2,694 matches
-
în cadre intelectualiste și raționaliste, însă ale unui nou tip de raționalism, unul "mai elaborat și mai nuanțat decât cel, mai curând grosier, care ne-a fost lăsat moștenire de către ultimele secole"676, un raționalism care convertește negativul, care integrează iraționalul, știind "că nu poate ieși din cercul de vrajă" al acestuia 677. Angajând ideea inconvertibilității iraționalului și mai ales pe aceea a inexistenței raționalului printre obiectele cunoașterii, Lucian Blaga respingea raționalismele aprioriste, absolutiste și formaliste de factură clasică, "care își
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
mai nuanțat decât cel, mai curând grosier, care ne-a fost lăsat moștenire de către ultimele secole"676, un raționalism care convertește negativul, care integrează iraționalul, știind "că nu poate ieși din cercul de vrajă" al acestuia 677. Angajând ideea inconvertibilității iraționalului și mai ales pe aceea a inexistenței raționalului printre obiectele cunoașterii, Lucian Blaga respingea raționalismele aprioriste, absolutiste și formaliste de factură clasică, "care își imaginau lumea, cosmosul, ca având structuri "raționale" asemănătoare gândirii, sau că lumea este condusă de o
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
tranșând limpede disputa raționalism-intuiționism: Prin poziția ce-o luăm în problematica cunoașterii, nu opunem, cum s-ar crede, raționalismului un intuiționism fără osatură, ci opunem raționalismului superficial un raționalism care știe că nu poate ieși din cercul de vrajă al iraționalului, un raționalism care trage toate consecințele și e gata să accepte uneori rezultate care înseamnă ieșirea din sine a rațiunii. Am numit altădată această poziție intelectualism ecstatic, dar tot așa ea poate fi numită raționalism ecstatic. Optimismul raționalismului vulgar trebuie
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
această direcție de gândire, Lucian Blaga nu era singular în epocă. În spațiul românesc, exact în aceeași perioadă, D.D. Roșca încerca și el o nouă formă de raționalism, una bazată tocmai pe conștiința tragică a prezenței masive și inevitabile a iraționalului în structura existenței. În a doua parte a secolului, regândirea raționalismului clasic va fi prezentă la Mircea Florian, punctul de plecare al demersului acestuia fiind aceeași opoziție raționalism-antiraționalism de la începutul secolului al XX-lea680. În alte spații culturale, ideea iraționalității existenței
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
filosoful francez desemnează "ceea ce (...) apare ca rezistând, prin însăși esența sa, oricărei reducții ulterioare la elemente pur raționale"684. De acest fel sunt, de exemplu, structura spațiului, care a condus la apariția geometriilor neeuclidiene, senzația și cuanta lui Planck. Prezența iraționalilor este o dovadă clară că existența nu este total rațională, că nu este construită în acord cu exigențele rațiunii. Însă, existența iraționalilor nu înseamnă angajarea în agnosticism și iraționalism. Dimpotrivă, ea duce la o întărire a pozițiilor rațiunii, care își
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
sunt, de exemplu, structura spațiului, care a condus la apariția geometriilor neeuclidiene, senzația și cuanta lui Planck. Prezența iraționalilor este o dovadă clară că existența nu este total rațională, că nu este construită în acord cu exigențele rațiunii. Însă, existența iraționalilor nu înseamnă angajarea în agnosticism și iraționalism. Dimpotrivă, ea duce la o întărire a pozițiilor rațiunii, care își sporește încercările explicative, astfel că ajunge să poată preciza locul iraționalului în calculele sale. Acesta este singurul sens în care iraționalii sunt
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
că nu este construită în acord cu exigențele rațiunii. Însă, existența iraționalilor nu înseamnă angajarea în agnosticism și iraționalism. Dimpotrivă, ea duce la o întărire a pozițiilor rațiunii, care își sporește încercările explicative, astfel că ajunge să poată preciza locul iraționalului în calculele sale. Acesta este singurul sens în care iraționalii sunt raționalizabili. Noi știm, spune Meyerson, unde raționalizarea completă este imposibilă, adică unde încetează acordul dintre rațiune și realitatea exterioră; sunt acolo iraționalii descoperiți. Dar nu știm și nu vom
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
existența iraționalilor nu înseamnă angajarea în agnosticism și iraționalism. Dimpotrivă, ea duce la o întărire a pozițiilor rațiunii, care își sporește încercările explicative, astfel că ajunge să poată preciza locul iraționalului în calculele sale. Acesta este singurul sens în care iraționalii sunt raționalizabili. Noi știm, spune Meyerson, unde raționalizarea completă este imposibilă, adică unde încetează acordul dintre rațiune și realitatea exterioră; sunt acolo iraționalii descoperiți. Dar nu știm și nu vom ști niciodată unde există acest acord, pentru că nu vom putea
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
astfel că ajunge să poată preciza locul iraționalului în calculele sale. Acesta este singurul sens în care iraționalii sunt raționalizabili. Noi știm, spune Meyerson, unde raționalizarea completă este imposibilă, adică unde încetează acordul dintre rațiune și realitatea exterioră; sunt acolo iraționalii descoperiți. Dar nu știm și nu vom ști niciodată unde există acest acord, pentru că nu vom putea afirma niciodată că nu vor mai fi iraționali de adăugat la cei vechi. Este ceea ce face ca noi să nu putem deduce realmente
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
raționalizarea completă este imposibilă, adică unde încetează acordul dintre rațiune și realitatea exterioră; sunt acolo iraționalii descoperiți. Dar nu știm și nu vom ști niciodată unde există acest acord, pentru că nu vom putea afirma niciodată că nu vor mai fi iraționali de adăugat la cei vechi. Este ceea ce face ca noi să nu putem deduce realmente natura, chiar ținând cont de toate elementele date și ireductibile, de toți iraționalii pe care îi vom cunoaște la un moment dat; totdeauna vom avea
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
acord, pentru că nu vom putea afirma niciodată că nu vor mai fi iraționali de adăugat la cei vechi. Este ceea ce face ca noi să nu putem deduce realmente natura, chiar ținând cont de toate elementele date și ireductibile, de toți iraționalii pe care îi vom cunoaște la un moment dat; totdeauna vom avea nevoie de noi experiențe și totdeauna acestea ne vor pune noi probleme, făcând să izbucnească (...) noi contradicții între teoriile și observațiile noastre"685. Rolul rațiunii este tocmai de
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
îi vom cunoaște la un moment dat; totdeauna vom avea nevoie de noi experiențe și totdeauna acestea ne vor pune noi probleme, făcând să izbucnească (...) noi contradicții între teoriile și observațiile noastre"685. Rolul rațiunii este tocmai de a depista iraționalul, de a-i preciza natura și specificul. La fel ca și Meyerson, Lucian Blaga se bazează pe ideea iraționalității existenței și, în mod asemănător, gândește un raport al rațiunii cu iraționalul care să nu ducă la iraționalism. Și la el
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
noastre"685. Rolul rațiunii este tocmai de a depista iraționalul, de a-i preciza natura și specificul. La fel ca și Meyerson, Lucian Blaga se bazează pe ideea iraționalității existenței și, în mod asemănător, gândește un raport al rațiunii cu iraționalul care să nu ducă la iraționalism. Și la el apare ideea raționalității ca strategie de investigare a iraționalului. Însă, pentru filosoful român, această idee este mult mai radicală, ducând lucrurile într-o altă direcție. Raționalizarea nu este un progres de la
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
fel ca și Meyerson, Lucian Blaga se bazează pe ideea iraționalității existenței și, în mod asemănător, gândește un raport al rațiunii cu iraționalul care să nu ducă la iraționalism. Și la el apare ideea raționalității ca strategie de investigare a iraționalului. Însă, pentru filosoful român, această idee este mult mai radicală, ducând lucrurile într-o altă direcție. Raționalizarea nu este un progres de la irațional la rațional, ci o ordonare a iraționalilor. Pentru Blaga, iraționalul este inconvertibil rațional. Acest lucru îl determină
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
la el apare ideea raționalității ca strategie de investigare a iraționalului. Însă, pentru filosoful român, această idee este mult mai radicală, ducând lucrurile într-o altă direcție. Raționalizarea nu este un progres de la irațional la rațional, ci o ordonare a iraționalilor. Pentru Blaga, iraționalul este inconvertibil rațional. Acest lucru îl determină să avanseze într-o direcție în care Meyerson nu s-a aventurat. Uneori, spune el, determinată de întâlnirea cu iraționalul, cunoașterea avansează într-o direcție inversă decât în mod obișnuit
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
ideea raționalității ca strategie de investigare a iraționalului. Însă, pentru filosoful român, această idee este mult mai radicală, ducând lucrurile într-o altă direcție. Raționalizarea nu este un progres de la irațional la rațional, ci o ordonare a iraționalilor. Pentru Blaga, iraționalul este inconvertibil rațional. Acest lucru îl determină să avanseze într-o direcție în care Meyerson nu s-a aventurat. Uneori, spune el, determinată de întâlnirea cu iraționalul, cunoașterea avansează într-o direcție inversă decât în mod obișnuit, sporind iraționalitatea unui
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
un progres de la irațional la rațional, ci o ordonare a iraționalilor. Pentru Blaga, iraționalul este inconvertibil rațional. Acest lucru îl determină să avanseze într-o direcție în care Meyerson nu s-a aventurat. Uneori, spune el, determinată de întâlnirea cu iraționalul, cunoașterea avansează într-o direcție inversă decât în mod obișnuit, sporind iraționalitatea unui fenomen prin formularea sa antinomică. În acel moment, rațiunea își iese din sinele său construit pe logica identității și noncontradicției, cuprinzând în concepte însuși iraționalul. O altă
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
întâlnirea cu iraționalul, cunoașterea avansează într-o direcție inversă decât în mod obișnuit, sporind iraționalitatea unui fenomen prin formularea sa antinomică. În acel moment, rațiunea își iese din sinele său construit pe logica identității și noncontradicției, cuprinzând în concepte însuși iraționalul. O altă comparație interesantă pe tema iraționalului poate fi făcută între Lucian Blaga și Rudolf Otto, autorul celebrei lucrări Das Heilige (Sacrul, în traducere românească), apărută în 1917. Cum bine se știe, subtitlul acestei lucrări este Despre elementul irațional în
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
direcție inversă decât în mod obișnuit, sporind iraționalitatea unui fenomen prin formularea sa antinomică. În acel moment, rațiunea își iese din sinele său construit pe logica identității și noncontradicției, cuprinzând în concepte însuși iraționalul. O altă comparație interesantă pe tema iraționalului poate fi făcută între Lucian Blaga și Rudolf Otto, autorul celebrei lucrări Das Heilige (Sacrul, în traducere românească), apărută în 1917. Cum bine se știe, subtitlul acestei lucrări este Despre elementul irațional în ideea divinului și despre relația lui cu
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
însuși iraționalul. O altă comparație interesantă pe tema iraționalului poate fi făcută între Lucian Blaga și Rudolf Otto, autorul celebrei lucrări Das Heilige (Sacrul, în traducere românească), apărută în 1917. Cum bine se știe, subtitlul acestei lucrări este Despre elementul irațional în ideea divinului și despre relația lui cu raționalul 686. În consonanță cu tendința epocii 687, teologul german lasă deoparte partea rațională și speculativă a religiei, concentrându-se mai ales asupra părții ei iraționale, așa cum se prefigurează aceasta în experiența
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
subtitlul acestei lucrări este Despre elementul irațional în ideea divinului și despre relația lui cu raționalul 686. În consonanță cu tendința epocii 687, teologul german lasă deoparte partea rațională și speculativă a religiei, concentrându-se mai ales asupra părții ei iraționale, așa cum se prefigurează aceasta în experiența religioasă, pornind de la premisa că atributele raționale nu pot epuiza ideea divinității 688. Rudolf Otto definește "iraționalul" pornind de la rațional, înțelegând prin acest termen ceva ce, "prin profunzimile lui, se sustrage explicației raționale"689
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
teologul german lasă deoparte partea rațională și speculativă a religiei, concentrându-se mai ales asupra părții ei iraționale, așa cum se prefigurează aceasta în experiența religioasă, pornind de la premisa că atributele raționale nu pot epuiza ideea divinității 688. Rudolf Otto definește "iraționalul" pornind de la rațional, înțelegând prin acest termen ceva ce, "prin profunzimile lui, se sustrage explicației raționale"689. Iată cuvintele sale: "Prin "rațional" în ideea de divin înțelegem ceea ce intră în sfera posibilităților noastre de clară comprehensiune conceptuală, ceea ce intră în
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
sa este o încercare de demonstrare a acestei idei, cu referire la categoria sacrului. Teologul german susține că, în cazul tuturor elementelor (misterium, majestas, augustum, fascinans etc.), prin care a încercat să definească sacrul (numinosul, cum îl numește), se manifestă iraționalul. Spre deosebire de sentimentele obișnuite (o bucurie profundă, de exemplu), care pot la un moment dat să pară inexplicabile dar să devină clare în privința motivelor lor, după un efort de concentrare, sentimentele pe care sacrul le provoacă rămân, cu toate eforturile, în afara
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
zona obscură a sentimentului în aceea a înțelegerii conceptuale. El rămâne în obscuritatea ineluctabilă a experienței pur sentimentale, non-conceptuale. El poate fi indicat, dar nu și explicat prin notația muzicală a ideogramelor analogice"691. Pentru Rudolf Otto, această "indicare" a iraționalului devine o sarcină, un imperativ. Nu trebuie să ne mulțumim cu simpla constatare a iraționalului, rămânând la "forma nestatornică a sentimentului pur", ci este nevoie de a-i fixa elementele, chiar dacă nu vom folosi "concepte adecvate", ci numai "concepte-simboluri" sau
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
experienței pur sentimentale, non-conceptuale. El poate fi indicat, dar nu și explicat prin notația muzicală a ideogramelor analogice"691. Pentru Rudolf Otto, această "indicare" a iraționalului devine o sarcină, un imperativ. Nu trebuie să ne mulțumim cu simpla constatare a iraționalului, rămânând la "forma nestatornică a sentimentului pur", ci este nevoie de a-i fixa elementele, chiar dacă nu vom folosi "concepte adecvate", ci numai "concepte-simboluri" sau "desemnări ideogramatice". Aceasta nu înseamnă nicidecum "de a raționaliza iraționalul", lucru imposibil în opinia teologului
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]