18,324 matches
-
determinabili. Cunoașterea și comunicarea sînt la nivel popular aproape în întregime tributare limbii, fiindcă aici alte limbaje au o întrebuințare redusă, deși limbajele nonverbale nu lipsesc. Înmagazinînd cunoașterea seculară, limba populară stabileș-te cea mai durabilă tradiție, nu numai în formele lingvistice, ci și în conținutul lor, încît devine deseori sursă principală iar, uneori, unică pentru atestarea elementelor culturii minore. Prin limba populară se pot atesta însă și elemente ale culturii majore. Astfel, faptul că limba română a perpetuat de-a lungul
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbă literară corespunzătoare. În acest context, starea limbii devi-ne o emblemă a nivelului cultural atît pentru comunitate, cît și pentru indivizi și, de aceea, cînd se pune pentru un popor problema emancipării culturale, se pune implicit și problema unei renovări lingvistice, căci, în evoluția culturală, ideile noi se asociază întotdeauna cu mijloace lingvistice noi. Transformările culturale nu necesită însă modificări corespunzătoare în toate compartimentele limbii, astfel încît fonetica, morfologia și sintaxa pot sluji foarte bine diferite etape ale culturii sau chiar
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nivelului cultural atît pentru comunitate, cît și pentru indivizi și, de aceea, cînd se pune pentru un popor problema emancipării culturale, se pune implicit și problema unei renovări lingvistice, căci, în evoluția culturală, ideile noi se asociază întotdeauna cu mijloace lingvistice noi. Transformările culturale nu necesită însă modificări corespunzătoare în toate compartimentele limbii, astfel încît fonetica, morfologia și sintaxa pot sluji foarte bine diferite etape ale culturii sau chiar culturi diferite fără nici un impediment și, în consecință, se poate afirma că
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
asemenea nuanțe sînt proprii culturii, iar o limbă bogată în nuanțe expresive și poetice dovedește că operele (artistice) create în cultura respectivă i-au exersat posibilitățile în acest sens. Cultivarea limbii este reflexul manifestării voinței ca o cauză a schimbării lingvistice și reprezintă, din punct de vedere filozofic, una dintre laturile de bază ale activității umane, latura practică. De altfel, însăși filozofia a fost concepută de mulți gînditori ca avînd o latură teoretică (sau "pură") și o latură practică de orientare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ajungerea la o decizie. Procesul gîndirii a fost conceput de cele mai multe ori ca fiind o activitate lăuntrică și conștientă a ființei umane, activitate ce antrenează imagini verbale (imagini ale cuvinte-lor) și structurează discursul interior. În articularea unei filozofii de factură lingvistică pentru a identifica sursele construcțiilor defectuoase din limbă, deoarece conceptele mentale pot fi analizate deopotrivă ca acte și ca rostiri manifeste, filozoful behaviorist englez Gilbert R y l e285 arată însă că atributele de contemplativ, reflexiv și deliberativ se aplică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
atare, gîndirea dă conținut limbii, fără ca aceasta să presupună o congruență între modurile de structurare și de delimitare a conținuturilor celor două manifestări umane, limba și gîndirea. Pe de altă parte, gîndi-rea se poate realiza numai în corespondență cu formele lingvistice, iar dacă dezvoltarea limbii și cea a gîndirii nu sînt identice, acestea nu se pot efectua decît paralel. Din acest motiv, se profilează o unitate limbă gîndire, care reprezintă caracteristica esențială a ființei umane, între cele două elemente ale acestei
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limba (care reprezintă limbajul), gîndirea are o latură care depinde de ea și o alta care nu cunoaște această dependență 286. Cel de-al doilea aspect vizează posibilitatea de a gîndi ceva și în absența cuvintelor sau a altor elemente lingvistice, precum dispozițiile, dorințele (de exemplu, foamea manifestată prin dorința de a mînca) sau emoțiile (frica, furia). Gîndirea dependentă de limbaj este constitutivă pentru faptele instituționale, realizabile numai cu ajutorul cuvintelor și al simbolurilor, prin care se constituie și funcționează instituțiile sociale
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
identifică în mare parte cu actul de gîndire ce dă conținut structurii de suprafață (aceasta, de obicei, avînd concretizări în mai multe variante). Pe baza acestor considerente, Noam C h o m s k y287 își propune să evalueze "contribuțiile lingvistice la studiul gîndirii" pe baza cercetărilor realizate de antecesori și de contemporani, precum și pe baza prognozării direcțiilor ce le va urma studiul limbajului și al gîndirii în viitor. Întrucît gîndirea este structurată și funcționează logic, relația limbă gîndire devine o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
baza cercetărilor realizate de antecesori și de contemporani, precum și pe baza prognozării direcțiilor ce le va urma studiul limbajului și al gîndirii în viitor. Întrucît gîndirea este structurată și funcționează logic, relația limbă gîndire devine o relație dintre logic și lingvistic. Folosirea adjectivului logic poate genera însă ambiguitatea specifică tipului de cuvinte care se referă atît la obiectul unei științe, cît și la știința însăși. Astfel, ca adjectiv, logic se poate referi, pe de o parte, la mecanismele mintale, la modul
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
realități. Dar, la fel ca gîndirea propriu-zisă, limba este, măcar în latura ei abstractă, un fapt spiritual realizat cu ajutorul gîndirii. De aceea, este legitimă preocuparea de a afla în ce măsură limba este marcată de logica descoperită în gîndire. Considerat ca gîndire lingvistică -arată Eugen C o ș e r i u289limbajul are propria sa logică intrinsecă, care coincide cu logica generală, dar limbajul este nedeterminat în raport cu logica apofantică, adică cu logica ce stabilește adevărul sau falsitatea actelor de gîndire, fiindcă această logică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cu logica generală, dar limbajul este nedeterminat în raport cu logica apofantică, adică cu logica ce stabilește adevărul sau falsitatea actelor de gîndire, fiindcă această logică specifică limbajului este dincolo de distincția dintre adevăr și falsitate. Ca atare, dacă interferența dintre logic și lingvistic este un fenomen real, există restricții de aplicabilitate ale diferitelor secțiuni ale logicii în abordarea și interpretarea diferitelor aspecte ale limbii. După Ernst C a s s i r e r290, este evidentă și neîndoielnică existența unei ordini și a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în cel aplicat la realitatea obiectelor (ca manifestare rațională). Din acest motiv, nu sînt acceptabile teoriile logiciste care consideră limbajul ca un obiect de natură logică, iar limba ca un produs al gîndirii logice. În problema relației dintre logic și lingvistic două aspecte se relevă în mod deosebit: 1) măsura în care conținutul semnelor lingvistice corespunde conținutului noțiunilor logice, iar clasele obiectelor la care se aplică semnele corespund cu sfera noțiunilor și 2) măsura în care structurile sintactice și textuale urmează
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
acceptabile teoriile logiciste care consideră limbajul ca un obiect de natură logică, iar limba ca un produs al gîndirii logice. În problema relației dintre logic și lingvistic două aspecte se relevă în mod deosebit: 1) măsura în care conținutul semnelor lingvistice corespunde conținutului noțiunilor logice, iar clasele obiectelor la care se aplică semnele corespund cu sfera noțiunilor și 2) măsura în care structurile sintactice și textuale urmează același model cu formele judecății și ale raționamentului. În legătură cu primul aspect, se remarcă mai
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
la care se aplică semnele corespund cu sfera noțiunilor și 2) măsura în care structurile sintactice și textuale urmează același model cu formele judecății și ale raționamentului. În legătură cu primul aspect, se remarcă mai întîi lipsa de echivalență între numărul semnelor lingvistice și numărul noțiunilor, fapt evident prin existența sinonimiei, a mai multor semne pentru redarea aceleiași noțiuni, și a polisemiei, a unui semn pentru mai multe noțiuni. Cu toate acestea, la fel ca noțiunile, semnele lingvistice organizează formal cunoașterea asupra realității
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de echivalență între numărul semnelor lingvistice și numărul noțiunilor, fapt evident prin existența sinonimiei, a mai multor semne pentru redarea aceleiași noțiuni, și a polisemiei, a unui semn pentru mai multe noțiuni. Cu toate acestea, la fel ca noțiunile, semnele lingvistice organizează formal cunoașterea asupra realității, fiindcă nu desemnează obiecte singulare, fapte izolate, ci clase și concepte, ca urmare a generalizărilor realizate de rațiune. În actele de vorbire însă se produce o orientare spre obiecte și spre situații particulare, ceea ce înseamnă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Abia în actele de vorbire se afirmă sau se neagă ceva, se exprimă deci gînduri. Dar, fiindcă vorbirea omenească trebuie să îndeplinească nu numai o sarcină logică (redarea gîndurilor), ci și o sarcină socială, care depinde de condițiile specifice comunității lingvistice, nu există nici de data aceasta o corespondență de unu la unu între formele gramaticale și cele logice sau între categoriile gramaticale și cele logice, deși existența structurilor logice la baza celor lingvistice pare evidentă. Din acest motiv, în vreme ce structura
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
socială, care depinde de condițiile specifice comunității lingvistice, nu există nici de data aceasta o corespondență de unu la unu între formele gramaticale și cele logice sau între categoriile gramaticale și cele logice, deși existența structurilor logice la baza celor lingvistice pare evidentă. Din acest motiv, în vreme ce structura logică a judecății, de exemplu, este universală, structura propoziției este în mare parte dependentă de particularitățile gramaticale proprii fiecărei limbi. Ca atare, deși se construiește pe baza judecăților și a raționamentelor, structura sintactică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de exemplu, poziția determinanților față de determinați variază de la topica liberă la cea fixă prin antepunere sau prin postpunere în funcție de limbile istorice, singura trăsătură generală fiind existența determinanților și dependența lor de determinați. Sintetizînd rezultatele cercetărilor asupra relației dintre logic și lingvistic, Gh. E n e s c u293 constată că orice gîndire logică se dezvoltă cu ajutorul limbajului (în speță al unei limbi), iar limba este aceea prin care se realizează studiul logicii (= structurilor mentale) implicate într-o expunere și cu care
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu numai a relației cu lumea înconjurătoare, ci și a reflectării propriei ființe. Imposibilitatea existenței, dezvoltării și manifestării conștiinței în afara limbii este un aspect evident, dar chiar fenomenele psihice inconștiente nu se pot determina fără a fi structurate în formele lingvistice. De aceea, tratamentul psihologic, care vizează deseori eliberarea de formele travestite ale dorințelor, emoțiilor sau ideilor refulate (alungate în subconștient și existente în formă inconștientă) presupune o comunicare menită să realizeze conștientizarea impulsurilor refulate. Sînt deci suficiente argumente care să
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se pot contura în afara limbii. Din acest motiv, Antoine M a rt y constata că filozofia limbii este de fapt o parte a lingvisticii (a științei limbii) care se ocupă de toate proble-mele orientate spre generalul și logicul din fenomenele lingvistice, ceea ce nu este posibil decît printr-o cooperare cu psihologia, adică cu știința care studiază fenomenele psihice 296. Psihicul nu se rezumă însă la forma reflectorie rezultată prin activitatea sistemului nervos, ci vizează și structura sufletească proprie unui individ sau
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
aspectul imaginilor acustice, a valorilor fonologice la nivelul limbii. Dar, arată G. Ivănescu, temperamentul se manifestă și în mod direct în limbă în cazul unor fenomene de natură spirituală, precum este analogia 299. Implicat în structurarea și în manifestarea conștiinței lingvistice și participant la conturarea bazei psihologice -considerată, în sens larg, atît ca formă de existență a limbii, cît și ca principiu de schimbare al ei− , psihicul, ca trăsătură particularizantă a unei comunități, se relevă ca avînd raporturi diverse cu limba
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de gîndire și de realitatea gîndită. Cu toate acestea, tentativa de a cerceta realitatea prin limbă, de a încerca să se afle ce sînt obiectele realității pornind de la numele lor, are la bază premise false și urmează procedee false. Formele lingvistice, organizarea și delimitarea conținutului lor nu țin de ele înseși, ci de felul în care cunoașterea, realizată prin intermediul gîndirii, a fost organizată prin aceeași gîndire, desigur nu în forma ei individuală, ca gîndire a unui individ sau altul, ci ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
efectiv, lumea redată prin limbă este o realitate antropică ("creată de om"), aici fiind preluate noțiunile create de gîndire și raporturile realizate de conștiință între realități. Dacă fiecare limbă oferă imaginea intermediată de gîndire a realității, urmează că fiecare comunitate lingvistică are propriul antropocosmos (adică glosocosmosul său). Nu fiecare individ al comunității are însă aceeași știință, aceeași conștiință și aceeași competență lingvistică, în sensul că acestea sînt echivalabile de la un individ la altul, dar nu identice. Adăugînd la aceasta faptul că
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
realizate de conștiință între realități. Dacă fiecare limbă oferă imaginea intermediată de gîndire a realității, urmează că fiecare comunitate lingvistică are propriul antropocosmos (adică glosocosmosul său). Nu fiecare individ al comunității are însă aceeași știință, aceeași conștiință și aceeași competență lingvistică, în sensul că acestea sînt echivalabile de la un individ la altul, dar nu identice. Adăugînd la aceasta faptul că fiecare are anumite cunoștințe despre obiecte și, în parte, aceste cunoștințe sînt marcate de propria individualitate, că fiecare are anumite predispoziții
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și volitive, se înțelege că și imaginea despre lume diferă de la un vorbitor la altul, deși se raportează la același glosocosmos. S-ar părea astfel că, de fapt, în chestiunile de detaliu, realitatea este alta nu numai de la o comunitate lingvistică la alta, dar diferă sub anumite aspecte chiar în cazul membrilor aceleiași comunități. Cu toate acestea, tradiția lingvistică a comunității, prin matricea spirituală specifică fiecărei limbi, limitează foarte mult această variabilitate individuală la nivelurile ei de bază, în ciuda diferențelor, încît
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]