18,324 matches
-
baza de articulație ca o cauză a schimbării limbii și a schimbării în limba populară, admit și existența unei baze psihologice la același aspect al limbii. Astfel, urmîndu-l pe Hermann Paul, A. Philippide menționează printre factorii care contribuie la schimbarea lingvistică și modificarea psihicului. Această bază psihologică (pe care G. Ivănescu o numește bază spirituală, fiindcă este alcătuită din psihic și din cultură), ca factor al schimbării lingvistice, întrunește aspectele psihice, logice și cognitive care acționează în procesul cunoașterii și al
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
urmîndu-l pe Hermann Paul, A. Philippide menționează printre factorii care contribuie la schimbarea lingvistică și modificarea psihicului. Această bază psihologică (pe care G. Ivănescu o numește bază spirituală, fiindcă este alcătuită din psihic și din cultură), ca factor al schimbării lingvistice, întrunește aspectele psihice, logice și cognitive care acționează în procesul cunoașterii și al comunicării, încît trebuie admis pentru psihologic o accepțiune foarte largă, care să cuprindă deopotrivă însușirile psihice (printre care și temperamentul) și procesele psihice (cognitive, afective și voliționale
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
substratului în modificarea unei limbi însușite dar transformate pînă la a deveni altă limbă și, prin urmare, ca să devină cauze ale schimbării, ele trebuie să fie mai întîi trăsături definitorii pentru un grup uman din perspectiva științei și conștiinței lui lingvistice, trebuie să fie, deci, factori care asigură folosirea unei limbi (a limbii de substrat) prin fapte diferențiate, dar raportabile la aceleași forme ideale, și intră în tradiția limbii respective. Aceste trăsături, precum și altele, care alcătuiesc tradiția, asigură o anumită stabilitate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
întrebuința din întreaga gamă a sunetelor ce pot fi articulate de om numai o anumită serie, care devine proprie limbii materne vorbite de acel grup. De aceea, în cazul contactului cu altă limbă și al însușirii ei, membrii unei comunități lingvistice istoricește constituite au dificultăți în receptarea exactă a sunetelor specifice acelei limbi, dar nespecifice limbii lor, și, mai ales, în reproducerea unor astfel de sunete, manifestînd tendința de a le apropia sau chiar de a le asimila sunetelor din limba
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
literară care corespunde unei anumite limbi populare preia de la aceasta tipul de bază de articulație și de bază psihologică, precum și rezultatul acțiunii lor, dar principiile funcționării ei fiind altele, ele nu mai rămîn și la acest nivel cauze ale schimbării lingvistice. Specificul schimbării limbii Există specialiști care nu consideră utilă distincția limbă populară − limbă literară, vorbind despre ambele aspecte în același timp și asimilîndu-le manifestările și formele de evoluție. Astfel, Eugen Coșeriu, pe linia orientării lingvistice fundamentate de Benedetto Croce și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
acest nivel cauze ale schimbării lingvistice. Specificul schimbării limbii Există specialiști care nu consideră utilă distincția limbă populară − limbă literară, vorbind despre ambele aspecte în același timp și asimilîndu-le manifestările și formele de evoluție. Astfel, Eugen Coșeriu, pe linia orientării lingvistice fundamentate de Benedetto Croce și Karl Vossler, tratează împreună modalitatea de realizare a transformărilor din limba populară la cea din limba literară. În cercetarea sa, Coșeriu stipulează o preeminență a factorilor mentali, încît, chiar în cazul schimbărilor fonetice, alunecarea sunetului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
lui exista și în concepția unora dintre antecesorii acestui lingvist, în primul rînd la Croce, însă Alexandru Philippide a demonstrat că este imposibil de admis ideea despre un sunet înaintea producerii lui181, căci, chiar dacă s-ar considera că "slăbirea" științei lingvistice privește limba care se adoptă la un moment dat de o populație și sunetele ei sînt asimilate în mintea vorbitorilor de imaginile sunetelor limbii care dispare, aceasta ar presupune o existență a sunetului înaintea imaginii lui în limba care este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
într-o condiție necesară pentru direcționarea schimbărilor, pot lua naștere și fenomene înrudite cu cele deja existente, pot apărea, prin urmare, sunete care nu existau nici în limba inițială și nici în cea adoptată. Eugen Coșeriu consideră că problema schimbării lingvistice nu se poate pune și nu trebuie pusă în termeni cauzali și, ca tare, nu este firesc să se vorbească de cauze ale acestei schimbări, întrucît schimbarea intră în însăși forma de existență a limbii. Căutarea unor cauze ale schimbărilor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu se poate pune și nu trebuie pusă în termeni cauzali și, ca tare, nu este firesc să se vorbească de cauze ale acestei schimbări, întrucît schimbarea intră în însăși forma de existență a limbii. Căutarea unor cauze ale schimbărilor lingvistice ar presupune −crede acest lingvist− considerarea limbii ca ceva static, ca ceva "care nu ar trebui să se schimbe" și în care schimbarea ar necesita o cauză exterioară pentru a o scoate din această stare 182. Dar, arată Coșeriu, limba
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o cauză exterioară pentru a o scoate din această stare 182. Dar, arată Coșeriu, limba fiind funcțională (enérgeia), schimbarea corespunde esenței ei, căci limba "nu este făcută" și rămasă într-o anumită formă, ci ea se face mereu prin activitatea lingvistică a vorbitorilor 183. Coșeriu afirmă că, spre deosebire de fenomenele natura-le, unde există necesitate externă, în limbă, ca în toate fenomenele culturale, se manifestă necesitatea internă sau finalitatea, deoarece vorbitorii sînt liberi să modifice limba în funcție de necesitățile exprimării și, de aceea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
183. Coșeriu afirmă că, spre deosebire de fenomenele natura-le, unde există necesitate externă, în limbă, ca în toate fenomenele culturale, se manifestă necesitatea internă sau finalitatea, deoarece vorbitorii sînt liberi să modifice limba în funcție de necesitățile exprimării și, de aceea, orice fapt lingvistic nou este creat cu un scop. Trebuie însă observat că finalitatea (scopul) prevește exprimarea și comunicarea, iar nu limba în sine, căci vorbitorii nu-și propun să creeze în limbă, ci creează în limbă pentru a o adapta la ceva
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu este ceva static este, desigur, real și nu a fost contestat de nimeni, dar o stabilitate relativă a ele-mentelor limbii trebuie de asemenea admisă, căci altfel alte-ritatea nu ar fi posibilă, fiindcă vorbitorul își poate atribui interlocutorului propriile posibilități lingvistice numai în măsura în care acestea reprezintă ceva determinat în conștiința sa. Pe de altă parte, enunțul, în special în forma scrisă care are stabilitate evidentă, este posibil tocmai datorită relativei stabilități a limbii, care oferă posibilități de raportare la elementele ei delimitate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
numai în momentul ei inițial și este, după Coșeriu, "întotdeauna un act de creație individuală", care se poate datora unor deprinderi articulatorii 186, unor erori în urmarea modelului, unor motive stilistice sau culturale (obiecte sau concepte noi) etc.187 Schimbările lingvistice nu sînt niciodată de la început generale și simultane, precizează Coșeriu, ci provin întotdeauna de la un act individual, de la o inovație care se difuzează prin imitație. Prin urmare, după acest lingvist, schimbarea se produce inițial numai într-un act de vorbire
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de la început generale și simultane, precizează Coșeriu, ci provin întotdeauna de la un act individual, de la o inovație care se difuzează prin imitație. Prin urmare, după acest lingvist, schimbarea se produce inițial numai într-un act de vorbire (într-un act lingvistic) sau într-un cuvînt și, apoi, se difuzează în alte acte lingvistice sau se aplică și altor cuvinte. De aceea, sub acest aspect al genezei, "schimbarea fonetică nu se deosebește de schimbarea semantică, ambele avînd un început punctual, într-un
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
act individual, de la o inovație care se difuzează prin imitație. Prin urmare, după acest lingvist, schimbarea se produce inițial numai într-un act de vorbire (într-un act lingvistic) sau într-un cuvînt și, apoi, se difuzează în alte acte lingvistice sau se aplică și altor cuvinte. De aceea, sub acest aspect al genezei, "schimbarea fonetică nu se deosebește de schimbarea semantică, ambele avînd un început punctual, într-un act de vorbire 188. Schimbarea lingvistică (înțeleasă ca schimbare în limbă) reprezintă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
apoi, se difuzează în alte acte lingvistice sau se aplică și altor cuvinte. De aceea, sub acest aspect al genezei, "schimbarea fonetică nu se deosebește de schimbarea semantică, ambele avînd un început punctual, într-un act de vorbire 188. Schimbarea lingvistică (înțeleasă ca schimbare în limbă) reprezintă în acest caz difuzarea sau generalizarea unei inovații, adică implică o serie de adoptări succesive, care îi asigură pătrunderea de la nivelul actului de vorbire la nivelul limbii. Din acest motiv, arată Coșeriu, se poate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
generalitatea intensivă), alterîndu-se astfel tiparul realizării sunetului originar 190. Generalitatea intensivă a adoptării fonetice coincide cu forma primară a legii fonetice, ca unicitate în transformarea unui sunet sau a unui grup de sunete 191. Prin stipularea faptului că originea schimbării lingvistice se află în vorbire, Coșeriu este în acord cu teoria dezvoltată de Ferdinand de Saussure, dar numai în parte, fiindcă lingvistul genevez aprecia că, înainte de a intra în uz, o schimbare este lansată inițial de un anumit grup de indivizi
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
la un singur individ și într-un anumit moment, alți lingviști (pre-cum Saussure și Philippide) o atribuie unui grup, realizîndu-se, din acest punct de vedere, concepții total opuse, însă, cu toate acestea ambele admisibile dacă se are în vedere schimbarea lingvistică în aspecte diferite ale limbii. Opiniile lui Coșeriu în legătură cu modul de realizare a schimbării comportă unele observații. Dacă într-adevăr toate schimbările ar porni de la indivizi singulari și s-ar generaliza prin imitație, rămîne inexplicabil de ce limba unor comunități aflate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
neconcurate, ceea ce nu se poate constata în epoca respectivă, caracterizată tocmai prin lipsa unei astfel de autorități, prin mari prefaceri sociale și prin instabilitate, iar, uneori, prin izolarea unor grupuri ale comunității. De altfel, însuși Coșeriu precizează că "toate inovațiile lingvistice sînt în mod necesar individuale; dar inovațiile care se adoptă și se răspîndesc corespund, cu siguranță, unor exigențe expresive interindividuale"193. Acest lingvist nu precizează însă de unde pornesc aceste "exigențe expresive" și nu specifică faptul că, dacă sînt "interindividuale", înseamnă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
lingvist nu precizează însă de unde pornesc aceste "exigențe expresive" și nu specifică faptul că, dacă sînt "interindividuale", înseamnă că, de fapt, ele sînt sociale. Dacă s-ar avea în vedere cele două condiții generale amintite (vezi supra), slăbiciunea (instabilitatea) tradiției lingvistice și coexistența unor principii contrarii la nivelul tipului lingvistic, acestea nu ar putea explica manifestarea unor "exigențe expresive interindividuale". În ultimă instanță, Coșeriu admite deci că, din mulțimea inovațiilor individuale, numai acelea care reușesc să se impună prin adoptare produc
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și nu specifică faptul că, dacă sînt "interindividuale", înseamnă că, de fapt, ele sînt sociale. Dacă s-ar avea în vedere cele două condiții generale amintite (vezi supra), slăbiciunea (instabilitatea) tradiției lingvistice și coexistența unor principii contrarii la nivelul tipului lingvistic, acestea nu ar putea explica manifestarea unor "exigențe expresive interindividuale". În ultimă instanță, Coșeriu admite deci că, din mulțimea inovațiilor individuale, numai acelea care reușesc să se impună prin adoptare produc schimbarea în limbă. Sub acest aspect al modului de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
uz" (= fonem), iar această alunecare dacă se manifestă în mod repetat în aceeași direcțe provoacă la un moment dat schimbarea sunetului inițial în altul 195. Dar, precizează Philippide, deși pornesc ca fenomene naturale și inconștiente (determinate de baza articulatorie), schimbările lingvistice (în măsura în care au într-adevăr un efect asupra evoluției limbii) tind să se socializeze și să devină conștiente. Urmărind în continuare concepția lui Eugen Coșeriu, se remarcă afirmația că, spre deosebire de fenomenele naturale care se produc printr-o cauză, printr-o necesitate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
efect asupra evoluției limbii) tind să se socializeze și să devină conștiente. Urmărind în continuare concepția lui Eugen Coșeriu, se remarcă afirmația că, spre deosebire de fenomenele naturale care se produc printr-o cauză, printr-o necesitate exterioară, fenomenele culturale, precum schimbările lingvistice, se produc în virtutea unei finalități, unei necesități interne. Dar, deși respinge cauzalitatea de un anumit tip (cauzalitatea exterioară) în cazul schimbării lingvistice, Coșeriu nu pierde din vedere faptul că schimbarea are loc în anumite împrejurări și că are două etape
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
că, spre deosebire de fenomenele naturale care se produc printr-o cauză, printr-o necesitate exterioară, fenomenele culturale, precum schimbările lingvistice, se produc în virtutea unei finalități, unei necesități interne. Dar, deși respinge cauzalitatea de un anumit tip (cauzalitatea exterioară) în cazul schimbării lingvistice, Coșeriu nu pierde din vedere faptul că schimbarea are loc în anumite împrejurări și că are două etape distincte, inovația și adoptarea, aceasta din urmă "fiind achiziție, modificare sau înlocuire a unui model lingvistic, a unei posibilități de expresie, este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
tip (cauzalitatea exterioară) în cazul schimbării lingvistice, Coșeriu nu pierde din vedere faptul că schimbarea are loc în anumite împrejurări și că are două etape distincte, inovația și adoptarea, aceasta din urmă "fiind achiziție, modificare sau înlocuire a unui model lingvistic, a unei posibilități de expresie, este un act exclusiv mental și, prin urmare, nu poate avea decît determinări finaliste"196. În acest mod, inovația, momentul inițial al schimbării, care poate produce sau nu o schimbare lingvistică (uneori rămînînd numai la
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]