1,702 matches
-
izbucnit între sîrbi și croați, și care avea să paralizeze statul. În perioada aceasta au devenit evidente piedicile aproape de netrecut aflate în calea unirii a două popoare cu origini istorice și religioase diferite. Pînă atunci, cea mai mare parte a croaților trăiseră sub o administrație autonomă, avînd propria lor adunare și proprii lor lideri locali. Ei aparținuseră de Imperiul Habsburgic, care reprezenta o civilizație superioară față de aceea a Serbiei, fapt pe care ei îl repetau tot timpul sîrbilor. Obiecțiile lor față de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
acum de gînd să renunțe la acest statut de dragul Belgradului. Aceste sentimente erau împărtășite de mulți dintre prečanii sîrbi, cărora nu le convenea deloc poziția pe care o ocupau în cadrul statului unificat. Majoritatea liderilor sîrbi erau profund nemulțumiți de obstrucția croaților. Ei se considerau eliberatorii slavilor de sud de sub ocupația străină, atît otomană cît și habsburgică; ideea aceasta făcea parte din mitologia lor națională. Acești liderii erau convinși totodată de faptul că sîrbii suferiseră mai mult decît celelalte naționalități în timpul războiului
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
faptul că sîrbii suferiseră mai mult decît celelalte naționalități în timpul războiului și doreau să fie recompensați cel puțin parțial pentru grelele lor pierderi. Ei erau ferm solidari în convingerile lor naționale și creștin-ortodoxe. Mulți dintre lideri erau extrem de neîncrezători față de croați din cauza credinței catolice a acestora și a vechii lor asocieri cu habsburgicii. Era firesc să apară sentimentul că toți croații erau într-o oarecare măsură trădători. În orice caz, conducerea sîrbă a depus un efort hotărît și care a fost
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
grelele lor pierderi. Ei erau ferm solidari în convingerile lor naționale și creștin-ortodoxe. Mulți dintre lideri erau extrem de neîncrezători față de croați din cauza credinței catolice a acestora și a vechii lor asocieri cu habsburgicii. Era firesc să apară sentimentul că toți croații erau într-o oarecare măsură trădători. În orice caz, conducerea sîrbă a depus un efort hotărît și care a fost încununat de succes de a controla guvernul. Dominația lor ulterioară asupra vieții naționale iugoslave poate fi dedusă din următoarea descriere
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
ministru de la 27 iulie 1928 pînă la 6 ianuarie 1929. Doar în șase cabinete din perioada care a urmat imediat după război (20 decembrie 1918 1 ianuarie 1929) postul de ministru al Afacerilor Externe a fost deținut de un nesîrb (croatul Ante Trumbić). Korošec a fost singurul nesîrb care a fost ministru de Interne (de două ori: 27 iulie 1928 6 ianuarie 1929 și 24 iunie 1935 21 decembrie 1938). În toate cele treizeci și nouă de cabinete, ministrul Armatei și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
24 iunie 1935 21 decembrie 1938). În toate cele treizeci și nouă de cabinete, ministrul Armatei și Marinei a fost tot timpul un general sîrb din cadrele active. De asemenea, în 1938, dintre cei 165 de generali, numai doi erau croați, iar doi sloveni; toți ceilalți erau sîrbi.5 În cadrul acestei organizații unitare, atît slovenii cît și musulmanii bosniaci au reușit să-și găsească un loc confortabil, în mare parte datorită faptului că sprijinul lor continua să fie necesar menținerii poziției
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Cu toate că și ei se opuneau centralismului, slovenii cîștigaseră mult sub noul regim. Atitudinea lor a fost excelent rezumată de Korošec în cadrul unei conversații purtate cu un membru proeminent al Partidului Țărănesc Croat în 1924: Îi înțeleg și îi respect pe croați. Teritoriile Croației și Slavoniei erau recunoscute sub monarhia austro-ungară ca reprezentînd o națiune politică, acestea reușind să-și păstreze autonomia într-o măsură considerabilă. Prin urmare, croații au pierdut atît de mult în cadrul noului stat, încît opoziția lor îndîrjită față de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
proeminent al Partidului Țărănesc Croat în 1924: Îi înțeleg și îi respect pe croați. Teritoriile Croației și Slavoniei erau recunoscute sub monarhia austro-ungară ca reprezentînd o națiune politică, acestea reușind să-și păstreze autonomia într-o măsură considerabilă. Prin urmare, croații au pierdut atît de mult în cadrul noului stat, încît opoziția lor îndîrjită față de acesta este perfect firească. Dar trebuie să ne înțelegeți și pe noi. Noi nu am pierdut nimic, dimpotrivă, am realizat cîștiguri remarcabile în cadrul noii ordini. Sub dominația
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Dar trebuie să ne înțelegeți și pe noi. Noi nu am pierdut nimic, dimpotrivă, am realizat cîștiguri remarcabile în cadrul noii ordini. Sub dominația austro-ungară, noi, slovenii, nu aveam propriile noastre școli superioare, iar o universitate slovenă părea un vis utopic. Croații aveau propriile lor școli, de la nivelul primar pînă la cel universitar, iar croata era limba oficială în teritoriilor croate. În provinciile slovene ne era impusă germana. În noul stat, slovenii au primit tot ceea ce le lipsise anterior: școli înalte și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
oameni, dintre care unul era Pavle Radić, au murit pe loc. Inițial, Ștefan Radić părea să-și fi revinit, dar și el a murit în cele din urmă la 8 august ca urmare a rănii suferite. Dat fiind că reprezentanții croați erau aproape convinși de o complicitate în privința acestui asasinat, evenimentul a pus capăt colaborării lor cu guvernul. Ei s-au retras din nou din adunare. În iulie a fost format un cabinet condus de slovenul Korošec singura excepție de la regula
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
afară. Principala amenințare venea din partea Ucrainei, unde își desfășura activitatea o mișcare autonomă similară. Exista o mare îngrijorare ca nu cumva acest regim să ocupe nordul Basarabiei, care deținea o majoritate ucraineană. Exact așa cum temerile în privința intențiilor italienilor influențaseră acțiunile croaților și slovenilor, incertitudinea în ceea ce privește atitudinea ucrainenilor i-a determinat pe liderii moldoveni să ia decizii mai radicale. Cînd Ucraina s-a declarat independentă, Basarabia a fost izolată de Rusia, iar poziția ei a devenit și mai periclitată. În ianuarie 1918
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
politicii statului și îi manipula pe politicieni. Înainte de 1930 au apărut dictaturi regale în Albania sub Zog și în Iugoslavia sub Alexandru; Bulgaria și România aveau să le urmeze curînd exemplul. Iugoslavia Am văzut că, în loc să încerce să satisfacă cererile croaților și ale celorlalte partide de opoziție, regele Alexandru al Iugoslaviei a ales în ianuarie 1929 o schimbare radicală a direcției urmată pînă atunci, suspendînd Constituția și instituind o dictatură personală. Puterile lui erau practic nelimitate: el deținea comanda armatei și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
control centralizat, ele nu aveau nici un drept de autonomie locală. Această acțiune a fost justificată ca fiind o încercare de a crea un sentiment supranațional sau iugoslav, de unitate, iar numele oficial al țării a fost schimbat din Regatul Sîrbilor, Croaților și Slovenilor în Iugoslavia. De fapt, odată puse în aplicare, aceste măsuri au servit la sporirea dominației sîrbești. Granițele au fost schimbate arbitrar, astfel ca sîrbii să formeze o majoritate de șase la doi croați, un sloven și nici un musulman
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
fost schimbat din Regatul Sîrbilor, Croaților și Slovenilor în Iugoslavia. De fapt, odată puse în aplicare, aceste măsuri au servit la sporirea dominației sîrbești. Granițele au fost schimbate arbitrar, astfel ca sîrbii să formeze o majoritate de șase la doi croați, un sloven și nici un musulman. Posturile principale din stat erau în continuare deținute de sîrbii din Serbia, slovenii beneficiind de un număr corespunzător din acestea. Musulmanilor li se rezervau pozițiile cele mai de jos, în vreme ce croații rămîneau reprezentați necorespunzător. În
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
de șase la doi croați, un sloven și nici un musulman. Posturile principale din stat erau în continuare deținute de sîrbii din Serbia, slovenii beneficiind de un număr corespunzător din acestea. Musulmanilor li se rezervau pozițiile cele mai de jos, în vreme ce croații rămîneau reprezentați necorespunzător. În septembrie 1931 Alexandru a emis o nouă Constituție, care nu era altceva decît o acoperire a dictaturii sale. Aceasta stabilea o legislatură bicamerală, regele numind jumătate din membrii Camerei Superioare. Reprezentanții erau aleși prin ridicare de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
locuri și o parte proporțională din treimea rămasă. Toate partidele naționale sau regionale au fost interzise. Pentru a funcționa, un partid trebuia să demonstreze că are un număr suficient de susținători în toate districtele. Această condiție făcea, firește, ca slovenilor, croaților și altor grupuri naționale să le fie aproape imposibil să prezinte o listă de candidați. Toate avantajele erau astfel deținute de partidul de guvernămînt aflat la putere, numit Partidul Național Iugoslav. Nu este deci surprinzător că în 1931, cu sprijinul
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și Korošec, au trecut prin experiențe similare. Deși condițiile de detenție ale oamenilor importanți erau de obicei bune, mulți au murit în închisoare sau au fost supuși unui tratament extrem de aspru. Macedonenii, albanezii, cei suspectați că ar fi comuniști și croații au trăit o perioadă deosebit de dificilă. Pentru a scăpa de regimul represiv, mulți lideri politici au emigrat. Pribičević, care era șeful prečanilor sîrbi, a fost la început întemnițat, apoi i s-a permis să plece pentru tratament medical în Cehoslovacia
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
vechiul sistem, Stojadinović și-a bazat puterea pe un partid guvernamental, Uniunea Radicală Iugoslavă, care era alcătuit din Partidul Radical Sîrb, musulmanii bosniaci și Partidul Popular Sloven. A existat o tentativă de a se ajunge la un acord cu reprezentanții croați, dar orice reconciliere s-a dovedit a fi imposibilă atît timp cît guvernul urmărea menținerea unității statului și a Constituției din 1931. În politica externă au fost stabilite legături mai strînse cu Germania și Italia. Stojadinović a adoptat o serie
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
bază pe aliații occidentali pentru a împiedica Axa să profite de controversele naționale. Relațiile italienilor cu facțiunile croate disidente și încurajarea lor de către aceștia erau bine cunoscute. În această situație, o soluție pentru problema croată constituia o necesitate imediată. Poziția croaților rămăsese neschimbată și fermă. Liderii lor politici cereau instituirea unui stat federal, nu a unuia centralizat. În 1937, blocul opoziției era alcătuit nu numai din Partidul Țărănesc Croat, ci și din cîteva partide sîrbești, în care intrau democrații și unele
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
doar cîteva zile înainte de izbucnirea celui de-al doilea război mondial. Conform Sporazum-ului (Înțelegere) din august 1939, Iugoslavia era reorganizată, Croația avînd un statut autonom în cadrul statului. Ținuturile ei cuprindeau Croația, Slavonia, Dalmația și o parte a teritoriului locuit de croați din Bosnia și Herțegovina. Regiunea autonomă avea o populație de 4,4 milioane, din care 866 000 erau sîrbi. Era deci de naționalitate croată în proporție de 77 %. Croația autonomă controla aproximativ 30 % din populația și teritoriul întregii țări, avînd
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și-a trimis armata în Cehoslovacia și a împărțit restul teritoriului ei, Hitler a ieșit din acest cadru. Dictatorul german a reușit să exploateze nemulțumirile slovacilor față de dominația cehilor, relație care semăna în anumite privințe cu aceea dintre sîrbii și croații din Iugoslavia. În acest moment a fost instituit un stat slovac independent aflat sub un strict control german; Ungaria a anexat Rutenia. Restul teritoriului a fost ocupat de Germania și organizat sub numele de Protectoratul Boemiei și Moraviei. Această acțiune
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Ungaria semnase un tratat de prietenie cu Iugoslavia în decembrie 1940. Plănuind invazia, comandamentul german se așteptase să întîmpine o rezistență puternică din partea Serbiei. Croația și Slovenia nu urmau să fie bombardate, dar s-a încercat în schimb obținerea colaborării croaților. În 3 aprilie, Maček l-a primit pe un reprezentant al lui Ribbentrop, care i-a oferit sprijin din partea Germaniei în separarea Croației de Iugoslavia. Cînd liderul Partidului Țărănesc a refuzat, germanii au apelat la mișcarea Ustaša. Într-adevăr, imediat
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
ale statelor din Balcani. Chiar și comparativ cu Occidentul industrializat, situația internă a Balcanilor nu era atît de sumbră. În această secțiune a fost analizată problema minorităților de exemplu, incontestabilul tratament discriminator aplicat românilor din Transilvania sub administrația habsburgică sau croaților și albanezilor într-un stat dominat de sîrbi. Totuși, într-un sens, acest model putea fi întîlnit în toată lumea. Cel britanic și cel francez din domeniile lor coloniale nu era cu siguranță mai bun. Cînd a anexat în 1918 Alsacia
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și România, dar și la dezbinarea Iugoslaviei. Cea mai interesantă evoluție din anii interbelici în privința aceasta a fost, desigur, soarta conceptului iugoslav. Cu toate speranțele și convingerile unei generații de intelectuali și studenți majoritatea alcătuind o mică minoritate în rîndul croaților, sîrbilor și slovenilor -, nu se constituise o națiune iugoslavă. Politica centralistă a sîrbilor a dus în schimb la apariția unor sentimente de nemulțumire și ostilitate exacerbate, care vor avea drept rezultat o serie de atrocități incredibile în timpul războiului. Am văzut
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
de Răsărit, cît și de pe cele din Apus. Așa cum vom menționa ulterior, evoluția acestor evenimente s-a reflectat puternic asupra situației din fiecare stat balcanic. La invadarea Uniunii Sovietice, armatele germane erau însoțite de detașamente de italieni, unguri, finlandezi, slovaci, croați și români, precum și de voluntari spanioli. Inițial, Uniunea Sovietică era sprijinită doar de Marea Britanie, cu toate că era așteptat ajutor material și din partea Statelor Unite. Conducerea Germaniei și cea a majorității celorlalte țări se așteptau la o victorie fulger a naziștilor pe frontul
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]