18,324 matches
-
toate limbajele specializate pot apela uneori la metalimbă (prin definiții, prin glosări, prin parafrazări, prin explicații), există un domeniu cognitiv în cadrul căruia limba nu poate funcționa decît ca metalimbă, și acesta este reprezentat de lingvistică, de știința limbii, deși limbajul lingvistic nu pune totuși, în principiu, probleme diferite în raport cu limbajele și nomenclaturile utilizate de alte științe. Lingvistica se prezintă astăzi ca o sumă de discipline delimitate între ele, fiecare uzînd de o terminologie proprie, și fiind dominată, succesiv sau simultan, de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
au făcut ca metalimbajul să-și mărească în mod considerabil ambitul și răspîndirea socială. În principiu, cuvintele aparținînd limbii generale care îndeplinesc funcții metalingvistice realizează aceasta prin natura lor, prin statutul lor originar și, de aceea, alcătuiesc metalimbajul natural. Terminologia lingvistică, precum și termenii filozofici și logici orientați spre realitățile limbaju-lui, limbii și vorbirii alcătuiesc metalimbajul lingvistic, ce ține tot de metalimbajul natural, fiindcă elementele care-l compun au funcția metalingvistică prin natura lor și în mod constant. Uneori se încearcă o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
principiu, cuvintele aparținînd limbii generale care îndeplinesc funcții metalingvistice realizează aceasta prin natura lor, prin statutul lor originar și, de aceea, alcătuiesc metalimbajul natural. Terminologia lingvistică, precum și termenii filozofici și logici orientați spre realitățile limbaju-lui, limbii și vorbirii alcătuiesc metalimbajul lingvistic, ce ține tot de metalimbajul natural, fiindcă elementele care-l compun au funcția metalingvistică prin natura lor și în mod constant. Uneori se încearcă o departajare între limbajul lingvisticii, considerat că ar alcătui primul nivel metalingvistic, și cel al filozofiei
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
-și asigură prea multe elemente diversificatoare (deși termenii sau semnificațiile lor pot avea deosebiri). Există însă numeroase situații, atît în cazul limbii literare, cît și în cazul celei populare, cînd cuvinte obișnuite, care nu se referă de obicei la realități lingvistice, ajung în situația de a explica alte cuvinte, unele construcții ale limbii, aspecte de pronunțare etc. Într-o anumită parte a Moldovei, se poate formula un enunț de tipul: "Să aduci leica, adică pîlnia !", în care, pentru a lămuri ce
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii populare și cu o extensiune foarte mare în limba literară. Stilul științific abundă, de altfel, în definiții pentru explicarea noțiunilor și termenilor, precum și în glosări realizate într-o gamă foarte variată, iar dicționarele, cele mai cunoscute produse ale cercetării lingvistice, se alcătuiesc în primul rînd pentru a oferi definiții prin sinonime sau analitice. În aceste condiții, se constată că funcția metalingvistică a limbii, existentă în mod absolut numai în cazul unor cuvinte, poate antrena orice element al vocabularului. Direcții în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
aveau numai aspect popular, exista posibilitatea (și necesitatea) de a se realiza și un aspect literar, formîndu-se astfel ideologia favorabilă inițierii și formării limbilor literare europene moderne, unice și supradialectale, o dată cu apariția conștiinței naționale, care încorporează astfel o importantă componentă lingvistică. Apariția mai multor limbi de cultură în spațiul european și constatarea unei fărîmițări culturale sprijinite de această diversificare au generat problema filozofică a unei limbi universale, care, în concepția lui G. W. L e i b n i z, reprezenta
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ameliorare dirijată a limbii (literare). Ca atare, cînd au apărut zorii lingvisticii moderne, s-a afirmat cu tărie ideea transformării limbii, idee care, transpusă pe terenul limbilor populare, a condus la principiul evoluției limbilor din limbi anterioare și la istorismul lingvistic. În condițiile în care, în cazul limbilor literare, se constata intervenția voită din perspectiva unor scopuri, noua știință care s-a născut la începutul secolului al XIX-lea și-a asumat numai faptele care corespondeau transformărilor "naturale", adică numai faptele
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
aceia care au văzut în limbă o creație spirituală, dar au greșit și ei atunci cînd au susținut că limba s-a dezvoltat prin asociație, prin analogie. De aceea, nu este utilă analizarea cuvintelor sau clasificarea lor, fiindcă singura realitate lingvistică este propoziția, ea fiind un organism expresiv cu înțeles deplin. Așadar, Croce consideră posibil înțelesul numai prin raportarea la ceva care se comunică (afirmație, atitudine etc.), iar nu prin funcția denominativă a limbii, ca și cum realitățile exterioare n-ar exista pentru
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
prin funcția denominativă a limbii, ca și cum realitățile exterioare n-ar exista pentru limbă. Deci, dacă arta și limba au legături între ele, acestea rămîn totuși distincte și Croce exagerează, desigur, cînd identifică lingvistica cu estetica sau faptul de limbă (actul lingvistic) cu actul de creație artistică, fenomen specific doar creației literare. Dacă utilizarea limbii (vorbirea) este o permanentă crea-ție și dacă arta înseamnă creație, aceasta nu dă posibilitatea identificării vorbirii cu creația artistică sau a limbii cu arta însăși, deoarece vorbitorul
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
creația în limbă devenind pentru el un scop în sine și, ca atare, între vorbitorul obișnuit și creator există înainte de orice o diferență calitativă sub aspect teleologic, al intențiilor și al scopurilor. Deseori există și o accentuată diferențiere de mijloace lingvistice utilizate în realizarea discursului, adică o diferență de ordin material, care produce tot o distanțare calitativă, în măsura în care acest material antrenează sau nu resorturi aflate dincolo de funcțiile denominativă și comunicativă ale limbii. Pe de altă parte, construcțiile lingvistice, creațiile fortuite, ocazionale
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
diferențiere de mijloace lingvistice utilizate în realizarea discursului, adică o diferență de ordin material, care produce tot o distanțare calitativă, în măsura în care acest material antrenează sau nu resorturi aflate dincolo de funcțiile denominativă și comunicativă ale limbii. Pe de altă parte, construcțiile lingvistice, creațiile fortuite, ocazionale ale vorbitorului obișnuit sînt efemere. S-ar putea chiar afirma că însăși creația sa se datorează faptului că ceea ce a fost realizat anterior nu este reținut ca atare, ci, eventual, numai parțial, și atunci vorbitorul este constrîns
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
normă. Dispariția lui -s final și existența celor două cazuri sînt, după Vossler, numai fenomene accesorii, iar nu cauze ale topicii subiect predicat obiect, toate fiind numai consecințe ale constituției psihice ale poporului francez. Chiar și cele mai neînsemnate prefaceri lingvistice izvorăsc din spiritul limbii și, de aceea, este o greșeală gravă să se dea o explicație care să urmărească o logică în cazul fenomenelor lingvistice, fiindcă limba este alogică, iar cuvintele sînt numai niște simboluri, niște metafore, care nu coincid
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
fiind numai consecințe ale constituției psihice ale poporului francez. Chiar și cele mai neînsemnate prefaceri lingvistice izvorăsc din spiritul limbii și, de aceea, este o greșeală gravă să se dea o explicație care să urmărească o logică în cazul fenomenelor lingvistice, fiindcă limba este alogică, iar cuvintele sînt numai niște simboluri, niște metafore, care nu coincid niciodată cu noțiunile exprimate. Ar rezulta deci, după Vossler, că "spiritul limbii" este ceva în afara ei, cu o istorie relativ independentă, care are însă un
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu are dreptate cînd afirmă că lingvistica nu a reușit decît rareori să găsească explicații cauzale pentru fenomenele pe care le-a avut în vedere, mulțumindu-se foarte adesea numai cu constatarea, cu clasificarea și cu relaționarea lor. Orice expresie lingvistică, spune Vossler, este rezultatul unei activități individuale, dar se generalizează, cînd este primită de ceilalți vorbitori. Cînd se produce o inovație lingvistică avem a face cu un progres absolut al limbii, căci aceasta este activă, realizează ceva nou; cînd inovația
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
avut în vedere, mulțumindu-se foarte adesea numai cu constatarea, cu clasificarea și cu relaționarea lor. Orice expresie lingvistică, spune Vossler, este rezultatul unei activități individuale, dar se generalizează, cînd este primită de ceilalți vorbitori. Cînd se produce o inovație lingvistică avem a face cu un progres absolut al limbii, căci aceasta este activă, realizează ceva nou; cînd inovația se răspîndește are loc un progres relativ, iar limba nu mai înregistrează o creație, ci o dezvoltare. Momentul progresu-lui absolut se poate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limba își datorează existența indivizilor izolați, dar se dezvoltă în sînul unei comunități, tot ceea ce este deosebit și particular în ea aparține creației individuale, iar tot ceea ce este comun și stabil este rezultatul răspîndirii creației prin contactul dintre oameni. Comunitatea lingvistică este, așadar, numai o condiție, iar nu o cauză, a dezvoltării limbii. Spiritul omenesc are înclinația de a realiza regularizări analogice, care nu sînt altceva decît ordine și grupare artificială a reprezentărilor noastre. Activitatea analogică manifestată în limbă are, deci
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
a realiza regularizări analogice, care nu sînt altceva decît ordine și grupare artificială a reprezentărilor noastre. Activitatea analogică manifestată în limbă are, deci, un caracter volițional, practic, pe cînd activitatea creatoare este, din contra, pur teoretică și, ca atare, progresul lingvistic are două faze: una superioară sau creatoare și alta inferioară sau imitativă. Această activitate este produsul unei facultăți umane superioare a cărei structurare deplină se realizează în "spiritul teoretic". Acest "spirit teoretic" al limbii se găsește însă numai în oamenii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cărei structurare deplină se realizează în "spiritul teoretic". Acest "spirit teoretic" al limbii se găsește însă numai în oamenii talentați, în artiști, în vreme ce opusul lui, spiritul practic, se întîlnește la indivizii obișnuiți, participanți, de cele mai multe ori inconștient, la răspîndirea inovațiilor lingvistice realizate de primii. Analiza obiectivă a concepției lui Karl Vossler relevă faptul că ea se poate admite în mare parte pe terenul limbii literare, unde rolul marilor creatori este deosebit de însemnat, dar este inadmisibilă pentru limba populară, unde rolul comunității
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și generalizarea inovațiilor, deseori ele însele izvorîte printr-o participare colectivă, ca urmare a unor mentalități comune, a unor predispoziții articulatorii sau psihice etc. De altfel, chiar în cazul limbii literare, acceptul social este elementul de bază al viabilității inovației lingvistice, în alte condiții, creația individuală rămînînd la nivelul unui simplu fenomen trecător și nesemnificativ pentru viața limbii. Pe de altă parte, caracterul "alogic" al limbii, stipulat de Vossler, trebuie admis numai în formularea că redarea noțiunii prin cuvînt se face
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
accepțiunea obișnuită este aceea de "limbă". În tradiția concepției lui Humboldt (învățat aflat și el sub înrîurire hegeliană), Coșeriu subliniază în repetate rînduri caracterul nonstatic al limbii și manifestarea ei ca sistem generativ ce se realizează parțial în fiecare act lingvistic 127. Arătînd apoi că orice act lingvistic (= act de vorbire) este într-o anumită măsură un act creator, concepția sa se apropie de cea a lui Noam C h o m s k y, care insistă pe aspectul creator al
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
tradiția concepției lui Humboldt (învățat aflat și el sub înrîurire hegeliană), Coșeriu subliniază în repetate rînduri caracterul nonstatic al limbii și manifestarea ei ca sistem generativ ce se realizează parțial în fiecare act lingvistic 127. Arătînd apoi că orice act lingvistic (= act de vorbire) este într-o anumită măsură un act creator, concepția sa se apropie de cea a lui Noam C h o m s k y, care insistă pe aspectul creator al utilizării limbajului 128. Caracterul creator al limbajului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
creator, concepția sa se apropie de cea a lui Noam C h o m s k y, care insistă pe aspectul creator al utilizării limbajului 128. Caracterul creator al limbajului, precizează Coșeriu, trebuie privit prin luarea în considerare a tehnicii lingvistice, care presupune realizarea actelor de vorbire prin crearea de fapte noi, iar nu prin repetarea a ceea ce a fost deja realizat. Această posibilitate a creației face din limbă o activitate liberă, adică o activitate al cărei obiect este în mod
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
dintre filozofie și lingvistica modernă. În raport cu mulțimea informațiilor științifice oferite de lingvistică, arată Cassirer, filozofia trebuie să se instituie ca o abordare ce urmărește generalizarea și sistematizarea acestora. Așadar, după acest filozof, filozofia limbii ar fi mai degrabă o epistemologie lingvistică în continuarea științei limbii, iar nu o cercetare paralelă sau concurentă lingvisticii, rămînîndu-se în mare parte în cadrele inițiale ale filozofiei fundamentate de Kant. Limba și delimitarea adevărului de falsitate Cînd s-a studiat limba din perspectivă filozofică și s-
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii. Cînd filozofii luau în discuție limba în general pentru a determina coordonatele acestei realități umane, a mijlocului de bază de numire și de comunicare, se poate spune că ei realizau, în principiu, o filozofie a limbajului adică a (facultății lingvistice, a adecvării și limitelor ei), dar nici atunci nu se puteau sustrage modelelor și șabloanelor unor limbi concrete, a limbilor lor materne în primul rînd, încît filozofii deveneau treptat analiști ai unor limbi anumite și astfel filozofi ai limbii, iar
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
al XX-lea, care susține că filozofia trebuie să fie în mod esențial descriptivă, consacrată modului de funcționare a limbii, iar nu teoretică. Wittgenstein este considerat ca integrîndu-se, îndeosebi prin prima parte a activității sale, în orientarea filozofică denumită filozofie lingvistică, ce cuprindea și o altă componentă, a filozofiei limbajului comun sau a limbii comune, a Școlii de la Oxford, din care a făcut parte și John Austin. Aceste două forme ale filozofiei limbii au în comun conceperea filozofiei ca o activitate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]