3,752 matches
-
economiei de piață și de a rezolva într-o măsură tot mai mare revendicările sociale. La sfîrșitul secolului al XIX-lea și în primii ani ai secolului al XX-lea, a apărut o discrepanță tot mai evidentă între discursul teoretic (marxist) și practica politică (reformistă). Intrarea pentru prima dată în istorie a socialiștilor la guvernare și tendința de a colabora tot mai mult cu mișcarea sindicală a condus la implantarea socialismului pe teren național, fapt ce explică episodul votării creditelor de
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
socialismului pe teren național, fapt ce explică episodul votării creditelor de război. Intrarea pe scena politică națională favorizează opțiunea reformistă în detrimentul celei revoluționare, evoluție ce a dus la apariția primelor erezii. Deși are pretenția de a fi o știință, socialismul marxist, care domină Internaționala Socialistă la începutul acestui secol este în fond o religie; așa cum în cadrul unei religii reformatorul este ostracizat, întrucît nu există mărturie în afara Bisericii (Internaționalei), în același mod l-au tratat socialiștii pe primul reformator important: Eduard Bernstein
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
Socialistă la începutul acestui secol este în fond o religie; așa cum în cadrul unei religii reformatorul este ostracizat, întrucît nu există mărturie în afara Bisericii (Internaționalei), în același mod l-au tratat socialiștii pe primul reformator important: Eduard Bernstein. Contestînd viziunea revoluționară marxistă, el se opune în primul rînd exclusivismului revoluționar. Socialismul, în viziunea sa, putea fi realizat pe calea reformelor. În condițiile în care statul adoptă măsuri pentru îmbunătățirea nivelului de trai al muncitorimii, creditul și principalele trusturi industriale sînt naționalizate, iar
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
unei aristocrații muncitorești corupte de burghezie și tot mai detașată de interesele proletariatului în țările cu regimuri capitaliste dezvoltate. În aceste condiții, revoluția putea (și chiar trebuia) să se declanșeze în țările capitaliste mai puțin dezvoltate 10. Aceste idei erau marxiste în viziunea lui Lenin, iar faptul că marxismul s-a pretat la interpretările cele mai diferite, a făcut pentru unii credibilă revendicarea filiației marxiste a gîndirii sale. În altă ordine de idei, însă, nu cumva pot fi sesizate din cele
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
și chiar trebuia) să se declanșeze în țările capitaliste mai puțin dezvoltate 10. Aceste idei erau marxiste în viziunea lui Lenin, iar faptul că marxismul s-a pretat la interpretările cele mai diferite, a făcut pentru unii credibilă revendicarea filiației marxiste a gîndirii sale. În altă ordine de idei, însă, nu cumva pot fi sesizate din cele susținute de Lenin chiar legăturile comunismului cu fascismul și nazismul? Ideea "coruperii proletariatului" în vederea renunțării la luptă nu este similară celei a lui Nietzsche
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
s-au văzut puși în situația de a căuta ceea ce îi diferențiază de bolșevici 11, de a fi nevoiți să ofere o serie de răspunsuri credibile legate de identitatea doctrinară. Situația a rămas însă controversată ca urmare a puternicului mesaj marxist oferit de discursul politic (mesaj care făcea ca asupra socialiștilor să planeze suspiciuni legate de simpatii comuniste) și reformismul consacrat de practica politică. În ciuda schimbării de denumire (Internaționala Socialistă a Muncii) și a raporturilor de forță din noul organism (ascensiunea
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
sale, favorabil comunismului? (Ca o exemplificare, reacția lui Léon Blum a fost în acest sens ambiguă, oscilînd între simpatie și antipatie și fiind mai clară abia după al Doilea Război mondial.) Ce poate fi considerat ca dominant în epocă discursul marxist sau practica reformistă? Care dintre acestea îi determină comportamentul efectiv? Era chiar atît de puternică lupta cu dreapta, astfel încît orice recunoaștere a crimelor comise de comunism ar fi reprezentat un atu în mîna partidelor rivale sau reacția socialiștilor era
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
după prăbușirea Comunei din Paris, nu a împiedicat totuși dezvoltarea mișcării muncitorești 1. Aceasta va fi puternic divizată în două tendințe rivale care se dispută între ele. Pînă la începutul anului 1890, anarhiștii par în măsură să cîștige bătălia cu marxiștii, în special datorită influenței și prestigiului unor personalități ca: italianul Malatesta, olandezul Nieuwenhuis, rușii Bakunin 2 și Kropotkin. Continuînd redactarea Capitalului, K. Marx urmărește cu atenție evoluția primelor grupări și partide socialiste care sînt în curs de a se forma
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
numerice și a rolului său tot mai important pe care îl are în societate? Multe din scrierile sale autorizează o asemenea interpretare, iar chestiunea rămîne astăzi încă discutabilă. Orice s-ar spune, pînă la moartea sa, Engels rămîne garantul ortodoxiei marxiste răspîndită de Kautsky în Germania, Hyndman în Marea Britanie, Guesde și Lafargue în Franța, Iglesias în Spania și Plehanov în Rusia. Influența acestora va cunoaște stadii diferite: astfel, audiența comentatorului, poate cel mai profund, al gîndirii lui Marx, italianul Labriola, nu
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
și profiturile se înmulțesc pînă la declanșarea Primului Război mondial. Din această diversitate de parametri (economici, politici, sociali, intelectuali și religioși) rezultă realități naționale distincte în care mișcarea socialistă, adesea ivită din rațiuni intelectuale, este încă minoritară, iar în cadrul său, marxiștii reprezintă doar o simplă tendință. În interiorul Internaționalei I Asociația internațională a muncitorilor (AIM)3 disputa dintre marxiști și anarhiști fusese aprigă; ea va continua și după dispariția acesteia. Mai multe tentative de reconstituire a AIM sau a unei organizații internaționale
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
sociali, intelectuali și religioși) rezultă realități naționale distincte în care mișcarea socialistă, adesea ivită din rațiuni intelectuale, este încă minoritară, iar în cadrul său, marxiștii reprezintă doar o simplă tendință. În interiorul Internaționalei I Asociația internațională a muncitorilor (AIM)3 disputa dintre marxiști și anarhiști fusese aprigă; ea va continua și după dispariția acesteia. Mai multe tentative de reconstituire a AIM sau a unei organizații internaționale văd lumina zilei o dată cu închiderea conferințelor de la Berna (1876), Coire (Chur) (1881) și Paris (1883). La Paris
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
Berna (1876), Coire (Chur) (1881) și Paris (1883). La Paris, se vor ține, între 14-21 iulie 1889, două congrese muncitorești rivale, unul cu tendință reformistă, organizat de "posibiliști" cu o singură participare străină, cea a sindicaliștilor englezi, celălalt de orientare marxistă, la care participă delegați din 23 țări și națiuni europene, cu excepția Statelor Unite și Argentinei. Această a doua reuniune reprezintă adevăratul act de naștere al Internaționalei a II-a4. Abolirea folosirii armelor, studiul unei legislații internaționale a muncii, campania pentru obținerea unei
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
sa, dar care dirijează din ce în ce mai mult Partidul către o cale reformistă, în ciuda discursului revoluționar pe care acesta continuă să-l țină. O prăpastie se adîncește tot mai mult între ceea ce se spune și ceea ce se face, între proclamarea unei politici marxiste revoluționare și practica cotidiană, care dispare treptat. Într-un asemenea sistem, competența gestionară devine tot mai necesară: ea favorizează la toate nivelurile stabilitatea conducătorilor în detrimentul mobilității lor. Acest lucru nu poate decît să întărească și mai mult tendințele de birocratizare
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
Partidul Socialist Muncitoresc Revoluționar*: în rîndurile sale, militanți precum Lucien Herr acordă mai multă atenție educației maselor de muncitori decît propagandei. Principalul agent de difuzare al marxismului în Franța este Partidul Muncitoresc Francez**, fondat de guesdiști în 1881. De inspirație marxistă, structurată și centralizată, această organizație favorizează dezvoltarea colectivismului în cadrul socialismului francez. În 1889, patru deputați "guesdiști" sînt aleși; alegerile municipale din 1892 permit consolidarea puterii în orașe precum Commentry, Montluçon, Narbonne și Roubaix, iar aceste progrese vor fi și mai
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
a influențat puternic mișcarea socialistă italiană prin faptul că a intuit prin Risorgimento* rolul esențial jucat de clasa muncitoare în viitoarea Italie. Ca și în Spania și Elveția, aici se înfruntă două concepții ale luptei sociale, o tendință autoritară și marxistă opusă idealurilor federaliste și anarhiste. O primă încercare de structurare a socialismului italian se conturează abia după 1872, ca urmare a Congresului de la Rimini, o dată cu formarea Federației Italiene a Asociației Internaționale a Muncitorilor, de inspirație bakuninistă și anarhistă. În 1874
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
pripite în legătură cu fizionomia mișcării muncitorești în Peninsula Iberică. Formal înființat în 1879, Partidul Socialist Muncitoresc Spaniol (PSOE), al cărui principal conducător este Pablo Iglesias, există realmente începînd cu 1888, participînd la fondarea Internaționalei a II-a. El se revendică drept marxist într-o țară în care anarhismul și anarhosindicalismul sînt și vor rămîne preponderente. În 1888 s-a creat Union general de trabajadores (UGT) care asistă pentru prima dată la un congres al Internaționalei a II-a, în 1893; totuși, divizarea
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
Rolul său apune la sfîrșitul anilor '70, în beneficiul unui curent populist care se adresează cu prioritate mediului țărănesc, predominant în această țară și neeliberat încă complet după decretele țariste din 1861, mediu care întărește comunitatea rurală. Pînă pe la 1890, marxiștii ruși se deosebesc foarte puțin de populiști, în ciuda eforturilor depuse de G. Plehanov și de camarazii săi, regrupați încă din 1883, în organizația "Emanciparea muncii". În ultimul deceniu al secolului al XIX-lea, dezvoltarea rapidă a capitalismului în Rusia, favorizează
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
direct la gestiunea afacerilor Statului republican. Calea revoluționară nu mai este deci singura posibilă. Începînd cu anii 1901-1902, această politică acuzată adesea de "dreyfusism" va fi violent combătută de cîțiva socialiști sau de unii gînditori izolați, care se revendică drept marxiști: dezgustați de ceea ce ei consideră a fi o adevărată trădare a doctrinei, aceștia vor întreprinde treptat o revizuire a marxismului care-i va duce foarte departe de mișcarea muncitorească. Georges Sorel (1846-1922)36 este cel mai important dintre ei, iar
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
al dezvoltării inevitabile a capitalismului dar, în mod diferit, prin urmările politice prevăzute. Acești doi gînditori păstrează analiza economică a marxismului, înlăturîndu-i implicațiile politice și sociale: doctrina revoluției proletare și noțiunea de dictatură a proletariatului sînt în întregime abandonate. Pentru "marxiștii legali", industrializarea Rusiei va provoca apariția unei clase burgheze, chemată să conducă o revoluție democratică, etapă necesară și indispensabilă care proiectează într-un viitor nedefinit orice perspectivă de revoluție proletară. Astfel, golit de conținutul său politic, marxismul este admis în
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
denumirea sa de "marxism legal". El găsește un relativ ecou în cadrul Partidului Social-Democrat Rus, unde un grup de militanți reuniți în jurul lui Prokopovic și Martinov, publică în 1898 un Manifest în care sînt dezvoltate concepții foarte apropiate de cele ale marxiștilor legali care pun accentul, înainte de toate, pe analiza economică a marxismului, de unde numele de "Economiști" cu care au intrat în posteritate. Gîndirea Economiștilor, care lasă în grija burgheziei liberale lupta împotriva autocrației, se poate rezuma în felul următor: "A participa
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
unitate, cîte crime nu s-au comis în numele tău! În primii săi ani, istoria ISM se caracterizează și prin coabitarea în cadrul său a unei practici reformiste a secțiunilor sale naționale, antrenînd o relativă politică de așteptare cu un adevărat discurs marxist. Doctrina este aparent coerentă, de fapt ea este, înainte de toate, convingătoare și poate fi acceptată de toți. Congresul de la Hamburg s-a terminat cu un compromis doctrinal în avantajul stîngii și, fără îndoială, că unitatea nu s-a putut realiza
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
unității muncitorești, în realitate, "dreapta" din ISM a fost cea care s-a impus și a decis marile orientări strategice: regăsim aici o caracteristică a Internaționalei a II-a, care, înainte de Primul Război mondial se mulțumea doar cu un discurs marxist riguros și cu o practică reformistă, favorizînd integrarea secțiunilor sale naționale în societățile în care acestea încercau să se facă cunoscute. Această contradicție între afirmarea unui socialism internaționalist revoluționar și o practică strict națională și reformistă a diferitelor sale partide
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
fiecare țară"15: aici, doctrina cedează locul celui mai vulgar pragmatism. Într-o asemenea situație, reafirmarea marxismului ortodox devine o necesitate: deoarece nici o politică coerentă nu poate fi concepută, trebuie acoperit vidul existent, pentru a nu zdruncina vechile certitudini. Discursul marxist are cu siguranță această funcție, precum și avantajul suplimentar de a creea o unanimitate în rîndurile militanților. Dar orice monedă are și un revers și această atitudine temătoare duce la eludarea chestiunilor cele mai arzătoare pe care le impune actualitatea. ISM
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
partidele care aspiră la aceasta (din Marea Britanie și Olanda), precum și de unii membri din coducerea SPD, exilați la Praga. Aceste două orientări sînt, după cum se vede, antagoniste. În sfîrșit, la centru, F. Adler, L. Blum, O. Bauer formulează un discurs marxist ortodox: socialismul trebuie să-și păstreze propria înfățișare autonomă, revoluționară, dar bineînțeles, diferită de cea a bolșevismului: anumite forme de acțiune comune cu acesta din urmă, oricît de limitate ar fi ele, nu sînt excluse, dar avînd condiția formală ca
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]
-
anumit număr de socialiști de stînga... Cei doi conducători amintesc de asemenea și necesitatea de a apăra specificitatea și autonomia socialismului: nici nu se pune problema de a o subordona claselor de mijloc. Această poziție oferă avantajul salvgardării unui discurs marxist ortodox, dar ea nu permite cu nimic definirea unei linii politice precise în vederea acțiunii. Ea nu este capabilă nici să realizeze o sinteză între aceste două concepții, prea opuse. În cele din urmă, Conferința de la Paris se separă, fără să
Europa socialiştilor by Michel Dreyfus [Corola-publishinghouse/Science/1438_a_2680]