18,324 matches
-
258, glosînd chiar uneori sintagma cunoașterea limbii prin competență 259. Competența trebuie înțeleasă însă numai cu acest sens restrîns de "capacitate practică", capacitatea teoretică, adică existența în minte a cunoștințelor despre limbă, fiind altceva. Ca atare, știința lingvistică și competența lingvistică sînt entități distincte nu numai ca formă de existență, ci și sub raport performativ (deoarece înmagazinarea cunoștințelor despre limbă nu se suprapune cu folosirea efectivă a limbii). Actele de vorbire, deci frazele realizate în fapt, relevă performanța, modalitățile prin care
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
la cerințele comunicării, fiind direcționată și delimitată prin aceste cerințe. Dar, realizarea propriu-zisă a textelor (vorbite sau scrise), adică finalizarea concretă și coerentă a discursului printr-o adecvare la situație și prin atingerea exigențe-lor de acceptabilitate din punct de vedere lingvistic, implică mai multe tipuri de competențe, corelate între ele și subordonate acelorași obiective comunicative: a) competența lingvistică, care presupune selecția corectă a unităților discursive ale limbii și înlănțuirea lor potrivit anumitor rigori, b) competența referențială, adică aplicarea corectă a limbii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
scrise), adică finalizarea concretă și coerentă a discursului printr-o adecvare la situație și prin atingerea exigențe-lor de acceptabilitate din punct de vedere lingvistic, implică mai multe tipuri de competențe, corelate între ele și subordonate acelorași obiective comunicative: a) competența lingvistică, care presupune selecția corectă a unităților discursive ale limbii și înlănțuirea lor potrivit anumitor rigori, b) competența referențială, adică aplicarea corectă a limbii la domeniul de realități la care se referă textul, c) competența textuală, ce reprezintă realizarea unei coerențe
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
referă textul, c) competența textuală, ce reprezintă realizarea unei coerențe din perspectiva conținutului comunicării, a cerințelor retorice etc., d) competența interpersonală, bazată pe relațiile dintre interlocutori, relații care pot fi epistemice (de nivel de comunicare), sociale sau afective 260. Competența lingvistică, considerată în acest caz ca fiind cea care privește folosirea formelor limbii, nu se manifestă, așadar, în mod singular, ea fiind însoțită de și corelată cu alte competențe care asigură realizarea textelor și transmiterea mesajelor. Cînd este definită competența lingvistică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
lingvistică, considerată în acest caz ca fiind cea care privește folosirea formelor limbii, nu se manifestă, așadar, în mod singular, ea fiind însoțită de și corelată cu alte competențe care asigură realizarea textelor și transmiterea mesajelor. Cînd este definită competența lingvistică se spune că ea este "un sistem de reguli interiorizate de subiecții vorbitori". Cuvîntul interiorizat vizează însă un fapt de conștiință raportabil la conștiința lingvistică. Eugen C o ș e r i u261 arată că prin sintagma competență lingvistică se
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
corelată cu alte competențe care asigură realizarea textelor și transmiterea mesajelor. Cînd este definită competența lingvistică se spune că ea este "un sistem de reguli interiorizate de subiecții vorbitori". Cuvîntul interiorizat vizează însă un fapt de conștiință raportabil la conștiința lingvistică. Eugen C o ș e r i u261 arată că prin sintagma competență lingvistică se redă un corespondent pentru ceea ce în spaniolă se spune saber lingüístico, care s-ar traduce literal prin știința lingvistică, dar cu folosirea lui știință cu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
competența lingvistică se spune că ea este "un sistem de reguli interiorizate de subiecții vorbitori". Cuvîntul interiorizat vizează însă un fapt de conștiință raportabil la conștiința lingvistică. Eugen C o ș e r i u261 arată că prin sintagma competență lingvistică se redă un corespondent pentru ceea ce în spaniolă se spune saber lingüístico, care s-ar traduce literal prin știința lingvistică, dar cu folosirea lui știință cu înțelesul popular de "faptul de a ști, de a avea cunoștințe". Coșeriu este de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
fapt de conștiință raportabil la conștiința lingvistică. Eugen C o ș e r i u261 arată că prin sintagma competență lingvistică se redă un corespondent pentru ceea ce în spaniolă se spune saber lingüístico, care s-ar traduce literal prin știința lingvistică, dar cu folosirea lui știință cu înțelesul popular de "faptul de a ști, de a avea cunoștințe". Coșeriu este de părere că nu se poate numi această realitate conștiință și, desigur, are dreptate, căci conștiința este organizarea și interpretarea de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
concretă, posibilă în diferite forme, de la o simplă frază pînă la o întreagă operă culturală. Deși vorbirea se prezintă ca și cînd ar fi doar realizarea unei tradiții, ea este întotdeauna și o adăugare la tradiție, o inovație, o schimbare lingvistică. Dar, datorită preponderenței tradiției în limbă, vorbitorii nu-și dau seama cînd se schimbă limba, deși ea se schimbă permanent, însă în așa fel încît chiar în epocile-salt schimbarea se produce printr-o succesiune de generații, iar nu prin cataclisme
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cele trei nivele sub care se prezintă limbajul (nivel universal, realizat de vorbirea în general, nivel istoric, realizat ca vorbire într-o limbă, și nivel individual, realizat ca discurs) rezultă și trei tehnici de manifestare a limbajului, adică trei competențe lingvistice. Există, ca atare, o competență elocuțională (a ști să vorbești în general, independent de o limbă determinată), o competență idiomatică (a ști să vorbești o limbă) și o competență expresivă (a ști să vorbești în situații determinate). Competența elocuțională este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
corespund regulilor de coerență logică a expresiilor și sînt excluse prin însăși cunoașterea lucrurilor. În mod similar, o construcție artificială de tipul Piroții carulează elatic, corectă din punct de vedere gramatical, dar inacceptabilă din punctul de vedere al statutului semnului lingvistic (care cere relația cu un construct logic), nu se poate considera concordantă normalității limbii (cuvintele antrenate în enunț nu desemnează nimic în nici o limbă). Deci, ceea ce este comun tuturor limbilor înainte de orice este capacitatea de desemnare a obiectelor, a situațiilor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
A fost odată (ca niciodată). Vorbitorul unei limbi are în conștiința sa asemenea norme și formule, care îl fac să dea expresie numai la ceea ce se înscrie în tradiția limbii sale, îl fac deci să posede o competență expresivă. Determinismul lingvistic Prin determinism se înțeleg, în știință și în filozofie două lucruri: 1) o relație constantă între obiecte care presupune că aceleași cauze produc aceleași efecte (acesta este, deci, un determinism ontologic) și 2) un principiu metodologic care atribuie o asemenea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
într-o rețea de condiții, cauze și legi, care-i orientează existența și activitatea, iar fenomenele ce țin de existența și de activitatea umană sînt determinate și determină printr-un șir de conexiuni de diferite tipuri și intensități. Expresia determinism lingvistic vizează, desigur, aspecte ontologice particularizate, în special, în modul de determinare a omului prin limba sa. Dar, în complexul de relații determinative, limba este condiționată la rîndul ei de existența socială a omului, apoi, de nivelul de civilizație la care
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
modul de exprimare, ci și alte forme ale manifestării sale, precum și modul de a vedea lumea. Eugen C o ș e r i u subliniază faptul că limbajul se manifestă întotdeauna ca limbă și ca vorbire condiționată istoric, încît tradiția lingvistică (limba istorică) nu permite vorbitorului o întrebuințare arbitrară a limbii 264. O anumită necesitate (de ordin social, iar nu natural) induce vorbitorului anumite reguli în folosirea limbii, de performanțele sale în această utilizare depinzînd deseori poziția sa în societate. În
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de a orienta decizia lor opțională într-o anumită direcție 265. Înainte însă de a orienta decizia vorbitorului, limba participă la formarea conștiinței lui, încît această orientare i se pare absolut firească și lipsită de orice con-strîngere stînjenitoare, fiindcă mediul lingvistic este ambian-ța indispensabilă a realizării și dezvoltării aptitudinilor umane. Determinarea omului prin limba sa comportă două aspecte: 1) ca însușire a limbii populare și 2) ca însușire a limbii literare. Prima formă a determinismului decurge din-tr-o încadrare naturală și obligatorie
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
la o anumită limbă, ca vorbitor al unei limbi cu anumite trăsături. Faptul că omul nu-și poate însuși cunoștințele despre realitate fară participarea limbii face ca întregul proces de formare și de dezvoltare a conștiinței să stea sub semnul lingvisticului. Fiind socială în esența ei și independentă de individ 266, limba se impune acestuia în mod obiectiv, iar obiectivitatea de ordin social, deși alcătuită deseori din aspecte ale subiectivității colective, acționează pentru individ, în mare parte, ca obiectivitatea de tip
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
imagini acustice cu imaginea unui obiect, această operație fiind o activitate spirituală ce antrenează realități culturale, iar cele două imagini fiind produse ale tradiției culturale. De altfel, Ferdinand de S a u s s u r e subliniază că semnul lingvistic nu cunoaște altă lege decît pe aceea a tradiției fiindcă este arbitrar în raport cu obiectul denumit, dar el poate fi arbitrar tocmai fiindcă se bazează pe tradiție, aceasta singură oferindu-i legitimitate și stabilitate 269. Cînd învață limba maternă, omul se
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nici o societate nu cunoaște și nu a cunoscut niciodată limba decît ca pe un produs moștenit de la generațiile precedente și pe care îl luăm ca atare"270. În această situație, tradiția în a vorbi limba este cea care fundamentează știința lingvistică, iar această formă deterministă se prelungește și în tradiția de a aprecia faptele de limbă sau limba în general 271, ceea ce produce anumite orientări în folosirea limbii. În acest mod se întemeiază conștiința lingvistică și, în măsura în care aceasta determină aptitudinea de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limba este cea care fundamentează știința lingvistică, iar această formă deterministă se prelungește și în tradiția de a aprecia faptele de limbă sau limba în general 271, ceea ce produce anumite orientări în folosirea limbii. În acest mod se întemeiază conștiința lingvistică și, în măsura în care aceasta determină aptitudinea de a discerne în utilizarea elementelor limbii în funcție de circumstanțele comunicării, se fundamentează competența lingvistică. Tot tradiția este aceea care explică unele schimbări lingvistice 272, iar, în cazul însușirii unei limbi străine de către o populație (cum
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
faptele de limbă sau limba în general 271, ceea ce produce anumite orientări în folosirea limbii. În acest mod se întemeiază conștiința lingvistică și, în măsura în care aceasta determină aptitudinea de a discerne în utilizarea elementelor limbii în funcție de circumstanțele comunicării, se fundamentează competența lingvistică. Tot tradiția este aceea care explică unele schimbări lingvistice 272, iar, în cazul însușirii unei limbi străine de către o populație (cum s-a întîmplat în cazul popoarelor cucerite de romani care și-au însușit latina), prin tradiție se explică elementele
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
produce anumite orientări în folosirea limbii. În acest mod se întemeiază conștiința lingvistică și, în măsura în care aceasta determină aptitudinea de a discerne în utilizarea elementelor limbii în funcție de circumstanțele comunicării, se fundamentează competența lingvistică. Tot tradiția este aceea care explică unele schimbări lingvistice 272, iar, în cazul însușirii unei limbi străine de către o populație (cum s-a întîmplat în cazul popoarelor cucerite de romani care și-au însușit latina), prin tradiție se explică elementele substratului păstrate și perpetuate (forme, cuvinte, deprinderi articulatorii, particularități
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
deprinderi articulatorii, particularități de gîndire etc.). În principiu, asemenea aspecte privesc tradiția empirică, modul comun de a folosi și de a aprecia limba. În paralel poate exista însă și o tradiție științifică, care privește fie pe vorbitorii unei singure comunități lingvistice, fie pe cei ai mai multor comunități. O asemenea tradiție s-a realizat, de exemplu, pe ideea latinității limbii române, existentă chiar înainte de a se cunoaște argumentele științifice care să susțină această idee. Reflecția științifică despre limbă poate produce însă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
mai multor comunități. O asemenea tradiție s-a realizat, de exemplu, pe ideea latinității limbii române, existentă chiar înainte de a se cunoaște argumentele științifice care să susțină această idee. Reflecția științifică despre limbă poate produce însă și modificări în cadrul tradiției lingvistice, mai ales la nivelul limbii literare, în primul rînd prin selecție. Deseori însă limba merge după tradiție, iar nu după reflecție, încît, deși pleonasmul este considerat o greșeală de limbă, el este totuși prezent în orice limbă (româna cunoaște, de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
explică de ce Eugen C o ș e r i u277, deși constată că istoria limbilor nu este perfect paralelă cu istoria culturală, crede că este îndreptățit a considera comunitățile idiomatice (de limbă) ca fiind corespunzătoare comunităților culturale, deoarece fiecărei comunități lingvistice îi corespunde un anumit nivel și un anumit patrimoniu cultural care, într-o formă sau alta, se reflectă în mod necesar în limbă. Din corespondențele cultură minoră (populară)-limbă populară și cultură majoră (de erudiție)-limbă literară (de cultură) rezultă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
că dimensiunile limbii în raport cu cultura se manifestă diferit în funcție de tipul de cultură și de aspectul limbii. Caracterizată prin sincretism, cultura pupulară atrage și limba într-o astfel de manifestare, măcar prin unele aspecte ale ei, într-o contopire a elementelor lingvistice cu alte manifestări populare, magia cuvintelor sau cuvintele tabu fiind cele mai revelatoare situații ale manifestării acestui fenomen. Creațiile artistice populare, caracterizate și ele deseori prin sincretism, sînt fundamentate aproape întotdeauna pe texte transmise oral și sînt supuse, din acest
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]