18,324 matches
-
prin dimensiunea sa referențială, limbajul prezintă un “angajament ontologic”. Cu privire la latura semantică a limbajului, s au impus două școli de gândire. Una este școala structuralistă, ce se revendică de la Saussure, și care merge pe ideea unui model diadic al semnului lingvistic, care nu unește un lucru cu un nume, ci un concept cu o imagine acustică. Modelul saussurian, eliminând, din ecuație raportarea limbajului la lumea reală, exterioară, “conceptul” și “imaginea acustică” sau “semnificatul” și “semnificantul” sunt întemeiate doar printr-un proces
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
lucru cu un nume, ci un concept cu o imagine acustică. Modelul saussurian, eliminând, din ecuație raportarea limbajului la lumea reală, exterioară, “conceptul” și “imaginea acustică” sau “semnificatul” și “semnificantul” sunt întemeiate doar printr-un proces de diferențiere în cadrul sistemului lingvistic. Școala anglo-americană, ce se revendică de la Peirce și Morris, impune, însă, un model triadic al semnului lingvistic, redat într-un mod comprehensiv în “triunghiul semantic” al lui Ogden și Richards (cf. Tullio de Mauro, 1978:172). Modelul saussurian mai mult
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
limbajului la lumea reală, exterioară, “conceptul” și “imaginea acustică” sau “semnificatul” și “semnificantul” sunt întemeiate doar printr-un proces de diferențiere în cadrul sistemului lingvistic. Școala anglo-americană, ce se revendică de la Peirce și Morris, impune, însă, un model triadic al semnului lingvistic, redat într-un mod comprehensiv în “triunghiul semantic” al lui Ogden și Richards (cf. Tullio de Mauro, 1978:172). Modelul saussurian mai mult maschează decât elimină lumea reală din ecuația lingvistică, căci ce înseamnă semnificatul sau conceptul dacă nu o
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
și Morris, impune, însă, un model triadic al semnului lingvistic, redat într-un mod comprehensiv în “triunghiul semantic” al lui Ogden și Richards (cf. Tullio de Mauro, 1978:172). Modelul saussurian mai mult maschează decât elimină lumea reală din ecuația lingvistică, căci ce înseamnă semnificatul sau conceptul dacă nu o abstractizare și o generalizare a lucrurilor și stărilor de lucruri ale lumii extralingvistice. Plecăm, însă, ca premisă de lucru, de la modelul triadic al limbajului, în care referențialitatea este caracteristica limbajului de
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
mare importanță întrucât, datorită fenomenului inflaționist și speculativ al limbajului, apar în practica discursivă o serie de discursuri sau intervenții discursive cu pretenția de a se impune ca adevăruri, dar care, în realitate, nu sunt nimic altceva decât simple speculații lingvistice ce creează iluzia de adevăr. 3.1. Sens și referință După cum am constatat, triunghiul semantic al lui Ogden și Richards relevă strânsa legătură dintre limbaj, gândire și stările lumii reale. Atunci când într-o situație de comunicare, interlocutorii pun în scenă
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
astfel indiscutabil, fără să existe un obiect la care el să se refere prin sensul și semnificația sa (conceptul însuși).” (G. Frege, Considerații despre sens și semnificație, în: Al. Boboc, Semiotică și filosofie, 1998:74). În concepția lui Frege, semnul lingvistic are atât semnificație, referință cât și sens, prin ultimul autorul înțelegând “modul în care este dat obiectul”. Exemplul celebru al lui Frege, arată că sintagmele “Luceafărul de dimineață” și “Luceafărul de seară” au aceeași semnificație, referință, dar sensuri diferite, întrucât
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
context Înainte de a arăta ce înțelegem prin termenul de context, trebuie să precizăm că acesta intervine, în special, la nivelul limbajului, vorbirii, discursului, ca actualizare a limbii într-o anumită situație, și nu la nivelul limbii ca sistem de semne lingvistice. Trebuie să mai precizăm că nu discutăm, aici, originea limbii sau contextul apariției ei, ci plecăm de la premisa limbii ca dat - avem un lexic și o serie de reguli gramaticale, morfologice și sintactice -, cu alte cuvinte prin naștere luăm contact
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
nu poate fi altceva decât folosire, întrebuințare (a cuvintelor și enunțurilor). Oprindu-ne asupra termenului context, observăm că acesta, întâlnindu-se la mai multe niveluri, putem vorbi, mai degrabă, de contexte. Dihotomia cea mai relevantă este, credem, aceea dintre contextul lingvistic și cel extralingvistic. Contextul lingvistic este definit ca „parte a unui enunț (sau părți ale enunțului) care precedă și / sau urmează unitatea lingvistică supusă analizei și care îi condiționează prezența, forma sau funcția” (Bidu-Vrânceanu, 1997:133) sau „vecinătatea strict lingvistică
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
folosire, întrebuințare (a cuvintelor și enunțurilor). Oprindu-ne asupra termenului context, observăm că acesta, întâlnindu-se la mai multe niveluri, putem vorbi, mai degrabă, de contexte. Dihotomia cea mai relevantă este, credem, aceea dintre contextul lingvistic și cel extralingvistic. Contextul lingvistic este definit ca „parte a unui enunț (sau părți ale enunțului) care precedă și / sau urmează unitatea lingvistică supusă analizei și care îi condiționează prezența, forma sau funcția” (Bidu-Vrânceanu, 1997:133) sau „vecinătatea strict lingvistică a unui element (a unei
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
multe niveluri, putem vorbi, mai degrabă, de contexte. Dihotomia cea mai relevantă este, credem, aceea dintre contextul lingvistic și cel extralingvistic. Contextul lingvistic este definit ca „parte a unui enunț (sau părți ale enunțului) care precedă și / sau urmează unitatea lingvistică supusă analizei și care îi condiționează prezența, forma sau funcția” (Bidu-Vrânceanu, 1997:133) sau „vecinătatea strict lingvistică a unui element (a unei unități fonice într-un cuvânt, a unui cuvânt într-o frază, a unei fraze într-un discurs).” (Ducrot
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
lingvistic și cel extralingvistic. Contextul lingvistic este definit ca „parte a unui enunț (sau părți ale enunțului) care precedă și / sau urmează unitatea lingvistică supusă analizei și care îi condiționează prezența, forma sau funcția” (Bidu-Vrânceanu, 1997:133) sau „vecinătatea strict lingvistică a unui element (a unei unități fonice într-un cuvânt, a unui cuvânt într-o frază, a unei fraze într-un discurs).” (Ducrot, 1996:492). Prin urmare, sensul și referința unei unități sunt determinate, într-o anumită măsură, de macro-unitatea
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
a unui element (a unei unități fonice într-un cuvânt, a unui cuvânt într-o frază, a unei fraze într-un discurs).” (Ducrot, 1996:492). Prin urmare, sensul și referința unei unități sunt determinate, într-o anumită măsură, de macro-unitatea lingvistică integratoare, plecând de la vecinătatea cea mai apropiată până la cea mai depărtată. Wittgenstein va afirma că „semnul (propoziția) își primește semnificația de la sistemul de semne, de la limbajul căruia îi aparține. Într-un cuvânt: a înțelege o propoziție înseamnă a înțelege un
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
primește semnificația de la sistemul de semne, de la limbajul căruia îi aparține. Într-un cuvânt: a înțelege o propoziție înseamnă a înțelege un limbaj. S-ar putea spune că propoziția are viață ca parte a sistemului de limbaj.” (1993:29). „Relativismul lingvistic” extrem a lui Sapir și Whorf merge pe ideea: nu numai că sensul (gândirea) și referința (raportarea gândirii la realitate) depind de limbaj (limba actualizată ca discurs), ci depind de însăși limba maternă, care devine un „filtru național” al gândirii
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
de limbaj (limba actualizată ca discurs), ci depind de însăși limba maternă, care devine un „filtru național” al gândirii și raportării noastre la realitate. Cu alte cuvinte, câte limbi și gramatici atâtea logici și moduri de raportare la realitate. Contextul lingvistic ne permite sau ne ajută ca, reintegrând cuvântul sau enunțul în suita discursivă de unde am decupat-o, să-i determinăm sensul și referința cu care sunt utilizate într-o anumită situație de comunicare. Contextul lingvistic este un context al enunțului
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
de raportare la realitate. Contextul lingvistic ne permite sau ne ajută ca, reintegrând cuvântul sau enunțul în suita discursivă de unde am decupat-o, să-i determinăm sensul și referința cu care sunt utilizate într-o anumită situație de comunicare. Contextul lingvistic este un context al enunțului ca produs, pe când contextul extralingvistic, de care vom vorbi mai jos, este, mai degrabă, un context al enunțării ca proces productiv. Contextul extralingvistic mai este cunoscut și drept context situațional sau situația enunțării. El constituie
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
vorbi mai jos, este, mai degrabă, un context al enunțării ca proces productiv. Contextul extralingvistic mai este cunoscut și drept context situațional sau situația enunțării. El constituie ansamblul factorilor extralingvistici ce exercită o influență asupra sensului și referinței unei unități lingvistice, cu alte cuvinte „trăsăturile mediate și specifice ale unei situații sociale sau ale unui mediu care înconjoară o anumită interacțiune sau un schimb de comunicare.” (Tim O’Sullivan, 2001:88). Putem integra, în acest context, orice informație despre locul și
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
de comunicare.” (Tim O’Sullivan, 2001:88). Putem integra, în acest context, orice informație despre locul și momentul enunțării; identitatea, rolul și statutul social al interlocutorilor; mimico-gesticulația; supozițiile, ipotezele sau cunoștințele comune interlocutorilor; comunitatea socioculturală, etc. Wittgenstein - pentru care entitățile lingvistice au un sens doar pentru că sunt folosite de om și numai prin această întrebuințare li se garantează legătura cu un sens determinat - afirma că „știu ce înseamnă un cuvânt în anumite contexte” (1993:37). El va evidenția rolul „contextului idiomatic
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
li se garantează legătura cu un sens determinat - afirma că „știu ce înseamnă un cuvânt în anumite contexte” (1993:37). El va evidenția rolul „contextului idiomatic” (al limbii materne) și al contextului socio-cultural în determinarea sensului și referinței unei unități lingvistice, deoarece, în măsura în care tu aparții chiar comunității mele și ai fost supus la un training cultural și lingvistic asemănător celui la care am fost supus eu, pot presupune cu destulă probabilitate că sensul pe care-l dai enunțurilor este sensul pe
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
contexte” (1993:37). El va evidenția rolul „contextului idiomatic” (al limbii materne) și al contextului socio-cultural în determinarea sensului și referinței unei unități lingvistice, deoarece, în măsura în care tu aparții chiar comunității mele și ai fost supus la un training cultural și lingvistic asemănător celui la care am fost supus eu, pot presupune cu destulă probabilitate că sensul pe care-l dai enunțurilor este sensul pe care li-l dau și eu ascultându-le și folosindu-le la rândul meu. (cf. Tullio de
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
sensul pe care-l dai enunțurilor este sensul pe care li-l dau și eu ascultându-le și folosindu-le la rândul meu. (cf. Tullio de Mauro, 1978:194). Problema contextului și efectelor sale asupra sensului și referinței unei unități lingvistice intervine datorită dihotomiilor între sens literal (fundamental) și sens figurat (contextual), între semnificația convențională și semnificația locutorului (P. Grice). Contextual, sensul literal și semnificația convențională, ce țin de lexic sau de limba ca sistem static, pot fi actualizate în discurs
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
urmare „metafora poartă informație pentru că ea <<redescrie>> realitatea.” (P. Ricoeur, 1984:43, 380). Astfel prin metaforă locutorul nu descrie direct realitatea, lumea ci cu ajutorul ficțiunii, referința metaforică fiind produsă pe „ruinele” referinței literale. Metafora vie reprezentând de fapt o entitate lingvistică nouă care vine să ia locul uneia vechi, osificate, „metaforă moartă” dar și să desemneze un aspect al realității încă nenumit. În concluzie putem spune că în practica discursivă din orice domeniu sau situație de comunicare, limbajul e întrebuințat atât
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
deoarece gândirea abstractă, la nivelul căreia se constituie opinii, convingeri, cunoștințe certe, este mai curând un „limbaj interior” (pentru Peirce, gândul e un semn interior). Mediu de manifestare, deoarece orice credință, opinie, convingere, teorie, sunt exprimate și fixate în construcții lingvistice, dar și comunicate și propuse spre asumare celuilalt. Atunci când luăm contact cu astfel de construcții lingvistice, care exprimă informații sau cunoștințe, ne punem întrebarea - în cazul în care căutăm adevărul - dacă aceste enunțuri exprimă cunoștințe cu un anumit grad de
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
limbaj interior” (pentru Peirce, gândul e un semn interior). Mediu de manifestare, deoarece orice credință, opinie, convingere, teorie, sunt exprimate și fixate în construcții lingvistice, dar și comunicate și propuse spre asumare celuilalt. Atunci când luăm contact cu astfel de construcții lingvistice, care exprimă informații sau cunoștințe, ne punem întrebarea - în cazul în care căutăm adevărul - dacă aceste enunțuri exprimă cunoștințe cu un anumit grad de certitudine, pe care să ne putem baza în întreprinderile noastre, sau nu exprimă decât credințe, opinii
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
fi comunicată nu ar putea fi înțeleasă. 3.5.4. Intenționalitatea cognitivă a locutorului Atunci când produce o secvență discursivă, locutorul este triplu orientat, spre locutor și spre lumea la care face referire în enunțurile sale, dar și spre propria producție lingvistică. La nivelul dimensiunii referențiale a limbajului, locutorul este în mod deosebit orientat spre lumea pe care o evocă în intervenția sa discursivă, dar nu este mai puțin adevărat că această „referință discursivă” stă pentru cineva sau este produsă pentru cineva
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]
-
asigura înțelegerea acestuia de către interlocutor. Așadar, o primă determinare a intenționalității cognitive a locutorului este pe dimensiunea raportării acestuia - prin limbaj - la lume sau la un segment al lumii, a cărei reprezentare sau cunoaștere vrea să o prindă în entitățile lingvistice pe care le produce. O a doua determinare a intenționalității cognitive a locutorului într-o intervenție discursivă, ar fi aceea că - prin dimensiunea referențială a limbajului - aceasta vizează, la interlocutor, o finalitate cognitivă: înțelegerea. Într-o intervenție discursivă predominant referențială
COMUNICAREA VERBALĂ / De la Cunoaștere la Acţiune by Constantin Romaniuc () [Corola-publishinghouse/Science/658_a_1041]