruia "iraționalul este "raționalizabil" în sensul unei reducții la mai abstract, sau în sensul varierii sale calitative, dar nu e convertibil în ceva rațional"114. Progresul cunoașterii nu este de la irațional spre rațional, spune Blaga, ci de la mai
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
aplicată iraționalului. Prin reducția pe care gândirea o operează la nivelul obiectelor cunoașterii, iraționalul nu dispare, ci doar este înlocuit de un alt irațional. În acest sens, filosoful din Lancrăm adoptă ceea ce va numi "principiul inconvertibilității iraționalului"113, conform căruia "iraționalul este "raționalizabil" în sensul unei reducții la mai abstract, sau în sensul varierii sale calitative, dar nu e convertibil în ceva rațional"114. Progresul cunoașterii nu este de la irațional spre rațional, spune Blaga, ci de la mai multe iraționale la unul
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
conform căruia "iraționalul este "raționalizabil" în sensul unei reducții la mai abstract, sau în sensul varierii sale calitative, dar nu e convertibil în ceva rațional"114. Progresul cunoașterii nu este de la irațional spre rațional, spune Blaga, ci de la mai multe iraționale la unul singur. Acest rezultat devine un argument foarte important în favoarea "raționalității" minus-cunoașterii, în sensul că, din moment ce raționalitatea în cunoaștere presupune reductibilitatea iraționalului, este perfect admisibilă și o reducție în sensul minus: "Cum nicăieri cunoașterea în contact cu "lumea" nu
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
ceva rațional"114. Progresul cunoașterii nu este de la irațional spre rațional, spune Blaga, ci de la mai multe iraționale la unul singur. Acest rezultat devine un argument foarte important în favoarea "raționalității" minus-cunoașterii, în sensul că, din moment ce raționalitatea în cunoaștere presupune reductibilitatea iraționalului, este perfect admisibilă și o reducție în sensul minus: "Cum nicăieri cunoașterea în contact cu "lumea" nu izbutește să înlocuiască iraționalul prin "rațional", cum cunoașterea reușește doar să imprime o variație iraționalului, nu știm de ce nu s-ar admite să
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
Acest rezultat devine un argument foarte important în favoarea "raționalității" minus-cunoașterii, în sensul că, din moment ce raționalitatea în cunoaștere presupune reductibilitatea iraționalului, este perfect admisibilă și o reducție în sensul minus: "Cum nicăieri cunoașterea în contact cu "lumea" nu izbutește să înlocuiască iraționalul prin "rațional", cum cunoașterea reușește doar să imprime o variație iraționalului, nu știm de ce nu s-ar admite să se imprime iraționalului (...) și variația epistemologică în direcția minus"115. Desigur, aceasta este doar o "raționalizare" principială, minus-cunoașterea fiind singura formă
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
sensul că, din moment ce raționalitatea în cunoaștere presupune reductibilitatea iraționalului, este perfect admisibilă și o reducție în sensul minus: "Cum nicăieri cunoașterea în contact cu "lumea" nu izbutește să înlocuiască iraționalul prin "rațional", cum cunoașterea reușește doar să imprime o variație iraționalului, nu știm de ce nu s-ar admite să se imprime iraționalului (...) și variația epistemologică în direcția minus"115. Desigur, aceasta este doar o "raționalizare" principială, minus-cunoașterea fiind singura formă de cunoaștere în care reducția iraționalelor nu se manifestă decât în
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
admisibilă și o reducție în sensul minus: "Cum nicăieri cunoașterea în contact cu "lumea" nu izbutește să înlocuiască iraționalul prin "rațional", cum cunoașterea reușește doar să imprime o variație iraționalului, nu știm de ce nu s-ar admite să se imprime iraționalului (...) și variația epistemologică în direcția minus"115. Desigur, aceasta este doar o "raționalizare" principială, minus-cunoașterea fiind singura formă de cunoaștere în care reducția iraționalelor nu se manifestă decât în forma unei potențări sau radicalizări a iraționalului. În Censura transcendentă, Lucian
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
doar să imprime o variație iraționalului, nu știm de ce nu s-ar admite să se imprime iraționalului (...) și variația epistemologică în direcția minus"115. Desigur, aceasta este doar o "raționalizare" principială, minus-cunoașterea fiind singura formă de cunoaștere în care reducția iraționalelor nu se manifestă decât în forma unei potențări sau radicalizări a iraționalului. În Censura transcendentă, Lucian Blaga revine asupra problemei locului raționalității, de astă dată din punct de vedere metafizic. Aici, el distinge între două sensuri ale ideii de "raționalitate
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
admite să se imprime iraționalului (...) și variația epistemologică în direcția minus"115. Desigur, aceasta este doar o "raționalizare" principială, minus-cunoașterea fiind singura formă de cunoaștere în care reducția iraționalelor nu se manifestă decât în forma unei potențări sau radicalizări a iraționalului. În Censura transcendentă, Lucian Blaga revine asupra problemei locului raționalității, de astă dată din punct de vedere metafizic. Aici, el distinge între două sensuri ale ideii de "raționalitate": raționalitatea "ca articulație funcțională a cunoașterii individuate, (...) prin care se ajunge în
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
deveni mai clară în cele ce urmează. Încercând să precizeze locul raționalității în ordinea metafizică a cunoașterii, Blaga arată că există o tendință a cunoașterii înțelegătoare de a pune pecetea raționalității pe tot ce atinge, lovindu-se însă de rezistența iraționalului, de ireductibilitatea funciară a misterului. Concluzia sa este că raționalitatea "nu redă o structură ontologică a misterelor existențiale", ci este doar "un simplu postulat subiectiv al cunoașterii înțelegătoare, sau o structură mai mult sau mai puțin exterioară esenței misterelor existențiale
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
acest sens, el afirmă: "Prin poziția ce-o luăm în problematica cunoașterii, nu opunem, cum s-ar crede, raționalismului un intuiționism fără osatură, ci opunem raționalismului superficial un raționalism care știe că nu poate ieși din cercul de vrajă al iraționalului, un raționalism care trage toate consecințele și e gata să accepte uneori rezultate care înseamnă ieșirea din sine a rațiunii (...). Optimismul raționalismului vulgar trebuie înlocuit cu atitudinea profund tragică a raționalismului ecstatic"121. Raționalismul ecstatic sau "intelectualismul ecstatic", cum îl
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
construcție este numărul imaginar √-1. Această construcție exprimă aplicarea unei operații matematice asupra unei mărimi care exclude o asemenea operație. Ea implică o lărgire a unei operații asupra unui concept care o refuză. Din acest punct de vedere, construcția este irațională. În ciuda acestui fapt, ea este reintegrabilă logic, pretându-se la calcul ca orice altă construcție logic ireproșabilă. Cum spune Blaga, deși irațională, ea trece drept "echivalentul unei construcții raționale"139. Aici intervine diferența față de dogmă, căci o construcție dogmatică nu
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
o lărgire a unei operații asupra unui concept care o refuză. Din acest punct de vedere, construcția este irațională. În ciuda acestui fapt, ea este reintegrabilă logic, pretându-se la calcul ca orice altă construcție logic ireproșabilă. Cum spune Blaga, deși irațională, ea trece drept "echivalentul unei construcții raționale"139. Aici intervine diferența față de dogmă, căci o construcție dogmatică nu e reintegrabilă logic, nu poate trece drept un echivalent rațional. În plus, dogma e construită din concepte de cunoaștere, iar nu din
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
desface în termeni contradictorii: existență neexistență. Sinteza dialectică cuprinsă într-un astfel de concept nu poate fi un produs logic. Aceasta înseamnă că, în cazul lor, intelectul pune în mișcare o ciudată particularitate de a putea ridica pe plan conceptual iraționalul intuiției concrete ca atare 171. O a treia licență cu caracter paradoxal este cuprinsă în geneza unor concepte precum "spațiu infinit", "timp infinit" sau "număr infinit". Aici intelectul nu exprimă ceva concret sau un fapt general, ci un "proces deschis
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
aceasta, reușește să integreze antinomiile. Însă diferența e foarte mare. În primul rând, ecstazia intelectului este un salt în transcendent, pe când rațiunea speculativă este o funcție cu priză la concret. În al doilea rând, ecstazia intelectului înseamnă o concesie făcută iraționalului, pe când rațiunea speculativă acționează în virtutea unui impuls de raționalizare totală a existenței 374. Din acest motiv, rațiunea speculativă este prezentă ca moment al gândirii la fiecare nivel al cunoașterii filosofice, astfel încât antinomicul intervine în întreaga cunoaștere. La Blaga, el survine
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
pe plan logic, precum cele dialectice, ci și față de concret. Soluția paradoxiei dogmatice e irealizabilă cunoașterii, ea e postulată în transcendent"378. Soluția antinomiei dialectice se realizează în concret, pe când soluția antinomiei dogmatice se realizează prin postularea unei zone inaccesibile, iraționale, contrare logicii, ce își găsește expresia în transfigurare. Transfigurarea este modul prin care antinomia dogmatică își află soluția, o soluție doar postulată, imposibil de cuprins cu structurile normale ale intelectului. Spre deosebire, formula dialectică nu are nevoie de transfigurare pentru
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
nu-i corespunde vreun astfel de concept. Formulele dialectice sunt posibile, în opinia lui Lucian Blaga, datorită unei însușiri paradoxale a intelectului uman, aceea de a plăsmui în contact cu concretul intuitiv o seamă de concepte care concentrează în ele iraționalul concretului, irațional la care intelectul n-ar putea să ajungă pe cale logică. Spre deosebire de acestea, dogma este o formulă fără concept sintetic, "compusă prin alăturarea momentelor antinomice pe fondul inaccesibil al unei unități postulate; momentele concrete antinomice intră în formulă, dar
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
lucrul acesta îl voi arăta în cele ce urmează. Mircea Eliade preia de la Rudolf Otto ideea că sacrul este ceva cu totul altfel, radical diferit de realitățile naturale, însă nu merge pe direcția acestuia de a rămâne doar la aspectul irațional și inefabil al sacrului, în fața căruia nu ne putem exprima decât non-discursiv sau, eventual, prin analogii. El declară că îl interesează "sacrul în totalitatea lui"558. De aceea, consideră drept un aspect important în înțelegerea sacrului manifestarea lui, felul în
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]