18,324 matches
-
nivelul limbii populare nu sînt în mod obișnuit congruente cu cele de la nivelul limbii literare, iar formelor lingvistice li se atribuie conținuturi diferite chiar și atunci cînd ele rămîn aceleași la ambele niveluri ale limbii. Astfel, pentru nivelul literar, forma lingvistică (și imaginea acustică) munte trebuie să se asocieze cu semnificația "munte" oferită de știința geografiei, unde semnul lingvistic MUNTE este un termen al nomenclaturii de specialitate. În această postură, MUNTE este denumirea pentru forma de relief pozitivă pornind de la o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
li se atribuie conținuturi diferite chiar și atunci cînd ele rămîn aceleași la ambele niveluri ale limbii. Astfel, pentru nivelul literar, forma lingvistică (și imaginea acustică) munte trebuie să se asocieze cu semnificația "munte" oferită de știința geografiei, unde semnul lingvistic MUNTE este un termen al nomenclaturii de specialitate. În această postură, MUNTE este denumirea pentru forma de relief pozitivă pornind de la o înălțime bine stabilită în sus. Altfel stau lucrurile în cazul semnului lingvistic MUNTE din limba populară, unde nivelul
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
oferită de știința geografiei, unde semnul lingvistic MUNTE este un termen al nomenclaturii de specialitate. În această postură, MUNTE este denumirea pentru forma de relief pozitivă pornind de la o înălțime bine stabilită în sus. Altfel stau lucrurile în cazul semnului lingvistic MUNTE din limba populară, unde nivelul de la care se poate aplica nu mai este atît de bine precizat, încît poate denumi și un deal și, de aceea, limba literară, mai ales sub aspectul ei de limbă a literaturii (stil beletristic
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
acestui nivel. Cuvîntul animal, de exemplu, a devenit în limba populară sinonim cu mamifer (și antonim al lui pasăre), ceea ce nu corespunde exigențelor științei, dar a fost admis de stilul beletristic al limbii literare și cu această valoare. Uneori, semnele lingvistice de la nivelul popular nu au conținuturi raportabile la cunoașterea organizată științific, deși pot fi și ele preluate de limba literaturii. Astfel, cuvîntul gîndac, echivalabil în linii mari cu termenul coleopter, are de fapt o semnificație destul de laxă și greu de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
parte, cele care sînt reflexul noțiunilor (și cunoașterii) științifice și care sînt specifice aspectului literar al limbii. Ca atare, limba istorică (populară) are această trăsătură de a avea semnificații proprii și de a le distribui într-un mod specific formelor lingvistice (și imaginilor lor acustice), fără însă ca prin aceasta să releve altceva decît faptul că are nume pentru anumite clase de realități, pentru anumite însușiri, stări sau acțiuni pe care evoluția cunoașterii le-a identificat în cazul comunității care folosește
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cazuri, nu se pune problema adevărului sau falsității. O sumă de enunțuri interrelate realizează discursul (vorbitul, vorbirea realizată), iar, ca factor comunicativ (de transmitere a ceva), reprezintă comunicatul (ceea ce se comunică sau comunicarea ca mesaj). Prin urmare, în vreme ce cuvîntul (semnul lingvistic) este o unitate a limbii, enunțul (fraza) este unitatea vorbirii (discursului). După Ferdinand de S a u s s u r e, distincția dintre limbă și vorbire permite deosebirea în cadrul limbaju-lui a ceea ce este social și esențial (limba) de ceea ce
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
orală (discurs), fie că este în formă scrisă (text propriu-zis)71. În această perspectivă, enunțul poate fi considerat o secvență a textului, corespunzătoare unei comunicări restrînse la o singură informație. În structura enunțului, în vorbire, se produce instanțializarea desemnării semnului lingvistic prin denotație și se realizează reprezentări. Cînd aceste reprezentări sînt realizate prin implicarea imaginației (o facultate umană constructivă) se ajunge la conotație, la actualizarea semnului lingvistic printr-o raportare la realități de alt tip decît cele pentru care s-a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
la o singură informație. În structura enunțului, în vorbire, se produce instanțializarea desemnării semnului lingvistic prin denotație și se realizează reprezentări. Cînd aceste reprezentări sînt realizate prin implicarea imaginației (o facultate umană constructivă) se ajunge la conotație, la actualizarea semnului lingvistic printr-o raportare la realități de alt tip decît cele pentru care s-a instituit ca semn și îi sînt atribuite prin tradiția limbii sau pentru care această tradiție a fost întreruptă. În vorbire, prin urmare, pentru a se putea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
decît cele pentru care s-a instituit ca semn și îi sînt atribuite prin tradiția limbii sau pentru care această tradiție a fost întreruptă. În vorbire, prin urmare, pentru a se putea comunica ceva despre ceva, se produce actualizarea semnelor lingvistice, adică se produce orientarea lor spre obiecte 72. Ca element al limbii, semnul lingvistic (cuvîntul) numește o entitate conceptuală (o noțiune), care reprezintă semnificația lui, și numai în mod potențial desemnează toate și fiecare dintre obiectele ce se cuprind în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
tradiția limbii sau pentru care această tradiție a fost întreruptă. În vorbire, prin urmare, pentru a se putea comunica ceva despre ceva, se produce actualizarea semnelor lingvistice, adică se produce orientarea lor spre obiecte 72. Ca element al limbii, semnul lingvistic (cuvîntul) numește o entitate conceptuală (o noțiune), care reprezintă semnificația lui, și numai în mod potențial desemnează toate și fiecare dintre obiectele ce se cuprind în sfera noțiunii (sau semnificației) respective. În actul de vorbire însă, numele poate denota obiecte
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
semnificației) respective. În actul de vorbire însă, numele poate denota obiecte din sfera respectivă, iar dacă este folosit intenționat pentru a denota obiecte din sfera altui concept (altei semnificații), atunci se realizează o metaforă. În consecință, pentru a transforma știința lingvistică (= cunoașterea limbii) în vorbire și pentru a spune ceva cu ajutorul numelor (semnelor linvistice) în vederea realizării unei comunicări (transmiterii unei informații), semnele lingvistice trebuie orientate spre obiecte, transformînd desemnarea ideală (conceptuală și, deci, potențială în raport cu realitatea) în desemnare reală (obiectuală și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
obiecte din sfera altui concept (altei semnificații), atunci se realizează o metaforă. În consecință, pentru a transforma știința lingvistică (= cunoașterea limbii) în vorbire și pentru a spune ceva cu ajutorul numelor (semnelor linvistice) în vederea realizării unei comunicări (transmiterii unei informații), semnele lingvistice trebuie orientate spre obiecte, transformînd desemnarea ideală (conceptuală și, deci, potențială în raport cu realitatea) în desemnare reală (obiectuală și, prin aceasta, denotativă). Prin urmare, în vreme ce, la nivelul limbii, numele (cuvîntul) denumește o existență în general (o esență), la nivelul vorbirii, același
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
semnificațiile) înseși. În mod obișnuit însă, vorbirea realizează o comunicare concretă, orientată spre anumite realități, iar semnificația se manifestă ca sens, ca destinație explicită spre un anumit obiect sau spre anumite obiecte 73. Se relevă astfel statutul binar al semnului lingvistic în a cărui semnificație se cuprinde deopotrivă conceptualul și obiectualul, deoarece un nume este atît denumire a unui concept, cît și denotare a unui obiect. Pe lîngă aceasta, entitatea denotată de un nume actualizat poate fi și o entitate în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o diviziune a sferei clasiale (prin particularizarea cu ajutorul cuantificatorilor: Unii oameni sînt harnici) și semnificația individualizantă sau un exemplar din sfera noțiunii (prin izolarea unui singur exemplar din întreaga clasă: Acest om este genial). În acest ultim caz, semnificația semnului lingvistic capătă un statut asemănător aceluia al numelui propriu, dar numele propriu are totuși alt statut la nivelul limbii fiindcă vizează și aici o clasă (o mulțime) cu un singur element. Există totuși situații în care însuși "contextul natural" determină sigularizarea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbă este asigurată, după Eugen Coșeriu 76, de circumstanțele în care se vorbește (de cadrele vorbirii) și, într-o anumită măsură, de activitățile complementare non-verbale. Actele de vorbire Limba se manifestă numai în și prin vorbire, în și prin acte lingvistice individuale care utilizează și reproduc, mai mult sau mai puțin fidel, modele anterioare, sub aspectul tehnicii pe care o urmează. În aceste acte lingvistice individuale există întotdeauna o porțiune de invenție personală, care nu poate depăși anumite limite și, ca să
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
non-verbale. Actele de vorbire Limba se manifestă numai în și prin vorbire, în și prin acte lingvistice individuale care utilizează și reproduc, mai mult sau mai puțin fidel, modele anterioare, sub aspectul tehnicii pe care o urmează. În aceste acte lingvistice individuale există întotdeauna o porțiune de invenție personală, care nu poate depăși anumite limite și, ca să fie valabilă, trebuie acceptată de mediul social în care se produce. Situația este, de altfel, explicabilă: orice activitate artizanală produce unicate, căci numai mașina
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
personală, care nu poate depăși anumite limite și, ca să fie valabilă, trebuie acceptată de mediul social în care se produce. Situația este, de altfel, explicabilă: orice activitate artizanală produce unicate, căci numai mașina realizează produse identice). În acest mod actele lingvistice sînt acte de creație inedite pentru a corespunde situațiilor și intențiilor inedite, însă sînt, în același timp datorită funcției esențiale a limbii, care este comunicarea −, acte de recreație; nu sînt deci creații în totalitate noi și total arbitrare ale individului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
a limbii, care este comunicarea −, acte de recreație; nu sînt deci creații în totalitate noi și total arbitrare ale individului vorbitor, ci actele noi se structurează pe modele realizate anterior, pe care le depășește sub anumite aspecte 77. Întrucît actul lingvistic se produce la nivelul vorbirii, el a primit denumirea de act de vorbire și rezultatul lui este enunțul realizat în mod efectiv de un locutor într-o situație dată. Actele de vorbire, adică enunțurile concret realizate (enunțul fiind șirul de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
enunțul realizat în mod efectiv de un locutor într-o situație dată. Actele de vorbire, adică enunțurile concret realizate (enunțul fiind șirul de cuvinte dintr-o limbă emis de locutor și delimitat de momente de tăcere), sînt produse ale competenței lingvistice ale vorbitorilor, într-un act de vorbire producîndu-se realizarea și actualizarea potențialităților limbii într-o situație de comunicare determinată 78. Dar, întrucît numărul situațiilor posibile de modificare a unui enunț este infinit, din acest motiv nu se pot stabili toate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de John R. S e a r l e, care însă a integrat-o într-o teorie cu o sferă mai amplă privind intenționalitatea (considerată un fenomen mental crucial) ce ar putea explica în același timp stările mentale și comportamentul lingvistic. Potrivit lui Searle, o societate are nevoie cel puțin de o formă primitivă de limbă pentru a avea fapte intenționale și, în acest caz, limba are prioritate logică asupra celorlalte instituții sociale 84. Există, de aceea, chiar de la nivelul denumirii (reprezentat
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
are nevoie cel puțin de o formă primitivă de limbă pentru a avea fapte intenționale și, în acest caz, limba are prioritate logică asupra celorlalte instituții sociale 84. Există, de aceea, chiar de la nivelul denumirii (reprezentat de nume, de semnul lingvistic) o dublă funcționalitate a elementelor limbii, deoarece, pe de o parte, cuvintele pot fi denumiri propriu-zise, atunci cînd se aplică pur și simplu unor obiecte (ciocan, masă, scaun, șurubelniță) și, pe de altă parte, denumiri etichetă, dacă realizează clase de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
aplică pur și simplu unor obiecte (ciocan, masă, scaun, șurubelniță) și, pe de altă parte, denumiri etichetă, dacă realizează clase de obiecte instituite prin convenții sociale recunoscute (ban, profesor, proprietate)85. La fel ca Gardiner, gînditorul american consideră că actele lingvistice sînt forme ale acțiunii umane și una dintre formele prin care intelectul pune în relație individul uman cu lumea exterioară înconjurătoare, și, în aceste condiții, limbajul (manifestat ca limbă) relevă o capacitate performativă intrinsecă. Searle 86 urmărește să realizeze o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
raporturi bazate pe caracterul linear al limbii, elementele orînduindu-se unele după altele în lanțul vorbirii. Prin discurs, facultatea umană a limbajului este în acțiune, iar limba este asumată de subiectul vorbitor ca un reflex al științei și al conștiinței sale lingvistice. Planul discursului este deci planul realizării individuale și ocazionale a limbajului și a limbii, el fiind un act sau o serie de acte de vorbire. În principiu, discursul urmează normele universale de coerență ale vorbirii, în afara cazurilor în care aceste
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
coerență ale vorbirii, în afara cazurilor în care aceste norme sînt suspendate de limba în care se realizează discursul 88. Din punct de vedere structural, discursul este o unitate egală sau superioară frazei și este constituit dintr-o suită de semne lingvistice (cuvinte) alcătuind un mesaj cu un început și un sfîrșit. De obicei, discursul desemnează în știința actuală orice enunț superior frazei, considerat din perspectiva regulilor de înlănțuire a elementelor în frază. De aceea, perspectiva analizei discursului depășește optica prin care
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
un început și un sfîrșit. De obicei, discursul desemnează în știința actuală orice enunț superior frazei, considerat din perspectiva regulilor de înlănțuire a elementelor în frază. De aceea, perspectiva analizei discursului depășește optica prin care fraza este privită ca unitatea lingvistică de sine stătătoare cea mai extinsă. La unii lingviști (precum Gustave Guillaume) discursul este conceput ca avînd un rol analog vorbirii din concepția lui Saussure. Totuși, se poate preciza că, dacă vorbirea este activitatea de folosire a limbii, discursul este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]