18,324 matches
-
conceput ca avînd un rol analog vorbirii din concepția lui Saussure. Totuși, se poate preciza că, dacă vorbirea este activitatea de folosire a limbii, discursul este realizarea individuală acestei activități, iar textul este finalizarea și concretizarea ei89. Ca orice entitate lingvistică, discursul are o latură formală, reprezentată de înlănțuirea elementelor de vocabular alcătuitoare, și o latură de conținut, care nu rezultă întotdeauna din însumarea conținuturilor acestor elemente, ci este rezultanta specifică tipului de combinare a lor. Mobilul realizării discursului constă în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
poate fi determinant numai în anumite cazuri, maniera de structurare a comunicării fiind numai uneori profund marcată de specificul lui. Din acest motiv, vorbitorul se proiectează de obicei pe sine în interlocutor, atribuindu-i acestuia propria știință și propria conștiință lingvistică. Ceea ce se comunică însă, adică realitatea la care se referă informația cuprinsă în comunicare, realizează întotdeauna o selecție a mijloacelor cu care se redă această informație. Astfel, dacă informația se referă la un anumit domeniu, substantivele vor avea desemnări în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
silitor, șuierător nu pot fi utilizate și nici verbe precum a naviga, a necheza, a zbura etc. Există, așadar, o grilă semantică ce asigură concordanța dintre conținutul informației (al comunicării, deci), dependent de domeniul de referire al discursului, și semnele lingvistice antrenate în transmiterea acestei informații. Acest determinism discursiv explică, pe de o parte, existența solidarităților lexicale între componentele vocabularului limbii 90 (în speță, între cuvinte) și, pe de altă parte, valorificarea posibilităților oferite de aceste solidarități în alcătuirea discursului (și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o anumită tehnică, deci nu combină elementele respective oricum, încît și structurarea de ansamblu a întregului discurs, și organizarea diferitelor secțiuni ale lui urmează anumite reguli, care țin de norma limbii, însă această normă oferă destulă libertate în alegerea materialului lingvistic și în combinarea unităților. De aceea, aceste unități pot fi comutate unele cu altele în contexte, fără ca prin aceasta să se afecteze prescripția normei. Se poate spune, de exemplu, am așezat scaunul la fereastră, iar, apoi, comutînd pe scaun cu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
esta bien cuando acaba bien, dar germ. Ende gut, alles gut. Indiferent dacă între limbi există identitate, corespondență sau deosebire sub raportul construcțiilor fixe, vorbitorul fiecăreia este determinat de norma limbii sale în folosirea lor și ține de propria știință lingvistică extensiunea, frecvența și precizia actualizării formelor discursului repetat. Așa cum precizează S a u s s u r e, aceste construcții nu pot fi improvizate, ele sînt date de tradiție și nu se înscriu în trăsătura generală a limbii, care este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
S a u s s u r e, aceste construcții nu pot fi improvizate, ele sînt date de tradiție și nu se înscriu în trăsătura generală a limbii, care este inovația, decît prin faptul că pot fi anturate de construcții lingvistice mereu diferite 93, încît caracteristica vorbirii de a admite libertatea combinațiilor se manifestă dincolo de componentele lor. Așadar, din perspectiva interpretării limbii ca activitate și ca operă realizată, discursul repetat pledează pentru încadrarea în cel de-al doilea aspect. Pe de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
unei experiențe uneori neîntrezărite de vorbitor, dar care este actualizată potrivit împrejurărilor momentane. Funcțiile de bază ale limbii De-a lungul timpului, s-au atribuit limbii mai multe funcții determinate de scopul folosirii ei, numărul lor variind după diferite teorii lingvistice. În general, s-a acceptat ca fiind de primă importanță funcția denominativă, denotativă, referențială sau cognitivă. Manifestarea intersubiectivă a limbii presupune comunicarea sau funcția comunicativă, considerată deseori ca fiind funcția esențială a limbii. Prin funcția expresivă, locutorul transmite nu numai
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ci și sentimente și atitudini, iar prin funcția metalingvistică se asigură explicarea și corelarea elementelor limbii cu propriile ei mijloace. Lingvistul Roman J a k o b s o n a descris funcțiile limbii avînd în vedere realitățile necesare comunicării lingvistice: existența unui destinator, a unui destinatar, a unui context în care se emite mesajul, a unui cod, a unui contact (canal fizic și conexiune psihologică între destinator și destinatar)94. Ca atare, acest lingvist a identificat șase funcții ale limbii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
avea în vîrfuri locutorul (persoana întîi), interlocutorul (persoana a doua) și obiectul (persoana a treia). Deoarece unele dintre funcțiile limbii stabilite de Roman Jakobson au fost contestate de cercetările ulterioare sau au fost parțial modificate, este posibil ca alte curente lingvistice să propună alte asemenea funcții. În acest sens se poate aminti și opinia sociologului român Traian H e r s e n i, care analizează opinia acestui lingvist și menționează că limba are de fapt și alte funcții 95, pentru
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu numai pe sine, ci și ceva în afară de ea), sau referențială, deoarece vizează relațiile cuvintelor cu referenții lor, cu obiectele denumite. În sfîrșit, această funcție este și constructivă, căci prin ea se realizează logosul semantic și se alcătuiește sistemul semnelor lingvistice noționale care permite denotarea în procesul vorbirii. Nominația reprezintă forma desăvîrșită a manifestării conștiinței de sine a omului, prin raportarea lui la realitate și prin realizarea unei relații plurivalente între el și realitate. După Eugene A. N i d a98
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
A. N i d a98, procesul nominației (numirii) este în unele privințe similar referirii (referinței), deși perspectiva este în parte diferită, datorită orientării opuse a actului cognitiv. Referința este descrisă în mod uzual ca o relație stabilită între o unitate lingvistică (un cuvînt) și un referent, ca atare, se pornește de la cuvînt (de la un fapt de limbă) spre realitate, în vreme ce nominația este actul specific al desemnării unui astfel de referent, pornind de la realitate spre faptul de limbă atribuit pentru a realiza
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
consideră că subiectivitatea din limbă este dominată analogic de subiectivitatea omogenă a tuturor vorbitorilor, este, prin urmare, o subiectivitate socială ("națională", după Humboldt), iar nu una individuală. S-ar putea deduce de aici o nouă etapă în obiectivarea cuvîntului (semnului lingvistic), prin apartenența lui la fondul social impus individului vorbitor ca atare, așa cum a stabilit mai tîrziu Ferdinand de S a u s s u r e. Cuvintele care desemnează obiecte sensibile sînt proporționate în principiu universului și, din acest motiv
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o legătură necesară între numele lucrului și esența lui, în cazul unei astfel de legături, nominația fiind procesul de aflare a acestei esențe și de determinare a numelui potrivit trăsăturilor ei. În epoca actuală însă, prin acceptarea teoriei arbitrariului semnului lingvistic și prin demonstrarea motivării denumirii lucrului numai prin istoria limbii, iar nu prin esența lui, este pe deplin argumentat faptul că o asemenea legătură nu numai că nu există, dar ea nu este nici posibilă și nici necesară. Ca atare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
denumirii lucrului numai prin istoria limbii, iar nu prin esența lui, este pe deplin argumentat faptul că o asemenea legătură nu numai că nu există, dar ea nu este nici posibilă și nici necesară. Ca atare, pentru a fi semn lingvistic, cuvîntul nu poate avea altă legătură cu obiectul denumit decît cea stabilită prin tradiția limbii și omologată permanent prin sistemul ei100. S-a constatat că există o implicare nemijlocită a numelui unei entități din lumea înconjurătoare în cunoașterea și în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o parte, cu obiectul pe care îl numește și, pe de altă parte, cu alte nume din sistemul lexical al limbii. Se stabilesc în acest mod două tipuri de relații: de desemnare și de semnificare. Desemnarea este relația dintre semnul lingvistic și obiect, realitatea la care se referă și pe care o reprezintă în discurs, în vreme ce semnificarea este relația stabilită între semnele lingvistice101. Desemnarea concretă a unui obiect determinat este un fapt de discurs, iar semnificarea este un fapt de limbă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
din următoarele elemente: codul, canalul, emițătorul, receptorul, decodorul, recodajul. Pe plan social, comunicarea presupune și realizează coeziunea membrilor comunității care vorbesc o anumită limbă și diferențierea lor de membrii altor comunități cu care comunicarea nu se poate realiza. Sub raport lingvistic, comunicarea se efectuează prin acte de vorbire care alcătuiesc discursul. Unitatea comunicativă de bază este propoziția (sau un echivalent al ei), iar propoziția este o structură sintactică (un enunț) ce conține un nucleu predicativ. De aici, s-a tras deseori
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
concretizează și își actualizează semnificația prin sens, așa cum limba își actualizează posibilitățile în vorbire. În sens, semnificația și desemnarea devin funcționale prin orientarea spre un anumit obiect și prin implicarea într-o structură sintagmatică, astfel încît, în ambianța comunicativă, semnul lingvistic își pro-bează capacitatea de nominație și își reînnoiește anvergura socială. Tot în asemenea împrejurări, cuvîntul poate căpăta însă și valențe noi de conținut, ce pot rămîne la nivelul accidențelor sau se pot socializa prin propagare și, astfel, se pot esențializa
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
numai obișnuită, ci uneori chiar necesară pentru realizarea discursului. Pe de altă parte, și stilul publicistic uzează mult de expresivitatea de acest tip, urmărind, prin folosirea deviantă a limbii, impresionarea cititorului, atragerea lui prin efectul surprizei produse de noutatea construcției lingvistice. Textul filozofic la rîndul lui repudiază rutina și clișeele, aspirînd la unicitate, dar nu prin folosirea deviantă a limbii, ci printr-un proces de expansiune a desemnării, al cărui rezultat este crearea lumilor de idei. Deci, dacă în cazul discursului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
idei. Deci, dacă în cazul discursului literaturii limba este mijlocul de a sugera o lume de imagini și de idei (cu ajutorul imaginației), în cazul discursului filozofic o nouă lume de idei (creată cu ajutorul rațiunii) cere o nouă lume de conținuturi lingvistice, care reorganizează și forma lingvistică. Este adevărat că, uneori, și discursul filozofic (și oricare alt tip de discurs) poate uza de folosirea deviantă a limbii, îndeosebi prin sintagme metaforice, dar aceasta nu este ceva specific. Expresivitatea artistică presupune de fapt
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
discursului literaturii limba este mijlocul de a sugera o lume de imagini și de idei (cu ajutorul imaginației), în cazul discursului filozofic o nouă lume de idei (creată cu ajutorul rațiunii) cere o nouă lume de conținuturi lingvistice, care reorganizează și forma lingvistică. Este adevărat că, uneori, și discursul filozofic (și oricare alt tip de discurs) poate uza de folosirea deviantă a limbii, îndeosebi prin sintagme metaforice, dar aceasta nu este ceva specific. Expresivitatea artistică presupune de fapt un alt statut conferit semnului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Este adevărat că, uneori, și discursul filozofic (și oricare alt tip de discurs) poate uza de folosirea deviantă a limbii, îndeosebi prin sintagme metaforice, dar aceasta nu este ceva specific. Expresivitatea artistică presupune de fapt un alt statut conferit semnului lingvistic, discursului și limbii în general. În mod obișnuit, folosită ca mijloc de comunicare interumană, limba presupune realizarea unor acte de vorbire și manifestarea alterității prin relația dintre eul vorbitorului și eul interlocutorului. De aceea, ca să comunice ceva, cel care vrea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
poetică a limbii nu presupune numaidecît o deviație în sensul de a produce ceva care să eludeze norma limbii 104, fiindcă în limbajul poetic, în literatură în general, se valorifică o serie de relații formale sau de conținut ale semnelor lingvistice (cuvintelor) care nu sînt avute în vedere în mod obișnuit. De exemplu, compusul ochiul-boului nu reprezintă în vorbirea curentă decît numele unei flori, un nume ca oricare altul, în vreme ce limbajul poetic poate merge mai departe exploatînd cele două componente ochi
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
dacă nu tocmai această uzare de "toate funcțiile limbajului" reprezintă o deviere față de întrebuințarea de zi cu zi a limbii, adică de funcționarea ei sincronică, lipsită de intuițiile ce sondează dincolo de limitele desemnării și semnificării spre o motivare a semnului lingvistic în vederea constrîngerii lui să vorbească despre sine, iar nu despre realitatea desemnată. Norma limbii, avînd caracter istoric, regional și social, se diversifică în funcție de timp, de spațiu și de stil, încît încadrarea în altă normă decît cea obișnuită pentru un tip
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se identifica însă cu limba obișnută, folosită în mod curent. Comunicarea obișnuită este comuniunea cu celălalt, arta este comuniunea cu ceea ce realizezi și, ca atare, arta cuvîntului este comuniunea cu cuvîntul, cu limba, căci ceea ce se realizează este o construcție lingvistică prin care se întemeiază o lume, iar această lume este mai întîi individuală și apoi se proiectează ca fiind universală. Posibilitatea depășirii limitelor normei, asigură creației artistice o libertate mai mare decît cea întîlnită în comunicarea obișnuită prin intermediul limbii și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
obiect sînt elementele limbii primare și limba în general 109. De aceea, funcția metalingvistică servește pentru a situa semnul în contextul în care capătă valoare comunicativă. Limbajele specializate ale limbii literare au proprietatea de a folosi, în anumite împrejurări, mijloacele lingvistice nu numai pentru raportarea la realități extralingvistice (naturale sau raționale), ci și la realități ce aparțin înseși limbii, recurgînd astfel la metalimbaj. Dar, dacă toate limbajele specializate pot apela uneori la metalimbă (prin definiții, prin glosări, prin parafrazări, prin explicații
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]