18,324 matches
-
moment de realizare. Limba funcțională are în vedere toate dialectele, toate stilurile funcționale și toate tipurile de discurs, dar ea nu coincide cu ele sau cu suma lor, fiindcă nici un vorbitor nu le poate actualiza simultan, limba actualizată în actele lingvistice reprezentînd o formă determinată, cunoscută în mod intuitiv de vorbitori, dar care nu se prezintă niciodată complet în texte sau în vorbire. De fapt, fiecare vorbitor cunoaște mai multe limbi funcționale, mai mult sau mai puțin complet, adică știe mai
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
legată de cunoaștere, de formarea cunoștințelor și de organizarea lor. În ceea ce privește formarea cunoștințelor, implicarea limbii are două aspecte evidente, unul dintre ele vizează faptul că orice element nou de cunoaștere trebuie să se structureze ca un conținut pentru o formă lingvistică și, în consecință, să aibă un reflex lingvistic, iar celălalt aspect are în vedere faptul că, dacă formarea cunoștințelor se realizează prin informații primite de la altcineva (și nu direct prin propria interpretare a lumii), se produce concomitent și o informare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
organizarea lor. În ceea ce privește formarea cunoștințelor, implicarea limbii are două aspecte evidente, unul dintre ele vizează faptul că orice element nou de cunoaștere trebuie să se structureze ca un conținut pentru o formă lingvistică și, în consecință, să aibă un reflex lingvistic, iar celălalt aspect are în vedere faptul că, dacă formarea cunoștințelor se realizează prin informații primite de la altcineva (și nu direct prin propria interpretare a lumii), se produce concomitent și o informare despre formele lingvistice care le exprimă și sînt
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
consecință, să aibă un reflex lingvistic, iar celălalt aspect are în vedere faptul că, dacă formarea cunoștințelor se realizează prin informații primite de la altcineva (și nu direct prin propria interpretare a lumii), se produce concomitent și o informare despre formele lingvistice care le exprimă și sînt legate de existența lor. În legătură cu organizarea cunoștințelor, un prim aspect ține, de fapt, tot de formarea lor, și anume de formarea unor cunoștințe care să constituie tipul general și reprezentativ pentru realitățile de același fel
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cuprinde și știința), dar acest fapt este implicit, iar nu reflexul unei interpretări voite și orientate spre ceva anume. Logica formală specifică faptul că noțiunile "se expri-mă" prin cuvinte și, în acest caz, noțiunea se instituie în conținut pentru forma lingvistică ce se numește cuvînt (sau pentru un echivalent al acestuia). Acest raport cu noțiunea asigură cuvîntului posibilitatea de a exprima ceea ce este general și, prin aceasta, oferă memoriei condiția de a evita reținerea unui număr imens de denumiri pentru realități
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
numea logos semantic (lógos semantikós). Ca orientare de principiu pentru o astfel de întreprindere este preferabilă, din mai multe considerente, calea dinspre noțiune spre semnificație. O primă problemă importantă care se pune în legătură cu noțiunea (conceptul) ca bază a semnificației semnului lingvistic este cea a relației cu reprezentarea, ținînd cont că aceasta este o imagine mintală care există fără a fi determinată de acțiunea nemijlocită a obiectelor, așa cum se întîmplă în cazul senzației. Astfel stînd lucrurile, se pune întrebarea dacă această imagine
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
sau reprezentările) care o fundamentează, numai că, dacă se are în vedere reprezentarea, atunci numele este de obicei restricționat, fiindcă nu se aplică întregii sfere noțional-semnificative (de exemplu, noțiunea "pod"/reprezentarea "podul peste Siret"). Din această posibilitate a implicării semnului lingvistic în raport cu reprezentarea decurge posibilitatea existenței unor nume pentru entitățile ireale produse cu ajutorul imaginației, prin asamblarea fictivă de elemente existente la entitățile lumii reale sau prin hiperbolizarea unor trăsături (balaur, inorog, minotaur etc.). Deși pot fi conceptualizate, asemenea produse ale imaginației
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
pictură sau prin sculptură), funcționează totuși în conștiință la nivelul reprezentării, prezentîndu-se spiritului în primul rînd ca imagine. Tot ca imagine se prezintă de altfel și creațiile realizate de limbajul poetic, însă, de data aceasta, reprezentarea este construită mai întîi lingvistic și apoi este proiectată ca element al unei lumi imaginate. O perspectivă similară în atribuirea numelor se poate realiza în cazul intuițiilor, deși în legătură cu acestea nu există o manieră unanim acceptată în conceperea lor. În prin-cipiu însă, intuițiile sînt forme
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
pleacă deducțiile (Descartes, Spinoza) sau o "formă a priori a sensibilității" (Kant), încît atribuirea unui nume nu ridică probleme (egalitate, infinit, spațiu etc.), deoarece intuițiile se structurează ca entități mintale operaționale pentru palierul rațional. Aceste probleme care privesc statutul semnului lingvistic (cuvîntului) prin raportare la facultățile cognoscitive, la activitățile lor și la rezultatele acestor activități au fost avute în vedere de G. W. F. H e g e l, după care "vorbirea și sistemul ei, limba, dă simțurilor, intuițiilor, reprezentărilor o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de conștiință (și, prin aceasta, exterioară ei), dar aflată totuși în interiorul conștiin-ței56. Aceste observații ale gînditorului german aduc în atenție probleme pe care, în mod obișnuit, logicienii nu le au în vedere, în primul rînd cele care privesc relațiile semnului lingvistic și ale semnificației lui cu imaginea, cu reprezentarea și cu intuiția (în perspectiva atribuită de el). Pe baza relației nemijlocite dintre gîndire și limbă, relație recunoscută atît de filozofi, cît și de lingviști, Ferdinand de S a u s s
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
imaginea, cu reprezentarea și cu intuiția (în perspectiva atribuită de el). Pe baza relației nemijlocite dintre gîndire și limbă, relație recunoscută atît de filozofi, cît și de lingviști, Ferdinand de S a u s s u r e consideră semnul lingvistic (cuvîntul) ca fiind o entitate psihică cu două laturi: un concept și o imagine acustică sau dintr-un semnificat și un semnificant 57. Prin urmare, semnificatul ar fi o denumire sinonimă aceleia de concept 58, atribuită atunci cînd se intră
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o entitate psihică cu două laturi: un concept și o imagine acustică sau dintr-un semnificat și un semnificant 57. Prin urmare, semnificatul ar fi o denumire sinonimă aceleia de concept 58, atribuită atunci cînd se intră în descrierea semnului lingvistic. Termenul concept este însă, în general, considerat ca fiind un sinonim pentru noțiune, deși conceptul este văzut cel mai adesea ca fiind o noțiune în care sînt reținute numai însușirile esențiale, necesare și generale ale unei clase de obiecte, reprezentînd
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
a primului termen ce vizează o cunoștință imediată (și intuitivă), limba avînd obligația de a exprima toate tipurile de entități mintale, indiferent de gradul lor de conceptualizare. Din acest motiv, ceea ce numește Saussure concept și devine semnificat în componența semnului lingvistic poate fi apropiat de noțiune. Semnificație și noțiune În acest context, se pune problema dacă semnificat este numai un nume diferit pentru "concept (noțiune)" sau întru-nește și trăsături diferențiatoare. O asemenea trăsătură ar fi, în primul rînd, cea care rezultă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
reflectare și de prelucrare a realității, în vreme ce semnificatul, fiind o realitate linvistică, are structura și componența dependente de organizarea și de funcționarea limbii, încît noțiunea și semnificatul sînt entități corespondente, dar nu congruente, întrucît construcția logică este supusă unei ajustări lingvistice. Ar fi însă greu de acceptat ideea că mintea omenească are simultan două imagini total distincte pentru același tip de obiecte, unul ca element de operare pentru rațiune și altul ca element al limbii și al vorbirii. În tentativa de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
omenească are simultan două imagini total distincte pentru același tip de obiecte, unul ca element de operare pentru rațiune și altul ca element al limbii și al vorbirii. În tentativa de a realiza un model al modului cum devine fenomen lingvistic cunoașterea despre realitate, lingvistul Peter S c h i f k o60 nu are totuși în vedere conceptul (sau noțiunea), deoarece pe traseul de la realitate la semnificant, este imaginat un domeniu extralingvistic cu trei paliere de existență care nu-l
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
care nu-l vizează: clasele de denotate (obiecte denumite) considerate extensional, clasele de denotate considerate intensional (din punctul de vedere al conținutului)61 și noemele (care ar putea fi echivalate cu notele corespunzătoare trăsăturilor obiectelor reflectate în conștiință). La nivelul lingvisticului, noemele (care "reprezintă factori noționali") sînt convertite în seme (trăsături semantice relevante), care se întrunesc în sememe ce alcătuiesc semnificatul care se unește cu un semnificant. În acest model, există un paralelism și o corespondență între nivelul noemelor și cel
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
la nivelul conștiinței vorbitorului. În același timp, se poate observa că aceste corespondențe se realizează numai la nivel intensiv, ele lipsind între clasele de denotate și semnificant, lucru explicabil, de altfel, dar nefiind nici reportate din nivelul extralingvistic în cel lingvistic, ca și cum semnificatul nu s-ar aplica și el la obiectele cuprinse în clasa denumită. Pe de altă parte, Schifko nu specifică dacă semnificatul corespunde sau nu conceptului sau dacă este identic cu el, așa cum lasă să se înțeleagă Saussure, a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
să se înțeleagă Saussure, a cărui teorie este în general urmată. Ferdinand de S a u s s u r e63 însă introduce în discuție și alte categorii semantice, între care pe primul loc se află cea de "semnificație". Semnul lingvistic (cuvîntul), care este raportul dintre semnificat (concept) și semnificant (imagine acustică), ca element al sistemului (lexical al) limbii, își distribuie valorile cu celelalte semne ale limbii, iar ceea ce îi revine din această distribuție este semnificația lui. Ca atare, precizează Eugen
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
pe de o parte, o intensiune, care reprezintă totalitatea semelor (unităților semantice minime relevante) și, pe de altă parte, o extensiune (sferă), reprezentată de totalitatea indivizilor care posedă trăsăturile corespunzătoare semelor respective, altfel spus, de ansamblul obiectelor pen-tru care semnul lingvistic este semn, fie că sînt considerate împreună, fie că sînt considerate individual. În cele mai multe cazuri, despre sfera unei semnificații (la fel ca despre sfera noțiunii) se poate spune că este mai mare sau mai mică decît sferele altor semnificații, iar
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limba nu este o construcție omogenă, cu o ierarhie unică și fixă a elementelor și cu paritate între entitățile de conținut (semnificațiile) și entitățile de formă (de expresie). În consecință, cunoașterea atribuită de limba istorică (sub forma semnificației) fiecărei forme lingvistice nu se prezintă în același mod ca în cazul cunoașterii organizate pe terenul științelor și, de aceea, semnele lingvistive (și echivalentele lor sintagmatice) care sînt funcționale într-o limbă nu se pot clasifica din punctul de vedere al conținutului lor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se pot clasifica din punctul de vedere al conținutului lor (al semnificației) într-o manieră la fel de metodică și de consecventă ca noțiunile-semnificații ale științelor. Deoarece cunoașterea științifică este organizată printr-o reflecție orientată permanent asupra ei, atribuirea acestei cunoașteri formelor lingvistice trebuie să fie (și în general este) la fel de sistematizată, semnele lingvistice devenind componente ale nomenclaturilor instituite prin evoluția științelor, iar nu prin evoluția limbilor. Drept urmare, aspectul literar al limbii, care conține aceste nomenclaturi și este realizat în general printr-o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
semnificației) într-o manieră la fel de metodică și de consecventă ca noțiunile-semnificații ale științelor. Deoarece cunoașterea științifică este organizată printr-o reflecție orientată permanent asupra ei, atribuirea acestei cunoașteri formelor lingvistice trebuie să fie (și în general este) la fel de sistematizată, semnele lingvistice devenind componente ale nomenclaturilor instituite prin evoluția științelor, iar nu prin evoluția limbilor. Drept urmare, aspectul literar al limbii, care conține aceste nomenclaturi și este realizat în general printr-o activitate intenționată pe baza unor scopuri determinate, are multe situații de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nomenclaturilor instituite prin evoluția științelor, iar nu prin evoluția limbilor. Drept urmare, aspectul literar al limbii, care conține aceste nomenclaturi și este realizat în general printr-o activitate intenționată pe baza unor scopuri determinate, are multe situații de atribuire pentru formele lingvistice a unor semnificații (conținuturi) congruente noțiunilor științifice. În limba istorică se atribuie formelor lingvistice, ca elemente ale aspectului popular, o cunoaștere nu numai în cea mai mare parte diferită de cea științifică, dar și repartizată altfel. De aceea, Eugen Coșeriu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii, care conține aceste nomenclaturi și este realizat în general printr-o activitate intenționată pe baza unor scopuri determinate, are multe situații de atribuire pentru formele lingvistice a unor semnificații (conținuturi) congruente noțiunilor științifice. În limba istorică se atribuie formelor lingvistice, ca elemente ale aspectului popular, o cunoaștere nu numai în cea mai mare parte diferită de cea științifică, dar și repartizată altfel. De aceea, Eugen Coșeriu afirmă că, în limbă, cuvîntul nu este cuvînt tehnic (termen), încît aici el are
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cel al cunoașterii științifice și al culturii de erudiție, chiar și atunci cînd vizează aceeași categorie de realități. De aceea, nici semnificațiile de la nivelul limbii populare nu sînt în mod obișnuit congruente cu cele de la nivelul limbii literare, iar formelor lingvistice li se atribuie conținuturi diferite chiar și atunci cînd ele rămîn aceleași la ambele niveluri ale limbii. Astfel, pentru nivelul literar, forma lingvistică (și imaginea acustică) munte trebuie să se asocieze cu semnificația "munte" oferită de știința geografiei, unde semnul
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]