1,920 matches
-
comunicare. Cu un mic amănunt și o măruntă condiție: să apelăm la româna "standard", la aceea învățată în școală și vorbită (înainte de 1990, desigur!) la radio și la televizor. Altminteri, tare mi-e teamă că, mai ales la nivel de lexic, vor exista suficiente sincope în conversație și destule priviri întrebătoare. N-am să uit niciodată enigmatica frază a gazdelor mele din județul Bihor, care mă invitau să fac foc în sobă când se întunecă, să pun petrol peste lemne ca să
Vorbiți cu accent ? by Mircea Mihăieș () [Corola-journal/Journalistic/7009_a_8334]
-
construct ideal spre care sunt datori să tindă. Cu câtă încântare am urmărit, citind piesa Pygmalion a lui Bernard Shaw, sau vizionând musicalul inspirat de ea, My Fair Lady, felul în care super-foneticianul Mr. Higgins era capabil să identifice, după lexic și pronunție, locul de origine al celor din jur: unui domn îi spune că provine din Selsey, altuia că locuiește la Hoxton, pe o tânără doamnă o identifică drept originară din Earscourt, dar având o mamă din Epson, în fine
Vorbiți cu accent ? by Mircea Mihăieș () [Corola-journal/Journalistic/7009_a_8334]
-
proces - conștient sau inconștient, în proporții greu de stabilit - care ne marchează trecerea prin lume. Într-o conferință, "Speaking in Tongues", susținută în decembrie 2008 la New York Public Library, prozatoarea Zadie Smith descrie felul în care vocea ei (accentul și lexicul) s-au modificat conform dorinței de a pătrunde în lumea "școliților", a "literaților", dar și în raport cu dubla ei identitate, "albă" și "neagră": Vocea cu care vorbesc acum, această voce englezească, cu vocalele și consoanele ei rotunjite, plasate mai bine sau
Vorbiți cu accent ? by Mircea Mihăieș () [Corola-journal/Journalistic/7009_a_8334]
-
mult mai profund decît sofiștii. Dacă e să-i dăm crezare lui Aristotel, Platon nu e decît un imitator abil al lui Pitagora, un compilator al cărui talent literar a fost suficient de mare pentru a ascunde, sub avalanșa unui lexic grațios, sursa propriu-zisă a inspirației. În Metafizica, Aristotel spune că Ideile lui Platon sînt de fapt numerele lui Pitagora, la fel cum dialogurile Phaidon și Phaidros sînt inspirate cu precădere din învățătura orfică și pitagoreică a transmigrației sufletelor. Nici Proclos
Arheul numeric by Sorin Lavric () [Corola-journal/Journalistic/3761_a_5086]
-
excelent personajele, în acea atmosferă medievală, ca spațiu geografic și ontologic absurd, înzestrându-le cu o cunoaștere profundă a limbii arhaice, teologice, ruptă din incunabule sau Biblie dar și cu precepte din filosofii romani și greci, pigmentată uneori cu un lexic contemporan uzual și de notorietate ce stârnește zâmbete. (Amintindu-ne de învingătorii teutoni asupra Romei, care foloseau la vremea aceea bricheta!). Eroii romanului sau antiromanului își desfășoară activitatea într-o lume fantastică dar comportamentul lor seamănă cu cel dintr-o
Constantin Huşanu by Reflecţii la reflecţii. Pe portativul anilor () [Corola-publishinghouse/Imaginative/91645_a_93063]
-
femeii în genere), o zonă metaforică specifică și foarte rezistentă este cea a "obiectului (de îmbrăcăminte) uzat": boarfă, gioarsă, buleandră, treanță, zdreanță, ștoarfă etc. Cel mai cunoscut și mai folosit termen din întreaga serie este boarfă, care aparține în prezent lexicului familiar, cu sensul destul de general de "obiect de uz personal" (nu numai de îmbrăcăminte) și cu o conotație ironică și peiorativă. Originea cuvântului este necunoscută, dar vechimea sa în limbă e apreciabilă. În Dicționarul limbii române (DA, Literele A-B
Metafora obiectului uzat by Rodica Zafiu () [Corola-journal/Journalistic/6739_a_8064]
-
Ca stilistică, Adrian Păunescu este exact opusul lui Mircea Dinescu. Ironiei (auto)bășcălioase a lui Dinescu, bardul îi opune un discurs declamatoriu, grav, mereu important, fără nici o fărîmă de umor. Lamentațiile străbunicului abandonat de o tînără iubită sună sinistru (în lexicul său apar la tot pasul cuvinte precum ,tragedie", ,moarte", ,suferință"). La un moment dat pune chiar o întrebare care ar putea da de lucru psihanaliștilor: ,Tu (Marius Tucă), dacă ai fi femeie, ți-ar fi ușor să (...) treci de la Adrian
Seniorii rating-ului by Tudorel Urian () [Corola-journal/Journalistic/11513_a_12838]
-
într-un capitol intitulat „Certificatul de naștere al cuvintelor“, voi menționa criteriile în funcție de care putem stabili originea corectă a cuvintelor, arborele lor genealogic. Partea a doua va cuprinde o privire de ansamblu asupra originii și istoriei limbii române, precum și asupra lexicului ei. În ambele secțiuni ale volumului, voi apela la exemple ilustrative din lucrările mele anterioare (Aventurile unor cuvinte românești 2005, 2006; De la latină la română 1998, ediția a II-a 2006; Introducere în etimologia limbii române 1999; Limbi în contact
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
contact; de exemplu, sufixele -iță (din bivoliță, perniță etc.) și -că (din tătarcă etc.) sunt de origine slavă. Sufixele și prefixele împrumutate, în diverse etape din istoria limbii române, sunt foarte numeroase. Există și alte mijloace interne de îmbogățire a lexicului unei limbi. Unele substantive comune sunt, la origine, nume proprii de persoană sau de loc. Și dacă istoria unor astfel de cuvinte care au la bază nume de inventatori, de personaje politice sau de bucătari iluștri este dezolant de simplă
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
la transport (ticket, tramway, tunnel), sportivi (football, golf, sport, sprint, tennis), nume de mâncăruri și băuturi (beefsteak, roastbeef, whisky), termeni din economie (dumping, stock), relativi la viața socială (cocktail, interview, lunch, reporter, snob) sau la îmbrăcăminte (jersey, smoking, sweater). Studierea lexicului diverselor limbi indică sensul în care s-au manifestat influențele culturale. Vocabularul englezei este ilustrativ din acest punct de vedere: straturile latin, francez medieval, latin savant și grec din Renaștere și, apoi, francez modern reprezintă principalele sale părți constitutive. Dar
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
mai interesante cazuri, din acest punct de vedere, este cel al limbii malteze, limbă semitică - socotită de unii chiar dialect al arabei -, singura scrisă cu alfabet latin. Malteza este puternic influențată de italiană, în toate domeniile, dar mai ales în lexic. În cadrul diverselor câmpuri semantice, în care se grupează cuvinte din același domeniu, unitățile de bază sunt semitice, în timp ce pentru unitățile lexicale mai complexe se folosesc termeni împrumutați: cuvântul care înseamnă „vânt“ este din arabă, dar cel având sensul „vânt de
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
aici,au ajuns în limbile europene. Extinderea stilistică a unei limbi înseamnă îmbogățirea lexicală a diverselor sale variante stilistice (stilul publicistic, stilul științific etc.), fiind în strânsă relație cu progresele realizate în domeniul științei, tehnicii și al culturii. Pentru îmbogățirea lexicului limbilor europene datorită extinderii stilistice, latina a fost (și încă este) furnizoarea de bază. Latina savantă - sursă de împrumut Latina clasică s-a diversificat, în timp, iar din varianta ei cunoscută sub numele de latină vulgară (numită și latină populară
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
altă limbă romanică. Altfel spus, în fiecare provincie romană latina a evoluat în mod diferit, sub influența limbii populației autohtone. Elementele autohtone formează substratul fiecărei limbi romanice, adăugat la stratul de bază, care este latin. Ca urmare, după cum o atestă lexicul diverselor limbi romanice, în vocabularul romanic s-au păstrat, în anumite cazuri, atât cuvântul latinesc, cu sens general, cât și cuvântul autohton cu sens specializat. Dau câteva exemple din spaniolă, dar situația este aceeași în toate limbile romanice: cuvântul chopo
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
limbi pe care le cunosc și le utilizează, se întâmplă să existe într-una dintre limbi cuvinte care nu au corespondente adecvate în cealaltă limbă. Într una dintre limbi apare deci o „lacună“ lexicală, care poate fi la nivelul ansamblului lexicului (absența unor cuvinte) sau numai la nivelul unui cuvânt (absența unor sensuri). Această „lacună“ este eliminată prin împrumutarea unui cuvânt sau a unui sens. Sterilitatea cuvintelor Sextil Pușcariu desemnează drept una dintre cauzele dispariției unui cuvânt și ceea ce el numește
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
zilnică, în contact cu populația croată înconjurătoare și, în situații excepționale, chiar cu consătenii istroromâni. În aceste condiții, ne putem imagina cât de mare este prestigiul croatei și care sunt consecințele în planul istroromânei. Zone de „joasă presiune“ Există în lexic zone unde este nevoie constantă de sinonime, care au fost numite de U. Weinreich zone de „joasă presiune“. În aceste zone, împrumuturile reprezintă un izvor de cuvinte superioare ca expresivitate și, de aceea, sunt preferate cuvintelor indigene. Tot în localitatea
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
urmă. Așa s-au petrecut lucrurile, cu siguranță, și cu vechile cuvinte românești pentru „tată“ și „mamă“ din istroromână, înlocuite acum complet prin formele croate de vocativ čâie și mâie. „Vitalitatea“ împrumutului Nu toate cuvintele ocupă aceeași poziție în structura lexicului unei limbi: unele sunt mai frecvente, fie pentru că denumesc noțiuni importante, fie pentru că au mai multe sensuri. De asemenea, unele cuvinte nu au concurenți, adică sinonime, care să le elimine din anumite contexte. Pentru a aprecia „forța“ împrumutului sau „vitalitatea
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
romanice occidentale. De multe ori, la originea numelor de culori împrumutate a stat comerțul cu stofe și terminologia referitoare la cai. „Forța“ împrumutului la nivelul întregului vocabular poate fi apreciată în funcție de apariția cuvintelor împrumutate în partea cea mai stabilă a lexicului care este fondul principal lexical (numit și vocabular fundamental sau reprezentativ). Împrumutul semantic Mecanismul acestui fenomen este identic cu cel care stă la baza împrumutului lexical. Vorbitorul bilingv identifică cuvintele din cele două limbi, dar constată că anumitor cuvinte din
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
asemănătoare, alteori pe baza sensurilor opuse, sunt numite câmpuri semantice. Vorbitorii unei limbi le au în minte, evident în mod diferit, în funcție de gradul de cultură și de memoria fiecăruia. În discuțiile privind viața cuvintelor, câmpurile semantice au importanță deosebită. Organizarea lexicului Inventarul de cuvinte moștenite în română nu reflectă exact situația din latină. Unele cuvinte uzuale din latină au fost înlocuite cu derivate ale lor: lat. pix „smoală“ a fost înlocuit de lat. picula, care a dat păcură în română, iar
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
chiar a fost împrumutat un cuvânt din substrat (rom. vatră provine din traco-dacă). Cazurile de discontinuitate dintre structura latină și cea romanică sunt mult mai numeroase, fără ca aceasta să însemne că s-a pierdut caracterul latin al limbilor romanice. În lexicul latinei vulgare, se petrec o serie de transformări, se constată tendința spre simplificare, spre reducerea numărului de dublete sinonimice și spre ștergerea nuanțelor de sens. La acestea, se poate adăuga și constatarea că simplificarea a vizat și opozițiile lexicale ce
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
fi între buințați numai în combinație cu un nume geografic de munte: les monts Alpes). Singura limbă romanică unde situația din latină a rămas neschimbată este româna; la noi, există doar munte, cu ambele sensuri: „munte“ și „lanț de munți“. Lexicul este compartimentul cel mai mobil al limbii. În timp ce morfologia și sintaxa, ca și fonetica, au fixate într-o oarecare măsură atât inventarele de termeni sau de tipare, cât și normele, dispariția unor cuvinte tradiționale sau introducerea unor cuvinte noi nu
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
și sintaxa, ca și fonetica, au fixate într-o oarecare măsură atât inventarele de termeni sau de tipare, cât și normele, dispariția unor cuvinte tradiționale sau introducerea unor cuvinte noi nu pot fi împiedicate de niște „norme“ de folosire a lexicului. Cine are curiozitatea să compare diversele ediții ale cunoscutului dicționar al limbii române făcut de L. Șăineanu constată că, între două ediții, la distanță de o jumătate de secol, există cuvinte pe care tinerii nu le înțeleg, fiindcă nu se
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
ediția a doua, la distanță de douăzeci de ani. Multe sute, poate chiar mii de cuvinte (împrumutate sau formate pe terenul limbii române) își așteaptă biletul de călătorie pentru cea de a treia ediție a DEX. Și aceasta, pentru că evoluția lexicului este în strânsă legătură cu evoluția societății. Legătura vocabularului cu evoluția societății este așa de strânsă, încât datele lexicului pot oferi informații cu privire la istoria populației care vorbește limba respectivă. Se citează, în acest sens, limba romaní, în structura căreia se
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
pe terenul limbii române) își așteaptă biletul de călătorie pentru cea de a treia ediție a DEX. Și aceasta, pentru că evoluția lexicului este în strânsă legătură cu evoluția societății. Legătura vocabularului cu evoluția societății este așa de strânsă, încât datele lexicului pot oferi informații cu privire la istoria populației care vorbește limba respectivă. Se citează, în acest sens, limba romaní, în structura căreia se poate vedea itinerarul parcurs de țigani de la plecarea lor din India. Limba lor arată că, în drum spre Europa
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
și de culori, care sunt câmpurile semantice cel mai bine organizate și mai conservatoare, dar, pe de altă parte, și denumirile de mâncăruri și denumirile obiectelor de îmbrăcăminte, care arată cât de strânsă este legătura dintre istoria societății și istoria lexicului. Termeni pentru corpul omenesc Majoritatea termenilor din acest câmp semantic sunt moșteniți din latină în limbile romanice, inclusiv în română. În toate timpurile, omul a comparat elementele din universul aflat în imediata sa apropiere cu corpul lui, cu forma sau
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
acest cuvânt să fie o creație românească, fiindcă nici cele mai recente ediții ale dicționarelor franceze nu-l înregistrează. „Moartea“ cuvintelor În orice limbă, unele cuvinte folosite se perimează, în decursul secolelor. Referindu-se la ceea ce s-a întâmplat cu lexicul limbii române, Sextil Pușcariu spunea: „Ceea ce e firesc într-o limbă nu e păstrarea, ci uzarea cuvintelor. Motivele îmbătrânirii cuvintelor sunt multiple.“ De ce mor cuvintele? Motivul general este acela că limba este un fenomen social strâns legat de istoria poporului
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]