17,554 matches
-
ergativ (vezi și supra, 3.4.). O altă accepție, combătută de Dixon, este cea lexicală (vezi supra, 3.4.), în care ergativ și cauzativ sunt termeni sinonimi. La Burzio (1981), Pesetsky (1982), Pullum (1988)55, termenul ergativ este folosit în legătură cu perechile John opened the window 'Ion a deschis fereastra'/The window opened ' Fereastra s-a deschis', dar nu pentru a descrie relația dintre S și O, ci, într-un context total nepotrivit, cu referire la S (subiectul construcției intranzitive, the window
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
2005: 187): Pat hit the door/Pat hit at the door, 'Pat lovește ușa/Pat lovește în (la) ușă'. Urmându-i pe Guerssel et al. (1985)72, pe Levin (1993)73 și pe van der Leek (1996)74, autoarele consideră perechile de structuri ca reprezentând o alternanță conativă, una dintre variațiile de realizare argumentală de tipul obiect direct/oblic. Polinsky (2005), referindu-se la același tip de structuri, afirmă că alternanța conativă din engleză reprezintă o situație asemănătoare variației tranzitiv−antipasiv
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
obiectului direct în poziția subiectului se asociază cu apariția formei reflexive a verbului, reflexivul marcând formal distincția sintactică dintre tranzitiv și intranzitiv. Această primă analiză a verbelor ergative din lingvistica românească are în vedere numai verbele ergative care au o pereche tranzitivă (adică pe cele "derivate", vezi infra, 3.2.1.) și numai pe cele de schimbare de stare. Ca urmare a unei abordări strict sintactice, analiza nu dă seamă de distincția dintre pasivul cu se și verbele ergative reflexive, punct
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
în construcții pasive 8, ergativele realizează construcții aparent pasive, construcții cu Pacientul așezat în poziția subiectului (Soarele apune, Frunzele cad, Producția crește, Fântânile seacă, Mâncarea se arde, Cireșele se coc, Copilul se însănătoșește) și care, în plus, pot apărea în perechi de construcții, una tranzitivă, cealaltă intranzitiv-ergativă, creând impresia realizării opoziției activ/pasiv (Negustorii cresc prețurile − Prețurile cresc, Gospodina arde mâncarea − Mâncarea se arde, Căldura coace fructele − Fructele se coc, Seceta seacă fântânile − Fântânile seacă). În realitate, construcțiile ergative sunt lipsite
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
pasiv (Negustorii cresc prețurile − Prețurile cresc, Gospodina arde mâncarea − Mâncarea se arde, Căldura coace fructele − Fructele se coc, Seceta seacă fântânile − Fântânile seacă). În realitate, construcțiile ergative sunt lipsite de sens pasiv; cele două verbe din construcția tranzitivă și din perechea ei intranzitivă nu sunt legate printr-o relație de "pasiv", ci reprezintă unități lexicale distincte (GALR II: 142/140, s.n.). Restricția semantică formulată pentru diateza impersonală (Pană Dindelegan 2008e [2005e]: 147/145, în GALR II), care nu caracterizează decât verbele
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
cauzativizării este "dereflexivizarea" verbului, manifestată prin ștergerea mărcii reflexive. Verbul ergativ este definit (Ușurelu 2005a: 51) ca fiind un verb biactanțial, care se combină obligatoriu cu un actant subiect și cu un actant obiect. În accepția autoarei, în cazul unei perechi de tipul Vântul împrăștie norii/ Norii se împrăștie, primul este verbul ergativ, iar al doilea, verbul eventiv (Ușurelu 2005a: 156). Folosind drept criteriu sistemul tradițional de diateze, Ușurelu (2005b: 37) distinge trei clase de ergative: (a) verbul din construcția de
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
de mișcare (a alerga, a balansa). Definiția și clasificarea propuse de Ușurelu (2005a,b) urmează linia lui Lyons, cu influențe din teoria localistă, îndepărtându-se destul de mult de accepția curentă dată verbelor ergative (inacuzative). Ușurelu (2005a: 156−157) explică existența perechilor de verbe prin cauzativizare (intranzitivul cu formă reflexivă este derivat de la verbul tranzitiv, iar intranzitivul cu formă nereflexivă este bază pentru derivarea tranzitivului), însă nu face precizări despre relația dintre cele două ipostaze (aceeași intrare lexicală sau intrări diferite). Și
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
boat sank ' Vasul s-a scufundat'. Cele două motive pentru care verbul din exemplul (c) nu este inacuzativ: sink 'a scufunda' (ca și open 'a deschide', close 'a închide', increase 'a crește', break 'a rupe', drop 'a picura') are o pereche tranzitivă, care atribuie acuzativul; în plus, aceste verbe nu acceptă construcția cu there 11. Haegeman (1994: 337) folosește termenul inacuzativ pentru verbele pasive, pentru verbele cu ridicare și pentru verbele de mișcare și de (schimbare de) stare; verbele cu un
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
verbe nu acceptă construcția cu there 11. Haegeman (1994: 337) folosește termenul inacuzativ pentru verbele pasive, pentru verbele cu ridicare și pentru verbele de mișcare și de (schimbare de) stare; verbele cu un singur argument ca sink care au o pereche tranzitivă sunt numite ergative. Matsuzaki (2001: 1), urmându-l pe Roberts (1987)12, folosește, de asemenea, termenul de verbe ergative numai pentru cele care au pereche tranzitivă (de tipul break 'a rupe', open 'a deschide'), iar termenul inacuzative, pentru cele
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
de (schimbare de) stare; verbele cu un singur argument ca sink care au o pereche tranzitivă sunt numite ergative. Matsuzaki (2001: 1), urmându-l pe Roberts (1987)12, folosește, de asemenea, termenul de verbe ergative numai pentru cele care au pereche tranzitivă (de tipul break 'a rupe', open 'a deschide'), iar termenul inacuzative, pentru cele care nu au pereche tranzitivă, de tipul (come 'a veni', appear 'a apărea'). 3.2. Subclase de verbe inacuzative/ergative Comportamentul eterogen al verbelor inacuzative impune
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
ergative. Matsuzaki (2001: 1), urmându-l pe Roberts (1987)12, folosește, de asemenea, termenul de verbe ergative numai pentru cele care au pereche tranzitivă (de tipul break 'a rupe', open 'a deschide'), iar termenul inacuzative, pentru cele care nu au pereche tranzitivă, de tipul (come 'a veni', appear 'a apărea'). 3.2. Subclase de verbe inacuzative/ergative Comportamentul eterogen al verbelor inacuzative impune identificarea mai multor subclase de verbe, în funcție de criterii sintactice și semantice. 3.2.1. Clasificarea sintactică Primul tip
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
2. Subclase de verbe inacuzative/ergative Comportamentul eterogen al verbelor inacuzative impune identificarea mai multor subclase de verbe, în funcție de criterii sintactice și semantice. 3.2.1. Clasificarea sintactică Primul tip de clasificare privește capacitatea verbelor inacuzative de a avea o pereche tranzitivă. Levin și Rappaport Hovav (1995: 82) stabilesc acest tip de distincție (preluată și de Avram 2003: 179) în cadrul clasei de verbe inacuzative, delimitând, din punctul de vedere al reprezentării lexico-semantice, trei mari clase de verbe intranzitive: (a) inacuzative a
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
din punctul de vedere al reprezentării lexico-semantice, trei mari clase de verbe intranzitive: (a) inacuzative a căror reprezentare lexico-semantică de bază este cauzativă/diadică și a căror structură argumentală conține un singur argument direct intern (inacuzative derivate) − cele care au pereche tranzitivă/cauzativă; (b) inacuzative care nu pot fi puse în relație cu verbe "mai primare" care să aibă două argumente interne (inacuzative primare); (c) inergative monadice, a căror structură argumentală conține un singur argument extern. În acest punct al descrierii
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
un comportament eterogen și pot fi incluse cel puțin în două clase: frighten 'a speria, a înspăimânta' vs fear 'a se teme, a se speria', în engleză, sau preoccupare 'a preocupa' vs piacere 'a plăcea', în italiană, primul membru al perechii fiind, în ambele cazuri, cauzativ. Croft (1993, apud Levin și Rappaport Hovav 2005: 22) menționează că există variație în cadrul aceleiași limbi și de la o limbă la alta pentru realizarea argumentală a verbelor psihologice noncauzative (tipul fear), dar nu și pentru
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
argumentul postverbal în nominativ al verbului piacere, ca și argumentul postverbal al inacuzativelor, acceptă cliticizarea prin ne (care trebuie acceptat cu rezerva relevanței cliticizării prin ne ca test pentru inacuzativitate). Pesetsky (1995: 56) se distanțează de analizele anterioare, subliniind că perechile de construcții avute în vedere nu au aceleași condiții de adevăr. Perechile de acest tip nu sunt dublete, pentru că ambele predicate atribuie rolul Experimentator, dar al doilea rol este Cauzator (pentru subiect) sau Ținta Emoției (engl. Target of Emotion)/ Subiectul
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
inacuzativelor, acceptă cliticizarea prin ne (care trebuie acceptat cu rezerva relevanței cliticizării prin ne ca test pentru inacuzativitate). Pesetsky (1995: 56) se distanțează de analizele anterioare, subliniind că perechile de construcții avute în vedere nu au aceleași condiții de adevăr. Perechile de acest tip nu sunt dublete, pentru că ambele predicate atribuie rolul Experimentator, dar al doilea rol este Cauzator (pentru subiect) sau Ținta Emoției (engl. Target of Emotion)/ Subiectul Emoției (engl. Subject Matter of Emotion)26. Pesetsky (1995: 59) arată că
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
cele de tip (a), așa cum nu există niciun motiv tematic pentru a distinge structural aceste verbe de alte verbe care selectează [+c]. Verbele din construcțiile de tip (b) trebuie să accepte reducerea lexicală a rolului [+c], exact ca în cazul perechilor tranzitive ale inacuzativelor. Rezerva autoarei, formulată pe baza datelor din limba neerlandeză, este următoarea: chiar dacă au proprietăți comune cu inacuzativele, aceste verbe reduse pot apărea numai la forma reflexivă. Bennis (2004: 88) susține că verbele psihologice au proiecția vP, ceea ce
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
cu un comportament inergativ (această distincție se corelează cu posibilitatea adjectivizării participiului numai pentru folosirea inacuzativă, nu și pentru cea inergativă). De exemplu, verbele a evolua, a naufragia au un comportament oscilant, putând fi atât inacuzative (primul exemplu din fiecare pereche), cât și inergative (al doilea exemplu): (a) Sistemul economic evoluează încet, dar sigur; sistem economic evoluat Ion evoluează rapid în învățarea japonezei 30; *om evoluat în învățarea japonezei (b) O navă a naufragiat în Canalul Suez din cauza furtunii; navă naufragiată
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
zăpadă, iar acum se dezgheață la gura sobei; *om dezghețat la gura sobei. În cele trei exemple, distincția relevantă este uman/nonuman, la care se adaugă, implicit, și posibilitatea controlului (de către subiectul uman agentiv) pentru al doilea exemplu din fiecare pereche. În alte cazuri, importantă este, în primul rând, capacitatea de control a subiectului. În exemplele (d) și (e), chiar dacă ambele enunțuri au subiect uman, în primul exemplu din fiecare pereche subiectul nu are capacitate de control asupra procesului, iar verbul
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
de către subiectul uman agentiv) pentru al doilea exemplu din fiecare pereche. În alte cazuri, importantă este, în primul rând, capacitatea de control a subiectului. În exemplele (d) și (e), chiar dacă ambele enunțuri au subiect uman, în primul exemplu din fiecare pereche subiectul nu are capacitate de control asupra procesului, iar verbul are comportament inacuzativ, dovadă fiind și posibilitatea adjectivării participiului; în cel de al doilea exemplu al fiecărei perechi, subiectul are capacitate de control, deci verbul este inergativ și participiul său
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
e), chiar dacă ambele enunțuri au subiect uman, în primul exemplu din fiecare pereche subiectul nu are capacitate de control asupra procesului, iar verbul are comportament inacuzativ, dovadă fiind și posibilitatea adjectivării participiului; în cel de al doilea exemplu al fiecărei perechi, subiectul are capacitate de control, deci verbul este inergativ și participiul său nu se poate adjectiva. (d) Ion s-a cocoșat pe la 70 de ani; om cocoșat Ion s-a cocoșat ca să poată intra în peșteră; *om cocoșat ca să intre
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
izvorî, a transpira, a țâșni (primare); a picura (derivat). Am considerat ca fiind esențială pentru această subclasă semantică de verbe informația semantică [emisie involuntară de sunete, miros, substanțe]. Verbele din această subclasă pot exprima, contextual, mișcarea direcționată. Primul exemplu din perechile de mai jos ilustrează valoarea semantică "emisie de...", iar cel de al doilea, pe cea de "mișcare direcționată": (a) Apa se infiltrează în pereții casei și distruge tencuiala Deși inundația s-a produs la etajul 5, apa se infiltrează până la
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
se infiltrează până la parter (b) Râul se revarsă și distruge culturile de pe mal Râul se revarsă până la șoseaua din apropiere. Deși în engleză verbele din această clasă nu acceptă alternanța cauzativă (vezi supra, 3.2.2.5.), pentru română există perechi tranzitive pentru destul de multe verbe (pentru cele derivate). 3.3.2.6. Aspectuale: ● reflexive: a se declanșa, a se încheia, a se repeta, a se termina (derivate); ● reflexive/nereflexive: a (se) continua, a (se) porni, a (se) sfârși (derivate); ● nereflexive
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
a se termina (derivate); ● reflexive/nereflexive: a (se) continua, a (se) porni, a (se) sfârși (derivate); ● nereflexive: a conteni, a începe, a înceta (derivate). Verbele aspectuale se află într-o relație semantică destul de strânsă cu unele verbe de configurație spațială. Perechile de exemple de mai jos ilustrează posibilitatea unor verbe de a exprima atât configurația spațială (primul exemplu din fiecare pereche), cât și o informație aspectuală (al doilea exemplu): (a) Drumul asfaltat se continuă cu o cărare Ședința (se) continuă până la
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]
-
începe, a înceta (derivate). Verbele aspectuale se află într-o relație semantică destul de strânsă cu unele verbe de configurație spațială. Perechile de exemple de mai jos ilustrează posibilitatea unor verbe de a exprima atât configurația spațială (primul exemplu din fiecare pereche), cât și o informație aspectuală (al doilea exemplu): (a) Drumul asfaltat se continuă cu o cărare Ședința (se) continuă până la miezul nopții (b) Drumul cu gropi se prelungește până la ieșirea din oraș Ședința se prelungește neașteptat (c) Autostrada A2 se
[Corola-publishinghouse/Science/84999_a_85785]