18,324 matches
-
două forme ale filozofiei limbii au în comun conceperea filozofiei ca o activitate care urmărește elucidarea sensurilor limbii și cercetarea raportului limbii cu intelectul uman și cu natura. Dar, în vreme ce Wittgenstein și adepții săi erau interesați în principal de analiza lingvistică în vederea înlăturării confuziilor și paradoxurilor, Școala de la Oxford își propunea o critică a limbii cu scopul de a pătrunde în logica noțiunilor filozofice de bază ale discursului obișnuit sau de determinare a formelor și funcționării acestuia. Totuși, după David P
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
căci limbajul (limba) reprezintă o mulțime de activități, diferite unele de altele, formulate într-o multitudine a jocurilor de limbaj, care au totuși ceva în comun ("asemănări de familie"). În ultimă instanță, jocul de limbaj este solidaritatea dintre o semnificație lingvistică și un ansamblu de comportamente și acțiuni. Pentru ca îndoiala că am mîini să fie inteligibilă, trebuie mai întîi să pricep cînd se vorbește despre mîini și despre faptul că le am (trebuie să pricep, deci, despre ce este vorba), iar
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
asupra regulilor de folosire a cuvintelor limbii. Aceasta presupune că îndoiala cu privire la faptul că cineva are mîini nu are nici un sens în cadrul jocului de limbaj. Prin urmare, crede Wittgenstein, îndoiala este exclusă atunci cînd privește lucruri fundamentale ale manifestării noastre lingvistice sau de alt tip. Aceasta nu înseamnă însă că nu există nici o îndoială, ci numai că ea nu poate privi însuși obiectul îndoielii (dacă mă îndoiesc că pe masă se află o carte, nu trebuie să mă îndoiesc dacă există
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbă a rămas sub dominația platonismului. Abia în pragul secolului al XIX-lea și, mai ales, spre mijlocul acestui secol, cînd învinge spiritul științific prin neogramatici, se poate spune că aristotelismul devine precumpănitor în știința limbii. Pînă la apariția geografiei lingvistice însă, limba populară începe a fi privită ea însăși ca avînd o formă "ideală", unică și unitară, fără a se insista pe faptul că ea cunoaște însemnate varietăți locale, că este compusă din dialecte și graiuri. După Eugen C o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
suspendă varietatea de acest tip, tinzînd spre o formă generală, supradialectală și spre statutul de limbă comună. Dar, dacă limba literară este "comună" fiindcă nu are variații locale, limba populară este "comună" deoarece este folosită de toți vorbitorii unui spațiu lingvistic sau măcar este cunoscută de toți, atunci cînd unii dintre ei folosesc aspectul cult. Limba literară cunoaște însă structuri alternative sociolectale, fiindcă în interiorul ei se produc diviziuni legate de straturile sau de păturile socioculturale ale comunității. Pe lîngă faptul că
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
tip popular, dar, pe terenul ei, se dă expresie și cunoașterii științifice, realizate după alte exigențe. În confruntarea dintre cunoașterea populară și cea științifică există permanent tendința de a favoriza pe aceasta din urmă și, în aceste condiții, și mijloacele lingvistice care-i dau expresie. Se produce însă o ierarhizare la nivelul stilurilor funcționale, încît unele (în primul rînd cel beletristic) se orientează în bună măsură spre latura de inspirație populară a limbii literare, în vreme ce altele (stilul științific îndeosebi) se proiectează
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
măsură în mod conștient. Deși în maniere diferite, atît limba populară, cît și limba literară se schimbă necontenit, în măsura în care sînt între-buințate și nu se află în situația de limbi moarte. Schimbarea se produce în ambele cazuri prin apariția unor fenomene lingvistice noi în raport cu cele care existau deja în uzul limbii, dar care erau posibile din perspectiva virtualităților ei. Un fenomen lingvistic este un fapt de limbă care poate apărea în mod întîmplător sau în mod obișnuit în vorbire. Dacă apariția este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
între-buințate și nu se află în situația de limbi moarte. Schimbarea se produce în ambele cazuri prin apariția unor fenomene lingvistice noi în raport cu cele care existau deja în uzul limbii, dar care erau posibile din perspectiva virtualităților ei. Un fenomen lingvistic este un fapt de limbă care poate apărea în mod întîmplător sau în mod obișnuit în vorbire. Dacă apariția este întîmplătoare, el poate dispărea, în sensul că nu mai este reluat, sau se poate extinde și devine curent. Faptele de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
rînd prin faptul că sînt considerate utile. Această trăsătură a utilității poate fi însă conștientizată sau nu de vorbitori, la nivelul limbii populare rămînînd de obicei la nivelul neconștientizat, răspîndindu-se prin imitație și impu-nîndu-se prin tradiție. În limba literară, fenomenul lingvistic devine întotdeauna și un fapt de conștiință și, în acest caz, el este interpretat și acceptat sau respins, indiferent dacă este întîmplător sau curent. Interpretarea fenomenului lingvistic ține de modelul spre care este orientată limba, iar favorizarea lui este condiționată
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nivelul neconștientizat, răspîndindu-se prin imitație și impu-nîndu-se prin tradiție. În limba literară, fenomenul lingvistic devine întotdeauna și un fapt de conștiință și, în acest caz, el este interpretat și acceptat sau respins, indiferent dacă este întîmplător sau curent. Interpretarea fenomenului lingvistic ține de modelul spre care este orientată limba, iar favorizarea lui este condiționată de compatibilitatea cu acest model, care poate fi fundamentat pe însăși istoria limbii sau pe aspectul constatat la alte limbi literare. În condițiile în care termenul normă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
socială, încît există, pe de o parte, reguli care arată ce trebuie respectat pentru "a vorbi corect" și, pe de altă parte, cum trebuie procedat pentru "a vorbi cînd și cum se cuvine"156. Această dublă perspectivă în manifestarea normei lingvistice are aplicabilitate atît la nivelul limbii populare, cît și nivel literar, încît normele cutumiare și cele legiferate au în vedere ambele aspecte, concordanța cu structurile limbii (și cu tipul ei) și înscrierea în exigențele stabilite de tradiție și de uzul
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
atenția asupra aspectului popular al acestora. De fapt, în ultimă instanță, se statornicește acum ideea valorii inerente a limbilor vorbite, indiferent de originea lor și indiferent de raportul lor cu anumite limbi clasice exemplare. Savanții se străduiesc să explice fenomenele lingvistice în corelație cu alte fenomene umane (istorie, cultură, specific național etc.), considerînd că limbile au anumite virtuți reflectate într-un specific, într-un "geniu" al lor. S-au adăugat apoi alte opțiuni și metode, încît lingvistica a ajuns să fie
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
specific, într-un "geniu" al lor. S-au adăugat apoi alte opțiuni și metode, încît lingvistica a ajuns să fie o sumă de discipline bine delimitate și cu o problematică deosebit de complexă și de diversificată. Forma de bază a activității lingvistice de acest tip constă în adunarea, explicarea și interpretarea faptelor de limbă, iar teoriile, concepțiile sau metodele antrenate și rezultate sînt raportate la alte fenomene sociale. Ca atare, lingvistica limbilor populare este expozitivă și analitică, ea nu face decît să
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
urmărit corespondențele cu stările ulterioare (în primul rînd cele actuale), analiza limbii literare s-a făcut mai ales prin inventare de fenomene întîlnite în anumite opere, la anumiți autori, în anumite epoci etc., și numai uneori s-au vizat fenomenele lingvistice pornind de la stările inițiale și ajungînd la cele actuale. Această diferență metodologică între studiul limbii populare și cel al limbii literare nu este însă numaidecît o consecință a unui obiect al cercetării diferențiat, ci rezultă dintr-o prea apropiată urmare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii populare, precum metoda comparativ-istorică nu este aplicabilă nici măcar în chestiunile de principiu în lingvistica limbilor literare, fiindcă limbile literare nu continuă o limbă-mamă și nu se dezvoltă prin evoluții interne care să se poată asocia în forma unor legi lingvistice. De aceea, nici reconstituirea faptelor de limbă neatestate nu este posibilă în cercetarea limbilor literare, deoarece aici se evaluează numai fapte atestate, deși acestea pot reprezenta deseori fenomene singulare, fără frecvență semnificativă și fără continuitate în raport cu fenomenele anterioare sau ulterioare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ivea necesitatea de a avea și o corespondentă scrisă, și atunci s-a născut inițiativa de a crea o limbă italiană literară. Lucrurile nu s-au oprit însă aici, modelul de excelență al limbii latine a orientat permanent tipul prefacerilor lingvistice impuse prin hotărîrile unor foruri intelectuale. Exemplul italienilor a fost curînd urmat de celelalte popoare romanice occidentale și, apoi, de popoarele germanice încît, treptat, aproape toate limbile europene și-au creat un aspect literar alături de cel popular. Se poate întîmpla
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu se prezintă ca realități omogene din punctul de vedere al concretizării în discurs sau în text, fiindcă vorbirea selectează și specializează anumite elemente ale limbii pentru a se adapta la mediile sociale (profesionalizate) care grupează pe vorbitorii unor comunități lingvistice în diviziuni ale acesteia 159. Acest fenomen se produce în modul cel mai evident la nivelul limbii literare, iar investigarea lui intră în sfera stilisticii lingvistice, care studiază în mod special stilurile funcționale ale limbii. S-ar putea considera că
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
pentru a se adapta la mediile sociale (profesionalizate) care grupează pe vorbitorii unor comunități lingvistice în diviziuni ale acesteia 159. Acest fenomen se produce în modul cel mai evident la nivelul limbii literare, iar investigarea lui intră în sfera stilisticii lingvistice, care studiază în mod special stilurile funcționale ale limbii. S-ar putea considera că, în vreme ce limba este particularizarea comunitară a limbajului, stilul funcțional este particularizarea socială a limbii, iar vorbirea este concretizarea individuală a limbii în interiorul unui stil. Deși inoperant
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
particularizarea comunitară a limbajului, stilul funcțional este particularizarea socială a limbii, iar vorbirea este concretizarea individuală a limbii în interiorul unui stil. Deși inoperant în lingvistica occidentală, conceptul de "stil funcțional" poate contribui în mare măsură la reabilitarea stilisticii ca ramură lingvistică, delimitată de poetică, hermeneutică, textologie etc., așa cum au văzut-o întemeietorii ei. Pornind de la această premisă și preluînd cele două trăsături ale limbii, omogeneitatea și varietatea, remarcate de Eugen C o ș e r i u160, se poate aprecia că
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o particularizare a normei limbii. Cît privește dimensiunile ce trebuie avute în vedere în delimitarea stilurilor funcționale, dimensiuni care trebuie luate în considerare și în cercetarea speciilor subordonate lor, acestea sînt următoarele: dimensiunea ontică, dimensiunea gnoseologică, dimensiunea cultural-istorică și dimensiunea lingvistică (și etimologică). Ca atare, un stil funcțional se definește mai întîi printr-o latură ontică, care vizează segmentul de aplicare din lumea obiectivă. În relația cu lumea, lingviștii menționează deseori triada om limbă lume, în ideea că limba mijlocește legătura
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
omul și pe care o recreează și o exprimă prin limbă. Stilul funcțional se aplică astfel unui segment al antropocosmosului, însă nu al antro-pocosmosului în întregime, adică lumii cunoscute de întrea-ga omenire, ci numai al aceluia care revine unei comunități lingvistice, încît el s-ar putea considera mai degrabă un glosocosmos. În cadrul acestuia, se diferențiază cîteva lumi raportabile la stilurile funcționale: 1) lumea obiectivă, corespunzătoare stilului științific, 2) lumea divină, corespunzătoare stilului religios, 3) lumea instituționalizată (supraindi-viduală), corespunzătoare stilului juridic-administrativ, 4
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
lumea imaginată (fundamentată pe imaginație și exprimată prin imagini), corespunzătoare stilului beletristic. Sub raport gnoseologic, determinarea stilului funcțional privește tipul de cunoaștere, care poate fi empiric sau rațional, perspectiva din care este privit segmentul cosmic vizat și maniera de redare lingvistică a lui. Dimensiunea cultural-istorică are în vedere statutul stilului în evoluția culturală a vorbitorilor unei limbi, momentele de apariție și nivelul de specificitate al profesiunilor care duc la delimitarea stilurilor. În mod firesc, cea mai însemnată este dimensiunea lingvistică (și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
redare lingvistică a lui. Dimensiunea cultural-istorică are în vedere statutul stilului în evoluția culturală a vorbitorilor unei limbi, momentele de apariție și nivelul de specificitate al profesiunilor care duc la delimitarea stilurilor. În mod firesc, cea mai însemnată este dimensiunea lingvistică (și etimologică) a stilului funcțional și, de obicei, acestui aspect i s-au consacrat cercetările de pînă acum, celelalte laturi fiind considerate ca subînțelese. Elementul esențial al limbii, semnul lingvistic (cuvîntul), are o poziție specială în fiecare dintre cele cinci
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
delimitarea stilurilor. În mod firesc, cea mai însemnată este dimensiunea lingvistică (și etimologică) a stilului funcțional și, de obicei, acestui aspect i s-au consacrat cercetările de pînă acum, celelalte laturi fiind considerate ca subînțelese. Elementul esențial al limbii, semnul lingvistic (cuvîntul), are o poziție specială în fiecare dintre cele cinci lumi ale glosocosmo-sului: 1) este expresie a creației în cazul lumii obiective (știința și tehnica fiind creații ale spiritului); 2) este identic cu creatorul în cazul lumii divine, în măsura în care aceasta
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
conotative) semantice ale cuvintelor, o serie de elemente motivate afectiv ale semnificației inițiale sau anumite valențe ce decurg din perspectiva etimologiei. Acesta nu este însă un aspect determinant al limbajului de specialitate. Trebuie observat, apoi, că elementele care privesc dimensiunea lingvistică sînt în parte determinate de celelalte dimensiuni. Fiecare stil funcțional cuprinde mai multe tipuri de limbaje (acestea ținînd tot de nivelul limbii) care întrunesc sub aceleași caracteristici aplicarea limbii la domenii cu afinități din perspectiva dimensiunilor stilistice. Stilul funcțional științific
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]