18,324 matches
-
nota un biograf al său. În ediția sa sînt reunite toate datele referitoare la acea temă, traducerea franceză fiind confruntată cu cea rusă, cu cea germană, cu cea polonă și apoi toate Între ele, după care vor fi consemnate diferențele lingvistice de altfel minime, vor fi sesizate numeroase lapsus mentis și lapsus calami, ca și nenumărate greșeli de tipar grosolane din edițiile precedente, greșeli care uneori schimbau enorm sensul originalului; apoi vor fi adnotate și comparațiile cu Biblia, În care sînt
[Corola-publishinghouse/Imaginative/1957_a_3282]
-
mitologice și ritualuri dispărute, în Grecia antică, înainte de Homer” (2, p. 17). La rândul său, Ioan Petru Culianu era convins că, de-a lungul secolelor, relativa „izolare” a spațiului cultural românesc a dus la „un conservatorism aproape incredibil pe plan lingvistic”, dar și la „persis- tența tenace, în folclor, a elementelor romane”. În studiile sale de magie și de istorie a religiilor, Culianu se arăta surprins „de trăsăturile foarte vechi pe care încă le mai păstrează credințele populare românești” (3). Sigur
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
de la imaginea anterioară („desfrâul divin”) la cea ulterioară (anunțul Sf. Petru). Dar aici este implicată și credința populară în virtuțile magice ale cuvântului. O credință atât de fertilă în sfera folclorului românesc și care a generat atâtea superstiții și tabuuri lingvistice și onomastice (24). Ea este bine definită de proverbul : „Vorbești de lup, și lupul la ușă”. Și poate nu este o coincidență faptul că Sf. Petru este considerat „patronul lupilor”, „mai mare peste lupi” etc. (8, p. 306). Probabil că
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
În limba latină, el a fost tradus prin arca („ladă, sicriu, casetă” etc.). Cuvântul pare a fi înrudit cu turc. ardja („ladă, cutie”), cu numele grecesc al „corăbiei primordiale” (Argo) din legenda argonauților și cu cuvântul românesc argea - o relicvă lingvistică al cărei polisemantism ne sugerează polisim- bolismul arcei. Argea, printre altele, înseamnă : 1. (Arhitectură navală) părțile laterale ale unei ambarcațiuni. „Plutașii, când fac plute de dulapi, lătunoi sau scânduri, pe de lături, adică la stânga și la dreapta plutei, leagă strâns
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
determinat, probabil, sau doar au favorizat intrarea acestora sub patronajul inclusiv onomastic al semilegendarului rege Solomon. Perioada sângeroaselor campanii antivrăjitorești din Transilvania (1565-1753) premerge și se supra- pune perioadei probabile (circa 1650- 1750) în care s-a produs fenomenul folclorico- lingvistic de care mă ocup. Chiar dacă Biserica Ortodoxă Română nu i-a supus pe vrăjitori la focurile rugurilor, în schimb i-a amenințat cu „focurile Gheenei” și cu „chinurile iadului”. În reprezentările icononografice ale Judecății de Apoi din bisericile Moldovei secolului
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
trece mai departe, trebuie să lămuresc pe scurt o problemă controversată de terminologie populară. De fapt, termenii descântec, vrajă și farmec nu erau inițial decât sinonime care desemnau același tip de acțiuni/incantații magice. Ceea ce le deosebea era doar originea lingvistică diferită : latină, slavă și, respectiv, greacă. Totuși, evoluția semantică ulterioară a acestor termeni a produs unele diferențe notabile : a vrăji și a fermeca desemnează, de regulă, practici magice ofensive, pe când a descânta, a desface, a dezlega desemnează acțiuni magice defensive
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
epocă etc. (vezi, de exemplu, formele zgrimințeș și grimințeș ; cf. 65, p. 135 ; 95, p. 329), se poate face abstracție de ele din rațiuni etimologice. Având în vedere cele de mai sus, ar fi legitimă următoarea întrebare. Există o relație lingvistică între cele trei denumiri ale vrăjitorului de tip solomonar, respectiv între grăbunțaș, în româ- nește (în Ardeal), grabancijas (pronunță grabanciaș) în sârbo- croată și garabonciás (pronunță aprox. gorobonțiaș) în maghiară ? Un răspuns afirmativ s-ar baza pe cel puțin trei
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
unui cuvânt cunoscut - (z)grăbunță - și să fi dat un cuvânt nou : (z)grăbunțaș. Deci gara bonciás + (z)grăbunță = (z)grăbunțaș. În acest caz, ar fi vorba de un fenomen de etimologie populară sau doar de contaminare. Astfel de fenomene lingvistice sunt din belșug atestate în lexicul românesc. Chiar printre denumirile (e drept, mai rare) ale solo monarului, amintite în prezentul paragraf, sunt două asemenea exemple : sodomonar = solomonar + Sodoma și far mazon = francmason + farmece. Dar și soluția inversă este, în principiu
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
ne duce mai degrabă la un cuvânt arhaic al dacilor romanizați, ca alternativă htonică și subacvatică a «călătorului prin nori»” (6, p. 244). Ca atare, cerce- tătorul român consideră cei doi termeni în discuție - maghiar și sârbo-croat - ca fiind „relicve lingvistice” provenind de la un pro totip tracic (din familia hidronimului Gabranus - râu în Dobrogea), cu rădăcină i.-e. *guebh- = „a cufunda” (cf. 45, p. 68). Și această ultimă soluție suferă din punct de vedere fonetic și, mai ales, semantic, nefiind foarte
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
și uneltele specifice sunt, cu rare excepții (105), inventate și patronate de zeițe sau de eroine legendare (52). La aceste concluzii de antro- pologie economico-culturală s-au alăturat și lingviștii. Ei au adus în această privință argumente noi, de antropologie lingvistică, susținând înru direa semantică și fonetică dintre cuvinte ca germ. Weib („femeie”), pe de o parte, și germ. weben („a țese”), engl. web („țesă tură, pânză”), pe de altă parte, sau dintre engl. to weave („a țese, a urzi”) și
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
astupă urechile pentru a nu auzi vraja care ar răpune-o (Psalmi, LVIII, 5-6), ea este „legată” cu eșarfe pe care, cu litere de aur, era înscris descântecul (2, p. 163 ; vezi și nota 95). De altfel, datele de semantică lingvistică nu vin decât să confirme omologia acțiunilor în discuție (a lega - a vrăji), probând faptul că fenomenul a fost generat de un mecanism mental arhaic 330 Ordine și Haos și universal. În limba română, de exemplu, a lega are, în afară de
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
Emilia Comișel, Gh.I. Neagu, V. Medan, Ivan Evseev etc.), creațiile infantile s-au bucurat de o atenție susținută din partea cercetătorilor și culegătorilor de folclor. Punctele de vedere din care a fost abordat domeniul au fost multiple și diferite : etnografic, etnomuzical, lingvistic, poetic, psihologic, pedagogic. Puține sunt totuși studiile care au încercat să lămurească problema în profunzime, focalizând cercetarea cu scopul de a elucida unele „pete albe” din folclorul copiilor. Originea, evoluția și semnificațiile unor formule-recitative cu pregnant caracter magic sau a
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
sau mutulică (numită astfel pentru că provoacă amnezie și, în consecință, muțenie). Mircea Eliade subliniază existența unui fenomen similar în afara României : „Mandragora trebuie să fi fost denumirea comună a mai multor plante narcotice”. De altfel, acesta pare a fi un fenomen lingvistic destul de uzual. Vechea denumire iraniană a cânepii, bangha - plantă folosită la provocarea transei extatice în vechiul Iran -, a ajuns să desemneze, la multe populații din Asia Centrală, diferite alte plante narcotice folosite de șamani (ciuperca Amanita muscaria, de exemplu) sau chiar
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
la descendenții îndepărtați ai sciților masageți. Este vorba de oseții nord-caucazieni, care vorbesc până azi singura limbă (indo-europeană) ce a supraviețuit dintre cele folosite de sciții pontici. Este o zonă izolată din punct de vedere cultural, fără mari influențe. Supraviețuirile lingvistice fac și mai credibile supraviețuirile rituale. La începutul secolului al XIX-lea, orienta- listul Julius Klaproth a descris următorul ritual al oseților : ei se adună într-o peșteră, în jurul focului, unde jertfesc capre și le mănâncă, apoi aruncă în jar
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
în germană, kiff = „hașiș sau marijuana”. Din arabă, kieff a pătruns în limba turcă (kef, keyf) și în neogreacă (kefi = „euforie, bună dispoziție”), apoi în limba română, sub forma chef, care desemnează nu narcoticul, ci starea de narcoză (un fenomen lingvistic uzual, așa cum am văzut). Chef nu însemna doar o petrecere cu multă mâncare și băutură. Ivan Turbincă trage un astfel de chef cu dracii. El „se chefăluiește” în Iad cu „votchi, tabacioc, lăutari și femei 467Narcotice și halucinogene în spațiul
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
Brașov, Sibiu ș.a.) și, probabil, cam din aceeași perioadă era cunoscut și afionul. Cea mai veche atestare a termenului apare într-un manuscris din Banat (circa 1670), în Dictionarium valachico-latinum : „Afiom : Herba soporifera”. Ar fi vorba aici despre o influență lingvistică maghiară (afium), susține B.P. Hasdeu (155, p. 324). În limbaj arhaic și popular, termenul afion desemna câteodată nu numai „sucul de mac”, ci și macul însuși. În cazul citat mai sus este vorba, evident, de plantă (herba), ca și în
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
acesta ar fi izolat doi nou-născuți și ar fi poruncit să fie crescuți în condiții princiare, dar nimeni să nu vorbească cu ei sau în preajma lor. Speranța suveranului era ca, dintr-un înnăscut imbold de comunicare, cei doi copii - necontaminați lingvistic din exte rior - să înceapă spontan să vorbescă în limba primordială a umanității, cea dinaintea construirii Turnului Babel. După câțiva ani însă, experimentul a eșuat în mod lamentabil, pentru că - deși n-au dus lipsă de nimic - copiii au murit, fără
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
de izolare, cei doi copii ar fi început spontan să vorbească limba ebraică. Pentru secolul al XIII-lea, simptomatică este disputa teologică dintre cabaliștii evrei Hillel ben Samuel din Verona (1220-1295) și Zerakhya din Barcelona. Copilul izolat, neexpus la stimuli lingvistici - susținea Hillel -, s-ar exprima până la urmă în ebraică, pentru că este limba sacră, dată la început omului prin natură. Zerakhya, în schimb, i-a replicat că nu există o limbă „dată omului prin natură” și că un copil lipsit de
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
Hillel -, s-ar exprima până la urmă în ebraică, pentru că este limba sacră, dată la început omului prin natură. Zerakhya, în schimb, i-a replicat că nu există o limbă „dată omului prin natură” și că un copil lipsit de educație lingvistică ar emite sunete nearticulate, asemănătoare cu lătratul câinilor (9 ; 4, p. 45). La aproape trei secole după domnia împăratului german Frederic al II-lea, suveranul Scoției Iacob al IV-lea (1488-1513) a izolat, de asemenea, doi prunci pe insula Inchkeith
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
închis, un teritoriu care fusese organizat, cosmizat, cu alte cuvinte prevăzut cu un «centru»” (17). Marele prestigiu atribuit hotarului în cadrul locuirii tradiționale este evident. Hotarul care delimitează localitatea devine localitatea însăși : „Hotaru nost e satu nost”. Un demers de arheologie lingvistică este în măsură să dezgroape relicve care evidențiază această mentalitate arhaică. Mulți dintre termenii care desemnează localitatea au ca rădăcină sau sunt înrudiți cu termeni care desemnează hotarul : vezi relația dintre alb. fsat, rom. sat (vechi rom. fsat în Psaltirea
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
romanității orientale o suprafața de expansiune, ale cărei limite depășeau În același timp șirurile Carpaților și Balcanilor. Dialogul istoriei cu celelalte științe umane, reprezenta În viziunea lui Gh.I.Brătianu condiția sinequa-non pentru progresul studiilor istorice. Coroborând faptele istorice cu cele lingvistice, savantul român a desprins o altă concluzie foarte importantă, vizând alcătuirea limbii române primitive, În Întreaga regiune care se Întindea din vechea Dacie Traiană, până dincolo de Dunăre.... Tot astfel, coordonând datele desprinse din cronicile medievale cu cele etnografice și geografice
GHEORGHE I. BRĂTIANU, PATRONUL ŞCOLII MELE by Aglaia C. Buduroi () [Corola-publishinghouse/Memoirs/1188_a_1874]
-
În mod lămurit În tezele contemporane, nu implică neexistența lor : el Înseamnă doar supunerea lor unor puteri străine care le impun fie numele lor etnic, fie pe acela al teritoriului pe care și-l supuseră stăpânii lor. Privitor la unitatea lingvistică românească În contrast cu celelalte limbi romanice, Gh. I. Brătianu abordează cauzele evoluției divergente de pe teritoriul vechiului Imperiu Roman. Limba română, cea mai populară și mai puțin influențată de latina clasică, demonstrează conservatismul roman al zonelor din Dacia Traiană, unde colonizarea romană
GHEORGHE I. BRĂTIANU, PATRONUL ŞCOLII MELE by Aglaia C. Buduroi () [Corola-publishinghouse/Memoirs/1188_a_1874]
-
comune în situații de stres politic. Cooperarea este desigur favorizată și de atitudinile de încredere și toleranță pe care participarea le creează. Contactul dintre persoane provenind din medii sociale diverse, persoane ce diferă din punct de vedere etnic, religios sau lingvistic promovează toleranța și atenuează conflictele sociale. Lucrarea de față își propune să identifice nivelul atașamentului față de democrație în România, dar și alte trăsături specifice, precum nivelul participării politice și cultura politică dominantă, adică valorile cetățenești și atitudinile față de sistemul politic
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
comunități au fost alese toate felurile relevante de asociații, în funcție de tipul, mărimea și dependența acestora de activitatea voluntară a membrilor lor. Cu aceste variabile ținute sub control se aștepta o variație în efectele participării, date fiind nivelul de competență, diferențele lingvistice, tradițiile culturale și politice diferite. În ceea ce privește primul tip de efecte cele asupra membrilor organizațiilor secundare autorii nu au măsurat nivelul de informare, sentimentul de eficiență politică personală sau dobândirea abilităților politice, dar s-au oprit asupra unui efect considerat foarte
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]
-
de rudenie. Ultima problemă legată de măsurarea încrederii este definiția etnică a "celor mai mulți dintre oameni". Cum societățile post-comuniste sunt în general multietnice, există șanse mari ca o persoană să cunoască alte persoane din grupuri distincte din punct de vedere etnic, lingvistic sau religios. Autorul descoperă o distincție importantă în tipurile de încredere: încrederea în persoane de altă etnie sau religie este puternic legată de un factor construit denumit "încredere în străini", în timp ce încrederea în membrii familiei, vecini și persoane de aceeași
Capital social şi valori democratice în România: Importanţa factorilor culturali pentru susţinerea democraţiei by Dragoş Dragoman [Corola-publishinghouse/Administrative/906_a_2414]