18,324 matches
-
că limbile se schimbă mereu, iar uneori atît de mult încît își pied identita-tea și devin alte limbi. Istorismul (în cadrul căruia se remar-că în mod deosebit schimbarea) a fost și principiul de bază al școlii neogramatice, care a dominat gîndirea lingvistică în ultimele decenii ale secolului al XIX-lea și mare parte din veacul următor. De altfel, chiar pentru Ferdinand de S a u s s u r e, care a orientat cercetarea limbii spre aspectele structurale și funcționale, faptul că
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
decenii ale secolului al XIX-lea și mare parte din veacul următor. De altfel, chiar pentru Ferdinand de S a u s s u r e, care a orientat cercetarea limbii spre aspectele structurale și funcționale, faptul că există schimbări lingvistice este nu numai un lucru de la sine înțeles, ci și un fenomen care vine deseori în atenție. De aceea, lingvistica diacronică este concepută de acest lingvist ca un studiu aproape exclusiv al schimbărilor în limbă 161. În general, schimbarea este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
atunci ea poate avea două aspecte: atîta timp cît identitatea limbii se menține, are loc o schimbare în limbă, iar atunci cînd această identitate se pierde se produce o schimbare a limbii. Din acest motiv, se poate afirma că schimbarea lingvistică poate fi o schimbare în limbă sau o schimbare a limbii, aceasta din urmă presupunînd o sumă apreciabilă de schimbări în limbă, realizate pe parcursul mai multor generații. După Louis H j e l m s l e v162, problema schimbării
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în limbă sau o schimbare a limbii, aceasta din urmă presupunînd o sumă apreciabilă de schimbări în limbă, realizate pe parcursul mai multor generații. După Louis H j e l m s l e v162, problema schimbării vizează relația dintre sistemul lingvistic și transformarea lingvistică și trebuie să stabilească în ce măsură se poate concepe un stadiu al limbii ca sistem și în ce măsură se poate stabili că modificările din limbă afectează acest sistem. Din acest motiv, limba ca sistem și limba ca dezvoltare sau
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o schimbare a limbii, aceasta din urmă presupunînd o sumă apreciabilă de schimbări în limbă, realizate pe parcursul mai multor generații. După Louis H j e l m s l e v162, problema schimbării vizează relația dintre sistemul lingvistic și transformarea lingvistică și trebuie să stabilească în ce măsură se poate concepe un stadiu al limbii ca sistem și în ce măsură se poate stabili că modificările din limbă afectează acest sistem. Din acest motiv, limba ca sistem și limba ca dezvoltare sau sistem lingvistic și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
transformarea lingvistică și trebuie să stabilească în ce măsură se poate concepe un stadiu al limbii ca sistem și în ce măsură se poate stabili că modificările din limbă afectează acest sistem. Din acest motiv, limba ca sistem și limba ca dezvoltare sau sistem lingvistic și schimbare lingvistică nu realizează opoziții incompatibile, ci sînt fenomene solidare 163. Concretizarea limbii prin actualizarea funcțiilor ei se face în vorbire, iar vorbirea este un act individual, atît prin faptul că reprezintă activitatea unui individ, cît și prin faptul
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
trebuie să stabilească în ce măsură se poate concepe un stadiu al limbii ca sistem și în ce măsură se poate stabili că modificările din limbă afectează acest sistem. Din acest motiv, limba ca sistem și limba ca dezvoltare sau sistem lingvistic și schimbare lingvistică nu realizează opoziții incompatibile, ci sînt fenomene solidare 163. Concretizarea limbii prin actualizarea funcțiilor ei se face în vorbire, iar vorbirea este un act individual, atît prin faptul că reprezintă activitatea unui individ, cît și prin faptul că această activitate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
unei limbi ar rezulta din complexitatea ei morfologică, încît evoluția de la antichitate la modernitate este văzută ca o trecere de la o stare perfectă la o stare mai puțin perfectă 166. Admirația acelor învățați pentru limbile antice pornea desigur de la stările lingvistice constatate în textele grecești și latine, deci de la aspectul literar al limbilor greacă și latină, încît ei nu au putut ști dacă și aspectul popular al limbilor respective prezenta aceeași organizare și precizie paradigmatică. Treptat însă, îndeosebi prin opiniile lui
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limba ei, constată nivelul mai scăzut al posibilităților limbii lor și se antrenează în ameliorarea acestora. Privită din această perspectivă a unei aspirații spre perfecționare, schimbarea în limbă înseamnă într-adevăr "evoluție", adică "dezvoltare, trecere la o fază superioară". Schimbarea lingvistică la nivelul limbii literare comportă însă și alte aspecte deosebitoare în raport cu aspectul popular. Desigur, în mare parte și aici inovațiile pornesc de la nivelul vorbirii (înțelegînd prin aceasta nu numai enunțul oral, ci și cel scris, care realizează textul), pe de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
menținute și extinse. Pentru stabilirea regulilor limbii literare (a normei legiferate) se realizează însă și lucrări speciale, așa-numitele lucrări normative, iar, prin acestea, se vizează efectiv schimbarea în limbă, prin urmarea regulilor și, ca atare, înainte de a deveni fapt lingvistic (concretizat în vorbire), schimbarea în limbă poate fi inițial numai fapt de gîndire. Fenomenul este însă în concordanță cu trăsăturile activității volitive umane, care se fundamentează pe proiecte ale rezultatelor activității, iar nu pe desfășurarea de la sine a ei și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
realiza o creație nouă. Prin urmare, este greu de intuit, cum limba ar putea fi numai activitate, așa cum nu se poate concepe cum s-ar putea frămînta pîine fără aluat. Firește că, fiind o activitate culturală, materialul antrenat în creația lingvistică trebuie să fie tot de natură culturală, adică o fază a limbii, care, prin creație, este supusă schimbării. Statutul de a fi de natură (socială și) culturală nu înlătură, în consecință, necesitatea ca limba să fie ceva și să se
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
anumite relații dintre vorbitori și limbă, ca în cazul contactelor dintre generații diferite sau al interpretării operelor literare vechi 171. Acest lingvist constată că identitatea codului, în momente diferite și la diferiți indivizi nu este o condiție absolută pen-tru comunicarea lingvistică și, de aceea, schimbarea lingvistică, ce poate fi apreciată ca o mutație, nu este în măsură să înlăture posibilitatea comunicării dacă organizarea din cadrul codului este respectată. Pornind de la aprecierea lui Saussure că o modificare (inovație) se propagă în decursul a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbă, ca în cazul contactelor dintre generații diferite sau al interpretării operelor literare vechi 171. Acest lingvist constată că identitatea codului, în momente diferite și la diferiți indivizi nu este o condiție absolută pen-tru comunicarea lingvistică și, de aceea, schimbarea lingvistică, ce poate fi apreciată ca o mutație, nu este în măsură să înlăture posibilitatea comunicării dacă organizarea din cadrul codului este respectată. Pornind de la aprecierea lui Saussure că o modificare (inovație) se propagă în decursul a circa 300 de ani, cînd
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o modificare (inovație) se propagă în decursul a circa 300 de ani, cînd se produce într-adevăr o schimbare în limbă, Ramon M e n é nd e s P i d a l insistă pe caracterul insesizabil al schimbărilor lingvistice (desigur, la nivelul limbii populare), care se realizează treptat pe parcursul mai multor genera-ții172. Situația este alta în cazul limbii literare unde inovația poate produce schimbarea în limbă într-un timp mult mai scurt și, de aceea, are mare importanță nu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se realizează treptat pe parcursul mai multor genera-ții172. Situația este alta în cazul limbii literare unde inovația poate produce schimbarea în limbă într-un timp mult mai scurt și, de aceea, are mare importanță nu numai felul cum se prezintă schimbarea lingvistică în realitate, ci și modul ei de abordare, legat de maniera în care este concepută existența limbii. În această abordare, are mare importanță operarea distincției între o schimbare de tip natural (deși socială), fără scop, de care societatea nu este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
corespondență între cele două niveluri, fiindcă, de exemplu, transformarea limbii latine populare în limbile literare romanice nu a însemnat și o transformare a latinei literare în limbi romanice literare 173. Istoria lingvisticii relevă o amplă dezbatere în legătură cu faptul dacă schimbările lingvistice se produc sau nu datorită unor cauze, iar, în eventualitatea că asemenea cauze există, dacă ele acționează din interiorul sistemului limbii sau din afara lui și dacă există diferențe între cauzele și schimbările produse la nivelul limbii populare și cele din
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Eugeniu Coșeriu potrivit căreia la baza oricărei lingvistici se află filozofia limbii (limbajului), fiindcă nu există știință fără o filozofie, chiar dacă aceasta este de cele mai multe ori numai implicită și cu posibilități reduse de a fi intuită și determinată 174. Curentul lingvistic neogramatic, care a avut mulți aderenți începînd cu a doua jumătate a secolului al XIX-lea, se înscria, prin fundamentul filozofic și prin metodologie, în ambianța creată de pozitivismul ce urmărea apropierea de realitatea cercetată și adecvarea la ea prin
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de investigare. Ca atare, în activitatea de cunoaștere și de explicare a fenomenelor, lingviștii și-au construit o sumă de concepte specifice și au realizat metode de cercetare proprii domeniului cercetat. Uneori, concepte sau sisteme de concepte operante în cercetarea lingvistică au primit utilitate științifică extinsă, devenind uzuale pentru întreaga gamă a științelor umane, încît lingvistica a ajuns în măsură să instituie categorii supradisciplinare. În efortul de a găsi o explicație pentru schimbarea din limbă, neogramaticii au admis existența unor cauze
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
supradisciplinare. În efortul de a găsi o explicație pentru schimbarea din limbă, neogramaticii au admis existența unor cauze, unele de natură articulatorie, iar altele de natură psihologică (spirituală). Dintre acestea, baza de articulație a fost considerată elementul principal de schimbare lingvistică la nivel popular, îndeosebi în momentele de adoptare a unei limbi străine de către o populație. În acest spirit, Alexandru P h i l i p p i d e aprecia că baza de articulație este factorul material legat de realitatea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se modifică în timp, prin succesiunea generațiilor, prin amestecul de populație sau prin alte fenomene, iar aceasta are reflexe în articularea sunetelor, producînd schimbări în vorbire sau chiar schimbări în limbă în domeniul fonetic 178. Despre epoci de intensă schimbare lingvistică vorbește și E. Coșeriu, după care, existența unei evoluții într-un ritm accelerat a limbilor depinde de două condiții: 1) de slăbiciu-nea și de lipsa de stabilitate a tradiției lingvistice (datorate interferenței limbilor sau revoluțiilor socio-culturale, care atrag după ele
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbă în domeniul fonetic 178. Despre epoci de intensă schimbare lingvistică vorbește și E. Coșeriu, după care, existența unei evoluții într-un ritm accelerat a limbilor depinde de două condiții: 1) de slăbiciu-nea și de lipsa de stabilitate a tradiției lingvistice (datorate interferenței limbilor sau revoluțiilor socio-culturale, care atrag după ele decăderea culturii tradiționale) și 2) de coexistența, la nivelul tipului lingvistic, a unor principii contrarii, care, privite istoric, permit tranziția de la un tip lingvistic la altul. Sînt amintite în acest
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
un ritm accelerat a limbilor depinde de două condiții: 1) de slăbiciu-nea și de lipsa de stabilitate a tradiției lingvistice (datorate interferenței limbilor sau revoluțiilor socio-culturale, care atrag după ele decăderea culturii tradiționale) și 2) de coexistența, la nivelul tipului lingvistic, a unor principii contrarii, care, privite istoric, permit tranziția de la un tip lingvistic la altul. Sînt amintite în acest context evoluții precum cele de la latină la limbile romanice, de la franceza veche la franceza modernă și de la engleza veche la cea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de lipsa de stabilitate a tradiției lingvistice (datorate interferenței limbilor sau revoluțiilor socio-culturale, care atrag după ele decăderea culturii tradiționale) și 2) de coexistența, la nivelul tipului lingvistic, a unor principii contrarii, care, privite istoric, permit tranziția de la un tip lingvistic la altul. Sînt amintite în acest context evoluții precum cele de la latină la limbile romanice, de la franceza veche la franceza modernă și de la engleza veche la cea modernă 179. Coșeriu precizează că, dacă aceste două condiții nu sînt întrunite simultan
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
dacă aceste două condiții nu sînt întrunite simultan, existînd eventual doar una dintre ele, ritmul evoluției este mult mai lent. Fără îndoială că obsevațiile sînt corecte, căci, ceea ce produce în mod real slăbiciunea tradiției sau preferința pentru unul din tipurile lingvistice, sînt aspecte care particularizează fiecare epocă-salt. Situîndu-se pe altă platformă filozofică, Coșeriu nu aduce în discuție factorii articulatorii pe care îi aveau în vedere neogramaticii, deși în analiza sa vizează în primul rînd limba populară și uneori admite că există
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
epocă-salt. Situîndu-se pe altă platformă filozofică, Coșeriu nu aduce în discuție factorii articulatorii pe care îi aveau în vedere neogramaticii, deși în analiza sa vizează în primul rînd limba populară și uneori admite că există "deprinderi articulatorii" ce caracterizează comunitățile lingvistice. Cei care consideră însă baza de articulație ca o cauză a schimbării limbii și a schimbării în limba populară, admit și existența unei baze psihologice la același aspect al limbii. Astfel, urmîndu-l pe Hermann Paul, A. Philippide menționează printre factorii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]