18,324 matches
-
în semnificație se răsfrîng și asupra sensului, asupra întrebuințării concrete și individuale a elementelor limbii, căci individul însuși este supus determinismului lingvistic. Cînd prevalează totuși subiectivitatea se depășește normalitatea și se produce o marcare stilistică a discursului. La nivelul construcției lingvistice, problema raportului dintre subiectiv și obiectiv se relevă în cazul unor determinanți verbali, determinanți actualizabili, desigur, din per-spectiva conținutului verbului. În acest context, subiectivul este reprezentat în primul rînd de subiect, cînd verbul-predi-cat este la diateza activă sau la diateza
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de filozofare se poate diversifica destul de mult pînă la a nu mai rămîne legată de specificul unei limbi și de relația exclusivă cu ea. Din aceste motive, dacă legătura dintre trăsăturile (firea) limbii și tipul filozofiei realizate într-un spațiu lingvistic nu trebuie respinsă, ea nu trebuie nici absolutizată în sensul unei totale imposibilități a trecerii dintr-un spațiu lingvistic în altul cu același mod de filozofare. De altfel, universaliile lingvistice, ce depășesc arealul aspectelor particularizante, ar asigura în orice împrejurări
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de relația exclusivă cu ea. Din aceste motive, dacă legătura dintre trăsăturile (firea) limbii și tipul filozofiei realizate într-un spațiu lingvistic nu trebuie respinsă, ea nu trebuie nici absolutizată în sensul unei totale imposibilități a trecerii dintr-un spațiu lingvistic în altul cu același mod de filozofare. De altfel, universaliile lingvistice, ce depășesc arealul aspectelor particularizante, ar asigura în orice împrejurări un nucleu al posibilităților de corespondență și de comunicare între diferite spații, deschi-zîndu-se unul către celălalt. Pe de altă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
trăsăturile (firea) limbii și tipul filozofiei realizate într-un spațiu lingvistic nu trebuie respinsă, ea nu trebuie nici absolutizată în sensul unei totale imposibilități a trecerii dintr-un spațiu lingvistic în altul cu același mod de filozofare. De altfel, universaliile lingvistice, ce depășesc arealul aspectelor particularizante, ar asigura în orice împrejurări un nucleu al posibilităților de corespondență și de comunicare între diferite spații, deschi-zîndu-se unul către celălalt. Pe de altă parte, înainte de a fi o construcție lingvistică, opera filozofică este o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
filozofare. De altfel, universaliile lingvistice, ce depășesc arealul aspectelor particularizante, ar asigura în orice împrejurări un nucleu al posibilităților de corespondență și de comunicare între diferite spații, deschi-zîndu-se unul către celălalt. Pe de altă parte, înainte de a fi o construcție lingvistică, opera filozofică este o construcție ideatică, un produs al cugetării filozofice aplicate asupra unui domeniu specific: realitatea (lumea sau cosmosul), cunoașterea despre realitate, exprimarea cunoașterii (limba). Ca atare, oricît de caracteristică ar fi construcția lingvistică, ea este dependentă de trăsăturile
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
înainte de a fi o construcție lingvistică, opera filozofică este o construcție ideatică, un produs al cugetării filozofice aplicate asupra unui domeniu specific: realitatea (lumea sau cosmosul), cunoașterea despre realitate, exprimarea cunoașterii (limba). Ca atare, oricît de caracteristică ar fi construcția lingvistică, ea este dependentă de trăsăturile onticului, domeniului de aplicare, și de perspec-tiva avută în vedere, fiindcă unitățile lexicale antrenate în realizarea construcției sînt legate prin conținut și prin relațiile dintre ele de trăsăturile cunoștințelor redate și de sistematizarea cunoașterii privitoare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
aceasta nu se poate considera a fi funcțională, fiind contrazisă de realitate. Rămîn, ca atare, valabile prima și cea de-a treia dintre situațiile prezentate mai sus, în care contribuția individuală este cel puțin egală cu ceea ce vine din orizontul lingvistic. Numai într-o astfel de perspectivă se poate explica multiplicitatea sistemelor filozofice, chiar în cadrul aceleiași culturi și în aria aceleiași limbi. Concepînd astfel lucrurile nu se exclude faptul că într-adevăr limbile conțin, într-o anumită măsură, o filozofie imanentă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
sugestii, iar, uneori, chiar cu soluții. Pe de altă parte, fiind prin tradiție refractar șabloanelor și deschis predispoziției de particularizare, scrisul filozofic nu se poate diversifica în opera fiecărui gînditor decît prin valorificarea diferită a resurselor ce vin din tezaurul lingvistic. Comunicarea interculturală prin filozofie Istoria culturală atestă, pe de o parte, fenomenul transpunerii operelor culturale din limba în care au fost create în alte limbi și, pe de altă parte, o dispută, cu momente de acutizare, în legătură cu legitimitatea acestui fenomen
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
comunicării este acela în care vorbitorul preia informația de la altcineva și o transmite altora, realizînd astfel o decodificare și o recodificare a ei, în ambele activități manifestîndu-se individualitatea sa. Dacă însă vorbitorul decodifică informația și apoi o recodifică transmițînd-o, suportul lingvistic variază în mod obiectiv în raport cu cel inițial, deși nu se produce un transfer dintr-o limbă în alta, și, de aceea traducerea (în latină, traduco are semnificația de bază "a trece dincolo", "a face să treacă") este inerentă comunicării prin
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
intralingvistică și redarea interlingvistică (aceasta reprezentînd traducerea propriu-zisă) este că în primul caz decodificarea și recodificarea se produc în aceeași limbă, în cel de-al doilea, decodificarea este într-o limbă, iar recodificarea în alta, prin transferul dintr-un cod lingvistic în altul 320. Acest transfer este posibil datorită caracterului universal al limbajului (facultatea general umană de a comunica prin limbă), căci exercitarea lui prin limbi deosebite de la o comunitate (etnică) la alta nu presupune faptul că aceste limbi sînt sisteme
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
atenția unei comunități creația realizată în interiorul alteia. În măsura în care traducătorul reușește o traducere performantă, trăsăturile de bază ale textului original au corespondente sugestive în textul rezultat, dar, de obicei, multe imagini sînt substituite cu altele, prin trecerea într-un alt mediu lingvistic și cultural. Important este ca acest text să trezească aceleași sentimente și atitudini și să aducă în atenție aceleași idei ca originalul. De aceea, cineva poate cunoaște literatura europeană, de exemplu, fără să cunoască toate limbile continentului, iar fenomenul este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în cadrul căreia termenii primesc un conținut determinat de raporturile dintre ei și de orizontul stilistic atribuit de creatorul de filozofie, textul reprezintă el însuși o lume, limba în care este scris primind astfel un rol ontologic, însă nu prin formele lingvistice, prin semnificanți, și nici prin îmbinările realizate de aceste forme, ci prin conținuturi, prin semnificați. Mobilitatea noțiunilor filozofice face ca acești semnificați (care repre-zintă reflexul lingvistic al conținutului noțiunilor) să depindă de sistemul de gîndire în care sînt vehiculați, încît
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limba în care este scris primind astfel un rol ontologic, însă nu prin formele lingvistice, prin semnificanți, și nici prin îmbinările realizate de aceste forme, ci prin conținuturi, prin semnificați. Mobilitatea noțiunilor filozofice face ca acești semnificați (care repre-zintă reflexul lingvistic al conținutului noțiunilor) să depindă de sistemul de gîndire în care sînt vehiculați, încît, în măsura în care devin specifici unui sistem, ei devin proprii pentru cuvintele-cheie ale textului original, iar aceste cuvinte-cheie trebuie să devină relevante și în cazul textului tradus. Așadar
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și realizări ale altor popoare, pe care, în anumite condiții, și le poate asuma sau le poate dezvolta în sensul propriei evoluții. Asemenea fenomene de transfer nu s-ar produce însă dacă nu s-ar transpune valori dintr-un mediu lingvistic în altul, încît se poate constata că important este pentru cultura și civilizația unui popor nu numai faptul de a contribui la progresul lor în arealul etnic specific, ci și de a avea condiții pentru integrarea realizărilor altor popoare și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
tradus, prin note și comentarii, astfel încît traducerea devine și o hermeneutică a originalului. Redarea unor noțiuni în textul tradus se poate realiza și prin preluarea termenilor din limba-sursă și integrarea lor în sistemul lexical al limbii-scop, realizîndu-se astfel împrumuturi lingvistice, a căror frecvență este, de altfel, destul de mare în cazul terminologiilor ce reprezintă de obicei nomenclaturi dependente de sistemele de noțiuni, iar nu de limba istorică. Totuși, în cazul filozofiei, există uneori o relație radicală între cuvintele-termeni și cuvintele limbii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
experiența absolutului. Prin urmare, arată Tudor V i a n u ," filozoful încearcă dezlegarea enigmei absolutului și artistul năzuiește către întocmirea unei imagini a lui cu mijloace pur umane"331. S-ar putea spune, de aceea, că, în poezie, semnele lingvistice devin simboluri, prin exploatarea laturii lor materiale, dar aceste cuvinte simbolice sînt învestite cu pronunțate laturi generalizatoare, căci arta are tocmai această propensiune de a propune particularul ca ceva general și universal. Trepte ale relației dintre filozofie și poezie Deși
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
un mod de existență, spre o problematică nouă, spre sugerarea unei viziuni. Întrucît însă, perspectiva care întrunește, pe de o parte, caracteristica de a viza ceva esențial și, pe de altă parte, de a fi puternic individualizată (inclusiv prin mijloacele lingvistice antrenate și prin structura textuală) este caracteristică filozofiei, tratarea poetică a problematicii existențiale sau propunerea unei viziuni conduce în mod inevitabil spre spațiul filozofiei. Din acest motiv, se poate ajunge la precizarea că, dacă, în principiu, nu este obligatoriu ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
consecință, oricare ar fi unghiul din care este privită o creație umană, ea este pe de o parte individuală prin realizatorul ei și, pe de altă parte, universală prin trăsăturile care îi asigură receptarea 359. Pe de altă parte, elementele lingvistice de bază, numele, funcționează ca nume atît pentru o întreagă clasă de realități cu trăsături comune, la nivelul limbii, cît și pentru fiecare dintre aceste realități, în vorbire. Din acest motiv, lecția limbii deprinde spiritul cu conceperea multiplului prin unic
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
umane de recepționare a mesajului verbal. Nuanțe ale alterității Folosirea curentă a limbii obișnuiește conștiința cu două realități, de obicei neconștientizate, pe de o parte, cu faptul că omul nu poate (și, deci, nu trebuie să urmărească) să reproducă realizările lingvistice anterioare și, pe de altă parte, cu faptul că trebuie să admită la interlocutori vorbiri mereu diferențiate, nu numai în funcție de situație, ci și în funcție de anumite trăsături ale lor: de cunoștințe, de abilitatea de a folosi limba, de starea psihică etc.
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu lipsit de continuitate în raport cu folosirea limbii în general. Ca atare, lecția limbii este cea care face ca poezia, în măsura în care se înscrie în limitele poeticului autentic, să se adreseze unui spirit deja pregătit pentru a o primi. Prin poezie, expresia lingvistică, sustrăgîndu-se formulelor curente, oferă o alternativă la ceea ce exista, dînd naștere la o stare de conștiință difuză care invită la reflecție. La rîndul ei, fiind o construcție rațională pronunțat individualizată, inclusiv prin expresie, filozofia prezintă o posibilitate, o alternativă la
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
mentale, a obiectelor și a trăsăturilor acestora. Cu toate acestea, nu toate numele au acealși rang din punctul de vedere al abstractizării. Astfel, cele care realizează semnificarea obiectelor, proceselor, calităților etc., privite ca realități concrete, prin intermediul semnificației (care este structurarea lingvistică a conținutului și corespunde noțiunii sau conceptului) și trimit, prin urmare, la entități sensibile, extralingvistice și extralogice, alcătuiesc latura primară a limbii și sînt, după G. I v ă n e s c u, nume substantive 367, deoarece au ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
individual bine conturat în cazul limbajului filozofic dovedește că acest limbaj este puternic marcat de subiectivitate, deși se prezintă de obicei într-o aparentă similaritate cu limbajul științific, printr-o atitudine obiectivă în raport cu realitatea și printr-o selecție de mijloace lingvistice care nu trădează o implicare personală în cele prezentate. Subiectivul este, în limbajul filozofic, o urmare a situării pe o anumită poziție, a promovării unor opinii și exigențe și, nu în ultimul rînd, a opțiunii pentru anumite mijloace lingvistice, iar
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
mijloace lingvistice care nu trădează o implicare personală în cele prezentate. Subiectivul este, în limbajul filozofic, o urmare a situării pe o anumită poziție, a promovării unor opinii și exigențe și, nu în ultimul rînd, a opțiunii pentru anumite mijloace lingvistice, iar, în unele cazuri, a valorificării unor sugestii pornite din structurile și formele limbii. În principiu însă, aspectul subiectiv n-ar trebui să depășească anumite limite pentru ca textul filozofic să-și poată păstra ținuta sobră și de aparentă neutralitate. Ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
păstra ținuta sobră și de aparentă neutralitate. Ca atare, discursul filzofic este marcat, pe de o parte, de un subiectiv ontologic, care pornește din desemnare, din statutul referentului (obiectului desemnat, conformației noțiunii) și, pe de altă parte, de un subiectiv lingvistic, care privește semnificația, conținutul cuvîntului dat de relația cu alte elemente ale limbii. Ambele determinări subiective cooperează în realizarea sensului efectiv cu care cuvîntul apare în structura discursului (textului) filozofic. Este evident că subiectivitatea discursului filozofic este total diferită de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
filozofic se prezintă și el ca fiind marcat de particularism, iar nu ca fiind nesemnificativ marcat, cum se întîmplă în cazul științei. Cel care alcătuiește o operă filozofică poate opta pentru o utilizare mai extinsă sau mai restrînsă a elementelor lingvistice purtătoare de specific (național) sau neutre din acest punct de vedere și, de aceea, filozoful se poate folosi sau nu și de asocierile și relațiile sugerate de forma, etimologia sau componentele cuvintelor. Posibilitatea acestor opțiuni arată că nu este admisibilă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]