2,694 matches
-
mulțumim cu simpla constatare a iraționalului, rămânând la "forma nestatornică a sentimentului pur", ci este nevoie de a-i fixa elementele, chiar dacă nu vom folosi "concepte adecvate", ci numai "concepte-simboluri" sau "desemnări ideogramatice". Aceasta nu înseamnă nicidecum "de a raționaliza iraționalul", lucru imposibil în opinia teologului german, ci doar "de a-l capta, de a-i fixa elementele"692. Această indicare sau fixare a iraționalului, de care vorbește Rudolf Otto, ne amintește de ideea lui Blaga despre transcendentul neraționalizabil dar formulabil
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
folosi "concepte adecvate", ci numai "concepte-simboluri" sau "desemnări ideogramatice". Aceasta nu înseamnă nicidecum "de a raționaliza iraționalul", lucru imposibil în opinia teologului german, ci doar "de a-l capta, de a-i fixa elementele"692. Această indicare sau fixare a iraționalului, de care vorbește Rudolf Otto, ne amintește de ideea lui Blaga despre transcendentul neraționalizabil dar formulabil. Apropierea dintre cei doi autori sporește atunci când Rudolf Otto se referă la unul dintre elementele numinosului, anume misterium sau mirum. "Fiind "cu totul altfel
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
exprima. Totodată, el ne obligă să recurgem la afirmații ideogramatice care nu sunt doar "mai presus de rațiunea noastră", ci și paradoxale, putând fi, adică, împotriva rațiunii noastre, ba chiar să alunece ele însele în violente antinomii și să reprezinte iraționalul în forma lui cea mai acută"693. De altfel, antinomia este considerată de către Rudolf Otto forma radicală sub care se prezintă de-a lungul istoriei acest element al sacrului 694. Putem lesne recunoaște aici ideea lui Blaga despre formula antinomică
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
este considerată de către Rudolf Otto forma radicală sub care se prezintă de-a lungul istoriei acest element al sacrului 694. Putem lesne recunoaște aici ideea lui Blaga despre formula antinomică sau paradoxală ca expresie a misterului potențat. Se pare că iraționalul revine destul de mult în gândirea secolului al XX-lea. El apare, în diferite ipostaze și însoțit de diferite atitudini filosofice, pe tot eșichierul reflecției și chiar în domeniile cele mai tari ale cunoașterii, în matematică, fizică și logică. Este privit
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
motiv de renunțare la rațiune, dar și ca refugiu sau punct de spijin. Prilejuiește rezolvări de probleme, regândiri ale structurilor logice, dar și atitudini antiraționaliste și chiar mistice 695. Lucian Blaga ar putea fi privit în această perspectivă a tematizării iraționalului și așezat într-unul dintre sertarele acestei secțiuni a filosofiei secolului al XX-lea. Probabil că, într-o lucrare rescrisă despre irațional în acest ultim secol, el s-ar afla printre cei care promovează recursul la irațional ca metodă a
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
tip de experiență decât metafizica inductivă, pe "o experiență particulară suprasensibilă, pe "intuiție", care posedă o certitudine nemijlocită, superioară intuiției sensibile și gândirii și are drept obiect o realitate care, departe de a fi inteligibilă, ca realitatea vechii metafizici, este irațională sau suprarațională, dincolo de lumina intelectului, având totuși o lumină proprie. Această realitate metafizică, prezentă nemijlocit într-o experiență superioară, e Viața, Devenirea, Temporalitatea, Istorcitatea"702. Reprezentantul cel mai important al acestei metafizici este Henri Bergson. La el, intuiția este un
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
devenind, în mod paradoxal (!), un simptom al stării de sănătate a gândirii 715. Alți autori întăresc această observație. Din formă a imposibilității și limită a gândirii, paradoxul devine factor stimulator și chiar cale a acesteia 716. Din expresie a falsului, iraționalului și nonsensului, ajunge să fie privit ca o structură a adevărurilor filosofice 717 sau ca o dimensiune fundamentală a logicii sensului 718. Prin metoda antinomiei transfigurate și teoria minus-cunoașterii, dar și prin celelalte angajări filosofice ale antinomiei sau paradoxului, Lucian
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
logicului ori cel al concretului. Ideea sa va fi regăsită mai târziu, spre sfârșitul secolului, de către un alt român, Basarab Nicolescu, care va avansa, după cum am văzut, teza existenței mai multor niveluri de realitate. Astfel, ceea ce apare drept antinomic și irațional pe un nivel de realitate, în speță cel al intelectului obișnuit, își poate găsi justificarea și deplina raționalitate pe un altul, unde guvernează o altă logică decât cea binară sau disjunctivă. Lucian Blaga nu voia să meargă atât de departe
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
logicii înseși, mai exact teorii ale unor noțiuni logice mai largi, precum inferența, erorile, modalitățile, opiniile, probabilitatea și inducția, vaguitatea și raționalitatea. Concluzia lor, cuprinsă în studiul citat anterior, este că ceea ce blochează adoptarea premiselor logicii paraconsistente este credința oarecum irațională în consistență, pe care nu ezită să o numească "ideologia consistenței"821. Lucian Blaga nu a propus o logică. El era mai curând preocupat de depășirea logicii. Însă, gândirea antinomică pe care o promovează, în special prin metoda antinomiei transfigurate
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
ruptura cu logica clasică, ci înglobarea, utilizarea și depășirea acesteia, într-o dialogică ce necesită o logică mai suplă: "Raționalitatea veritabilă este o raționalitate incompletă, deschisă, care necesită o logică incompletă, deschisă..."883. Este o raționalitate care nu mai recuză iraționalul, ci este capabilă de a-l recunoaște. Ea este deschisă tocmai în sensul deschiderii spre non-rațional. Întorcându-mă la Blaga, cred că tematizarea sa asupra antinomicului poate fi așezată sub semnul acestei paradigme a complexității. Consider că aici își poate
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
Annick, Simbolismul corpului uman, Editura AMARCORD, Timișoara, 1996. Deleuze, Gilles, Logique du sens, Les Éditions du Minuit, Paris, 1969. Diaconu, Florica, Diaconu, Marin, Dicționar de termeni filosofici ai lui Lucian Blaga, Editura Univers Enciclopedic, București, 2000. Dima, Teodor, ""Revelare" și "irațional" în "cunoașterea luciferică"", în Revista de filosofie, nr. 2, București, 1989. Dima, Teodor, "Comentarii la "Cunoașterea luciferică"" (I), în Analele Științifice ale Universității "Al.I. Cuza" din Iași, Filosofie, Tom XXXVIII, nr. 1-2, 1992. Dima, Teodor, "Comentarii la "Cunoașterea luciferică
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
creatoare, dar i se păstrează funcția ordonatoare (Vezi Mircea Florian, "Știință și raționalism", în Scrieri alese, Editura Academiei, București, 1968). Iraționalismul care apare ca reacție la raționalismul tradițional e la fel de greșit, fiind rezultatul unei false interpretări a rațiunii. Regândind poziția iraționalului și raportul acestuia cu raționalul, Florian va merge, însă, într-o altă direcție decât Blaga. El va susține că iraționalul e prezent în lume, dar nu trebuie absolutizat și nici pus în opoziție cu raționalul. Iraționalul este, în opinia sa
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
Iraționalismul care apare ca reacție la raționalismul tradițional e la fel de greșit, fiind rezultatul unei false interpretări a rațiunii. Regândind poziția iraționalului și raportul acestuia cu raționalul, Florian va merge, însă, într-o altă direcție decât Blaga. El va susține că iraționalul e prezent în lume, dar nu trebuie absolutizat și nici pus în opoziție cu raționalul. Iraționalul este, în opinia sa, raționalul "care nu a fost și nu poate fi sleit în determinările lui" și care apare, astfel, ca o temă
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
a rațiunii. Regândind poziția iraționalului și raportul acestuia cu raționalul, Florian va merge, însă, într-o altă direcție decât Blaga. El va susține că iraționalul e prezent în lume, dar nu trebuie absolutizat și nici pus în opoziție cu raționalul. Iraționalul este, în opinia sa, raționalul "care nu a fost și nu poate fi sleit în determinările lui" și care apare, astfel, ca o temă mereu deschisă a rațiunii, lăsându-i domeniul veșnic neîncheiat (Mircea Florian, "Misologia sau "filozofia absurdului"", în
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
nu poate fi sleit în determinările lui" și care apare, astfel, ca o temă mereu deschisă a rațiunii, lăsându-i domeniul veșnic neîncheiat (Mircea Florian, "Misologia sau "filozofia absurdului"", în Scrieri alese, p. 234). 681 Cf. Teodor Dima, ""Revelare" și "irațional" în "cunoașterea luciferică"", în Revista de filosofie, nr. 2, 1989, p. 152. 682 Teodor Dima, "Émile Meyerson și raționalizarea existenței", în Teodor Dima ș.a., Întemeieri raționale în filosofia științei, Editura Junimea, Iași, 1983, p. 49. 683 Ibidem, p. 50. 684
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
ș.a., Întemeieri raționale în filosofia științei, Editura Junimea, Iași, 1983, p. 49. 683 Ibidem, p. 50. 684 Émile Meyerson, De l'explication dans les sciences, Payot, Paris, 1927, p. 187. 685 Ibidem, pp. 229-230. 686 Rudolf Otto, Sacrul. Despre elementul irațional în ideea divinului și despre relația lui cu raționalul, Editura Dacia, Cluj-Napoca, 1996. 687 În acest sens, Rudolf Otto spune: "A te ocupa de irațional este astăzi aproape un sport" (Ibidem, p. 73). 688 Ibidem, p. 10. 689 Ibidem, p.
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
o presiune puternică asupra problemelor esențiale ale vieții și morții,deja fragilizate prin criza valorilor religioase și politice. Aceste chestiuni, refulate continuu, cu precădere în spațiul public, vor irumpe cîndva cu o forță și sub o formă cu atît mai irațională, cu cît au fost mai mult timp și mai intens marginalizate. Modul economic de gîndire utilizează concepte proprii (precum cererea, costul de oportunitate, efectele marginale, avantajul comparativ, profitul și pierderile antreprenoriale) pentru a explica evenimente cotidiene cu care ne confruntăm
[Corola-publishinghouse/Science/1559_a_2857]
-
pacea, raționalitatea, bunăstarea și democrația, în spiritul Iluminismului. Doar fructe dulci. Între timp, specialiștii constată un regres al democrației pe glob, o creștere a autoritarismului, un război extrem de pervers, în care toată lumea a ajuns în conflict cu toată lumea, cu totul irațional și purtat cu mijloace de neimaginat. Cît despre bunăstare... numele său este criza globală, structurală, sistemică. Și atunci, nu e bine să fim ceva mai temperați, mai echilibrați ? Și să ne întrebăm întotdeauna, cum ne îndemna H.-R. Patapievici, ce
[Corola-publishinghouse/Science/1559_a_2857]
-
raporturi intime cu "intelectualismul rațional" și chiar o anumită "apologetică raționalistă". Weber abordează religiile ca "sisteme de gîndire" puse în operă prin intermediul experienței, într-o manieră mai mult sau mai puțin conștientă. "Experiența religioasă în sine spune el este evident irațională, dar aceasă iraționalitate nu o împiedică să aibă cea mai mare importanță în practică, pentru a ști ce tip de sistem de gîndire confiscă viața religioasă imediată, impunîndu-i schemele sale" (Sociologia religiei, p.188). După o sută de ani, mulți
[Corola-publishinghouse/Science/1559_a_2857]
-
a transformat în disperare pe 23 ianuarie, când trupele românești au intrat în Basarabia. Combinația de teamă și de furie provenită din convingerea șovinistă că înfrângerile erau provocate de o "civilizație inferioară" a împrumutat reacției militare a Rusiei o neputință irațională."206 Iar această "neputință irațională" nu va fi uitată de noul imperiu bolșevic. Rakovski, răsplătit de Troțki și Lenin cu șefia guvernului ucrainean, a primit misiunea să înlăture armata română din Basarabia, el asumându-și, totodată, o țintă și mai
[Corola-publishinghouse/Science/1562_a_2860]
-
23 ianuarie, când trupele românești au intrat în Basarabia. Combinația de teamă și de furie provenită din convingerea șovinistă că înfrângerile erau provocate de o "civilizație inferioară" a împrumutat reacției militare a Rusiei o neputință irațională."206 Iar această "neputință irațională" nu va fi uitată de noul imperiu bolșevic. Rakovski, răsplătit de Troțki și Lenin cu șefia guvernului ucrainean, a primit misiunea să înlăture armata română din Basarabia, el asumându-și, totodată, o țintă și mai glorioasă, aceea de a declanșa
[Corola-publishinghouse/Science/1562_a_2860]
-
care s-au dedat minoritarii, propaganda desfășurată în rândul basarabenilor din armată, din sate și din orașe au întrecut orice măsură. Documentele confirmă întru-totul celebrul articol al lui Nicolae Iorga, De ce atâta ură?225 Într-adevăr, a fost o dezlănțuire irațională a urii, dovadă că bolșevismul a fost, în profunzimile lui, o întoarcere la stadiul bestialității umane (la ceea ce René Girard va numi criză sacrificială perpetuă), augmentând și alimentând criza mondială și-n spațiul românesc, fiindcă la violență se răspunde cu
[Corola-publishinghouse/Science/1562_a_2860]
-
apar raționale („raționalitate subiectivă”). Dar chiar rămânând pe poziția observatorului exterior, dacă introducem factorul „capital informațional”, în care ar intra și informații privind mediul juridic, politic, social propriu-zis, atunci poate că actele lor de conduită nu ar apărea atât de iraționale. Intenționat nu am menționat factori ce țin de cultură - tradiții, inerții sociale, prejudecăți - pe care susținătorii teoriei expuse îi consideră total inoperanți, chestiune asupra căreia atitudinea nostră e mai puțin tranșantă.) În tot cazul, experiența istorică și cea de zi
[Corola-publishinghouse/Science/1855_a_3180]
-
tot universul vizat. Și nu e vorba numai de o imposibilitate fizică - în sensul că gospodina noastră n-ar fi capabilă să înghită toată oala cu supă -, ci și de una, să-i zicem, practic-rațională, derivată din aceea că este irațional și lipsit de eficiență practică (ba chiar dăunător) să se procedeze astfel: gospodina n-ar mai avea ce pune pe masă copiilor și soțului dacă ar mânca toată supa, iar pacientul ar muri dacă i s-ar scoate tot sângele
[Corola-publishinghouse/Science/1855_a_3180]
-
Chateaubriand, Henri Pourrat, scriitorii italieni grupați în jurul revistei Il Selvaggio (Sălbaticul n.t.) a lui Mino Maccari), în acțiunea revoluționară (Louis Aragon, englezul George Orwell), sau într-o viață de riscuri (Antoine de Saint-Exupery, Gabriele D'Annunzio). Curentele avangardiste Triumful iraționalului și refuzul de a accepta prezentul se exprimă mai ales prin intermediul curentelor de avangardă artistică, continuatoare ale mișcărilor care încă din primii ani ai secolului douăzeci au repus în discuție esența manierelor tradiționale de reprezentare a realității. Tot războiul este
by Serge Berstein, Pierre Milza [Corola-publishinghouse/Science/964_a_2472]